ԲԱՆ✎ Տիգրան Գրիգորյան

Գրականությունը

Գրականությունը նման է անվերջանալի ճանապարհի, որին յուրաքանչյուր գրող ավելացնում է իր կեցության փորձառությունը։ Բոլորը, մեծ հաշվով, ելնում են մարդուց և գնում են դեպի մարդը, նրա ամենամութ ու ամենախորը շերտերը, փնտրում են նրա էության նուրբ հանգույցերն ու դրանք փորձում են վերածել լեզվական իրողության։ Գրականությունը լեզվի վավերացումն է։
Կարծում եմ՝ մարդու ամենամեծ հայտնագործություններից մեկը գրային համակարգն է՝ դարերի հավաքական հիշողության պահապանը։ Գրականությունը նաև հենց այդ հավաքական հիշողությունն է, առանց որի մենք կկորցնենք ոչ միայն հավատը անցյալի նկատմամբ, այլև թելն ապագայի։ Մյուս կողմից նաև գրականությունը փախուստ է դեպի հոգևոր կենսատարածք, որտեղ գրողը դառնում է իրերի շարժման ոգին, մարդկանց և երևույթների հարաբերության կենսագործողն ու պատասխանատուն։
Գրականության հիմքում երևույթների վերապրումն է, հաճախ նաև վերապրումների՝ առօրյա կյանքում բացառիկ դեռ ունեցող վերարտացոլումը: Առանց գրականության մարդը կկորցներ շարժման գիտակցումը. նա չէր զգա խոսքի այլաբանությունը և շրջապատող ամեն բան կունենար միայն մեկ երևացող կողմ։

Անորակ գրականություն

Անորակությունը նույնքան կարևոր է, որքան կատարյալ որակը, որովհետև թույլ է տալիս տարբերակել լավը վատից։ Սակայն կան որոշ ցուցիչներ, որոնք նկատի ունենալով՝ կարելի է կռահել գրականության իրական արժեքը։ Ինձ համար, օրինակ, անհանդուրժելի է ինքնանպատակ բանաստեղծությունը. այն բառակույտերով ոչ միայն փչացնում է մարդու ճաշակը, այլև՝ կեղծում լեզուն։ Կարճ ասած, այսպես կոչված բանաստեղծը կիրառում է բառը՝ առանց վերապրելու դրա իմաստը, կիրառում է գեղագիտական հնարք, որին հասու չլինելով՝ այն դարձնում է արհեստական և զրկում է բառն իր ներքին բովանդակությունից։
Բառերի թիկունքում կանգնած են հասկացությունները, որոնց հետ պետք է զգույշ լինել, որովհետև դրանց այլակերպումը կազմաքանդում է դարերի ընթացքում ձևավորված իմաստները։
Ես վախենում եմ այն գրողներից, որոնք կաղապարներ ունեն և միևնույն ժամանակ այն գրականությունից, որը չունի չափի զգացում։
Լավ գրականությունը համակում է մարդուն ապրելու ցանկությամբ. պետք է կարդալ զգալով, հասկանալով նախևառաջ այն ժամանակը, որի մեջ ստեղծվել է գրականությունը։ Պետք է հասկանալ նաև լեզվի խնդիրը, բնագրի արդիականությունն ու ստեղծման դրդապատճառը։ Չի կարող լինել լավ գրականություն, որի ստեղծման առիթը քմահաճույքն է, որովհետև քմահաճույքն ինքնին սահմանափակ մտածողության դրսևորումն է. դրա հետ որևէ բան անելն անիմաստ է և աննպատակ։
Գրողի վարպետությունը, իմ կարծիքով, ոչ թե զգացումների և բնազդների լիակատար ցուցադրումն է, այն է՝ հրապարակային ողբը կամ սիրային հիստերիան, այլ դրանք զսպելու ողջախոհ կարողությունը, այդ երևույթների մասին մարդկային լեզվով խոսելու տաղանդը։
Լավ գրականությունը պետք է սրտահույզ զրույց վարի ձեզ հետ։

Ժամանակակից գրականությունը

Չկա ժամանակակից գրականություն. կա արդիական լեզու:

Սիրել կարդալ

Մեր գրական ճաշակը ձևավորվում է մանկության տարիներին. որքան լայնախոհ, ազատամիտ ու կիրթ են ծնողները, այնքան երեխաները ձգտում են բացահայտել աշխարհը։ Ընթերցանությունը աշխարհը բացահայտելու ձևերից մեկն է միայն: Ես չէի ուզենա ֆետիշացնել ընթերցանություն երևույթը, փոխարենը կուզենայի տեսնել մարդկանց, որոնք քննարկում են իրենց կարդացածը։
Միտքը, ինչպես և առհասարակ գրականությունը, ունի շարժման էներգիա, որ սնվում է պատկերներով, ձայներով ու ապրումներով, արտահայտվում է հեղինակի միջոցով, հետևապես կարդացված յուրաքանչյուր ձայն ու յուրաքանչյուր պատկեր խիստ անհատական զգացումների դաշտում դառնում է մեր սեփականությունը։ Հենց այս ներքին զգացումներն են, որ հաճույք են պատճառում ընթերցողին, ստեղծագործությունն էլ դարձնում հետաքրքիր ու կիրառելի։

Անպայման պետք է կարդալ...

Իհարկե դժվար է առանձնացնել որևէ գիրք։ Տարբեր տարիքում ինձ տպավորել են բազմաթիվ հեղինակներ. ես սիրում եմ ֆրանսիական գրականության ազատությունը, գերմանական գրականության փիլիսոփայական ոգին, ռուս գրականության մարդակենտրոն բնույթը, ամերիկյան գրականության սոցիալական ուղղվածությունը և այլն։ Այն գիրքը, որը համարում եմ անհրաժեշտ յուրաքանչյուր մարդու, Աստվածաշունչն է. այն բանալի է մյուս բոլոր գրական հայտնագործությունները հասկանալու համար։

Երբեք չկարդաք

Որքան հիշում եմ, անիմաստ գրքեր չեմ կարդացել։

5 գիրք, որոնք կօգնեն մուտք գործել գրականության աշխարհ

1. Հովհաննես Թումանյան - հեքիաթներ ու պատմվածքներ
2. Եղիշե Չարենց - «Երեք երգ տխրադալուկ աղջկան»
3. Շառլ Բոդլեր - «Չարի ծաղիկները»
4. Միգել Սերվանտես - «Դոն Կիխոտ»
5. Դանիել Դեֆո - «Ռոբինզոն Կրուզո»

Հարցազրույցը՝ Արև Թովմասյանի