Նիլո Քրուզ «Աննան արևադարձային երկրներում»

2024-12-09

Պուլիցերյան մրցանակի դափնեկիր, կուբայական ծագման երիտասարդ ամերիկացի դրամատուրգ և մանկավարժ Նիլո Քրուզի պիեսները լայն տարածում ունեն ողջ ԱՄՆ-ում։ Քրուզի հետաքրքրությունը թատրոնի հանդեպ սկսվել է 1980-ականներին՝ Կուբայից ԱՄՆ ներգաղթելուց հետո․ նա հիմնականում տարված էր դերասանությամբ և ռեժիսուրայով: Սկզբում դերասանական արվեստն ուսումնասիրել է Մայամի Դեյդ քոլեջում, ավելի ուշ ուսումը շարունակել է Նյու Յորքի Բրաունի համալսարանում: Հեղինակի բազմաթիվ մրցանակակիր ստեղծագործությունների շարքին է դասվում «Աննան արևադարձային երկրներում» երկու գործողությունից բաղկացած պիեսը, որի պրեմիերան տեղի է ունեցել 2002թ․-ին Ֆլորիդայի «Նոր թատրոն»-ում։

Գործողությունները ծավալվում են Մեծ Ճգնաժամի[1] ընթացքում՝ 1930թ․-ին Ֆլորիդայի Իբոր քաղաքում՝ սիգարի արդյունաբերության կենտրոնում, երբ սիգարները սկսում են դուրս գալ նորաձևությունից, իսկ շուկան գրավում է ծխախոտը։ Սիգարը ձեռքով փաթաթելու ավանդույթը, որը 19-րդ դարում իրենց հետ Ֆլորիդա էին բերել կուբացի ներգաղթյալները, նախատեսում էր, որ աշխատանքն ուղեկցվի բարձրաձայն ընթերցանությամբ։ Հրավիրյալ ուսուցիչը գործարանի աշխատակիցների համար ընթերցում էր գեղարվեստական գրականություն։ Այստեղ ուսուցիչն ընթերցում է Տոլստոյի «Աննա Կարենինա» վեպը, ինչը շրջադարձային է լինում թե՛ գործարանի տիրոջ ընտանիքի, թե՛ հրավիրյալ ուսուցչի համար։

Պիեսը սկսվում է Սանտիագոյի՝ գործարանի տիրոջ գրազ տանուլ տալու տեսարանով, մինչդեռ կինը՝ Օֆելյան և դուստրերը՝ Կոնչիտան և Մարելան, ովքեր նույնպես աշխատում են գործարանում, սպասում են Խուան Խուլիանի՝ հրավիրյալ ուսուցչի ժամանմանը։ Ընթերցանության խորանալու հետ մեկտեղ, պիեսի կանայք սկսում են տարվել սիրավեպով, միաժամանակ անտարբեր չմնալով ուսուցչի հանդեպ ևս։ Այս փաստը ամենաշատը նյարդայնացնում էր Չեչեին՝ Սանտիագոյի եղբորը, քանի որ իր կինը լքել էր նրան մի նմանատիպ ուսուցչի հետ։ Բացի այդ, Չեչեի ներկայությունը պիեսում բավականին տարօրինակ է, քանի որ նա անակնկալ հայտնվում է և ասում, որ Սանտիագոյի խորթ եղբայրն է։ Նա նաև սիրահետում է Մարելային ու գործարանն իրեն անելու ճանապարհներ փնտրում։

Աստիճանաբար գործարանի աշխատողները սկսում են կապ տեսնել վեպի պատմության և իրենց կյանքի միջև: Կոնչիտան, օրինակ, որի ամուսնական կյանքը երջանիկ չէ, նմանություններ է գտնում վեպի հերոսուհու և իր իսկ կյանքի միջև։ Նա արտաամուսնական կապի մեջ է մտնում Խուան Խուլիանի հետ և խիզախություն է ունենում Պալոմոյին՝ ամուսնուն, խոստովանելու իրենց կապի մասին։ Ի վերջո Պալոմոն ընդունում է իր սխալները որպես ամուսին և ներում է կնոջ անհավատարմությունը։ Սանտիագոն վեպի ընթերցմանը զուգահեռ սկսում է գիտակցել իր սխալ ապրելակերպի սպասվելիք հետևանքները և սկսում է ավելի շատ հաղորդակցվել իր կնոջ հետ։

Չեչեն, իր անձնական պատճառներից ելնելով, առաջարկում է գործարանը նորացնել՝ աշխատողներին փոխարինելով նոր մեքենաներով։ Սանտիագոն մերժում է այդ գաղափարը և ներկայացնում է ավելի հետաքրքիր առաջարկ՝ գրքի նման Աննա Կարենինա անունով սիգարների արտադրություն սկսել։ Այս միտքն էլ ավելի է հունից հանում Չեչեին և նա ավելի ակտիվ է ուսուցչից ազատվելու ճանապարհներ փնտրում, քանի որ նկատում է, որ մյուս դուստրը՝ Մարելան, նույնպես ակնհայտ տարված է Խուանով։ Չեչեին ոչինչ անել չի հաջողվում, ի վերջո ատրճանակով ներխուժում է գործարան և սպանում Խուան Խուլիանին։ Ուսուցչի մահը սթափեցնում է ընտանիքին, սակայն ընթերցանության սովորույթը չի դադարեցվում։ Պիեսի վերջին տեսարանում Պալոմոն շարունակում է ընթերցանությունը և կարդում այնտեղից, որտեղ կանգ էր առել Խուանը։

Պիեսի կարևորագույն թեման գրականությունն ու լեզվի ուժն են: Այստեղ գրականության գործոնն այնքան հզոր է, որ կարողանում է քարոզել անհավատարմություն և փչացնել ամուսնություններ, տղամարդկանց մղել սպանության և այլն: Գրականությունը սովորեցնում է և զարգացնում մարդուն, բայց այն նաև ի զորու է հանգեցնել կործանման։


[1] Մեծ ճգնաժամ, համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամ, որը տեղի է ունեցել 1930-ական թվականներին և սկիզբ առել Միացյալ Նահանգներից։

© Նյութը պատրաստեց՝ Հենրիետա Ավագյանը

մեկնաբանություններ