Հովհաննես Թումանյանի սիրտը

1923 թվականի մարտի 23-ին երկարատև հիվանդությունից հետո Մոսկվայում մահանում է ամենայն հայոց բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանը: Հիվանդանոցում նրա հետ էին գտնվում 10 երեխաներից երեքը՝ Աշխենը, Նվարդն ու որդին՝ Արեգը, ով դիահերձարանից գողանում է հոր սիրտը։ Նույն թվականի ապրիլի 15-ին Թիֆլիսի Խոջիվանքի գերեզմանատանը տեղի է ունենում Հովհաննես Թումանյանի հուղարկավորությունը․ բանաստեղծին հողին են հանձնում առանց իր սրտի։

Որդին՝ Արեգը, դիահերձարանից հոր սիրտը թաքուն վերցնելուց հետո այն ֆորմալինի սրվակի մեջ բերում է Թիֆլիսի իրենց տուն, որտեղ էլ սիրտը պահվում է ավելի քան քսան տարի՝ տան պատից կախված դեղերի փոքրիկ պահարանում։ Եղբորը գրած նամակում Արեգն իր արարքը բացատրում է նրանով, որ «չի ցանկացել իր աննման հայրիկի՝ աշխարհն ընդգրկող սիրտը հենց այնպես շպրտեն»։

Մի անգամ Թիֆլիս այցելած Իսահակյանը հյուրընկալում է Թումանյանի ընտանիքին, մնում այնտեղ գիշերելու ու տեղավորվում հենց այն սենյակում, որտեղ գտնվում էր Թումանյանի սիրտը, որի մասին Իսահակյանն այն ժամանակ չգիտեր։ Պառկում է թախտին ու ամբողջ գիշեր չի կարողանում քնել: Թումանյանի սրտի՝ պահարանում պահվելու մասին տեղեկանում է առավոտյան՝ գրողի որդուց։ Իսահակյանը հասկանում է անքնության պատճառն ու ասում․ «Ամբողջ գիշեր Օհաննեսի սրտի հետ էի, դրա համար էլ չքնեցի»: Շատ հուզված դուրս է գալիս սենյակից և խորհուրդ է տալիս սիրտը տանը չպահել:

Բանաստեղծի կինը՝ հետևելով Իսահակյանի խորհրդին, համաձայնում է սիրտն ուղարկել Երևանի Բժշկական ինստիտուտ, որտեղ այն պահվում է մինչև Թումանյանի 125-ամյակը։

Միայն 1994 թվականին Կառավարական հանձնաժողովի որոշմամբ Թումանյանի սիրտը բերում են Դսեղ և ամփոփում այնտեղի հայրական տան բակում՝ ճարտարապետ Ռոմեո Ջուլհակյանի նախագծով կառուցած մատուռում։

Թիֆլիսի տան դեղատուփը, որտեղ պահվել է բանստեղծի սիրտը

© Նյութի հեղինակ՝ Եսթեր Սարգսյան