Դանիել Երաժիշտ «Կոմիտասը և այլ մեծեր»

Մանկան շուրթերով

Կոմիտասի առաքելությունն էր մոռացումից փրկել, բյուրեղացնել հայկական ժողովրդական երգը, միջնադարյան հոգևոր երգարվեստը, և այս վեմերի վրա էլ նա հիմնադրեց ազգային կոմպոզիտորական դպրոցը: Սակայն եկավ այն պահը, երբ այդ ժառանգության ստեղծողի և կրողի` ողջ ժողովրդի գոյությունն էր վտանգված: 1915... Եղեռնի իրադարձություններից ցնցված` Կոմիտասի գիտակցությունը սկսեց մթագնել: Եվ պայծառացման պահերից մեկի ժամանակ նա հսացրեց նոտագրել իր հոգում հնչող եղերական երգը: Կոմիտասի կարապի երգն էր` Դանիել Երաժիշտ «Հայր մեր» մանկական աղոթքը, որի ներքո նրա ձեռքով գրված է` 1915 թ., Կ. Պոլիս, հուլիս 12: «Այդ նույնքան գեղեցիկ, որքան և ազդեցիկ «մանրերգիկը» ստեղծված է Մեծ եղեռնի ընթացքում, երբ Կոմիտասը վերադարձվել էր աքսորից»,- գրել է Կոմիտասի երկերի խմբագիր Ռ. աթայանը և այդ երգը դասել  «ծանրակշիռ վավերագրերի շարքում», համարել այն մի  «մեղադրական` եղեռնագործներին»: Երգը տպագրված է ժողովածուի 5-րդ հատորում:

Հայր մեր,
Տուր մեզ, տուր քո շնորհ,
Լիուլի, ամեն օր
Հայր մեր,
Կյանք տուր մեր մայրիկին,
Կյանք տուր մեր հայրիկին,
Հայր մեր,
Մեզ պահե քո Աջով,
Մեզ օրհնե Սուրբ Խաչով,
Հայր մեր
Դու պահապան մեր...

Այս խոսքերը արտացոլված են մեղեդիում, ինչպես ամպերը, աստղերը գետակի ջինջ ալիքներում: Մեղեդու առաջին յոթ ֆրազները /յոթ տողերը/ շղթայվում են պարբերաբար վերսկսվող օղակներից: 8-րդ և 9-րդ ֆրազները նույնն են և ունեն  «մասիսաձև» ուրվագիծ: Ընդհանուր առմամբ մեղեդին նման է մի գետակի, որը հոսում և ընկղմվում է լռության ծովի մեջ: Մեղեդու նման կառուցվածքը բնիկ հայկական է, սերվում է Գրիգոր Նարեկացու այն տաղերից, որոնց մեղեդին ծավալվում է  «արտաշնչման», հոգոցի ալիքի վրա, օրհնանքի պես իջնում երկնքից`  «ցողում մյուռոն հաշտության» /Ֆ. Տյուտչև/: Այդ խոնարհվող մեղեդին ինչ-որ տեղ հիշեցնում է նաև Բախի այն խորալները, որոնք սկսվում են թախծոտ մինորում ու խաղաղվում լուսավոր մաժորի մեջ...
Մանկան շուրթերով Աստծուն դիմելն իր խորհուրդն ունի:  «Այդ յուրահատուկ աղոթքում շեշտված կերպով ընդգծվում է ոչ միայն մանուկի անմեղությունը, այլև նրա ազնվաբարությունը», /Ռ. Աթայան/: Հիրավի, անմեղությունը հայցելու կարևոր պայմաններից է...
Միշել Մոնտենը իր  «Փորձերում» հիշատակում է Հնդկաստանի փախարքա, պորտուգալացի ծովագնաց Ալֆոնսո Ալբուկերկեի հետ կատարված դեպքը:
«Երբ նրա նավին մոտալուտ կործանում էր սպառնում, նա իր ուսերին նստեցրեց մի մանչուկի, միակ նպատակով, որ այդ անմեղ երեխան, որի հետ կապել էր իր ճակատագիրը, օգներ արժանանալ ու ապահովեր երկնավորի ողորմածությունը և փրկեր կործանումից»...
Եթե քանդակագործ լինեի, ապա  «Հայր մեր» երգի ոգով մի օղակաձև կոթող կկերտեի, նման մեր  «երկհարկանի»  «Բերդ» պարին, և տղամարդկանց ուսերին կզետեղեի ձեռքերը կարկառած մանուկների:
Իսկ եթե սա լիներ թատերական մի տեսարան, ապա մանուկները  «Հայր մեր»-ից հետո պիտի երգեին Կոմիտասի  «Պատարագից»  «Տէր ողորմեան». 

Արի Աստուած, հարցըն մերոց,
Որ ապաւենդ ես նեղելոց:
Հաս օգնութիւն ծառայից Քոց,
Անօգնական ազգիս Հայոց...