Դեն Բրաունը իր առաջին՝ «Ընձուղտ, խոզ և խաբեբա» գրքից մինչև վերջին՝ «Ծագում» գրքի մասին

2017 թվականի հոկտեմբերի 3-ին ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում լույս է տեսել աշխարհահռչակ գրող, «Դա Վինչիի կոդը» հեղափոխական գրքի հեղինակ Դեն Բրաունի նոր՝ «Ծագում» գիրքը (բնօրինակը անգլերեն՝ «Origin»), որը ներկայացնում է մարդկությանը տանջող գլխավոր հարցի՝ կյանքի ծագման ոչ աստվածաբանական պատասխանը։
Գրքի գլխավոր հերոսը Հարվարդի համալսարանի պրոֆեսոր, խորհրդանիշների և կրոնական նշանագրության գիտակ Ռոբերտ Լենգդոնն է։ Ի դեպ, սա Դեն Բրաունի 5-րդ գիրքն է, որտեղ իրադարձությունների զարգացման էպիկենտրոնում Հարվարդի համալսարանի պրոֆեսորն է։ Ինչպես նախորդ դեպքերում, «Ծագում» գրքում ևս ընթերցողին հեղինակը ներգրավում է ինտելեկտուալ և արագ զարգացող գործողություններում, որոնք այս անգամ տեղի են ունենում Իսպանիայում։
Վեպում արծարծվող հիմնական միտքը հետևյալն է. կարո՞ղ է արդյոք գիտությունը վերջ տալ կրոնին՝ այն դարձնելով հնացած։
2017 թվականի դեկտեմբերի 25-ին վեպի ռուսերեն թարգմանությունը լույս է տեսել Մոսկվայում: Վեպը դեռ չի թարգմանվել հայերեն, և արդյո՞ք կթարգմանվի, թե ոչ՝ դեռ հայտնի չէ:
Մինչ դուք՝ Գրքամոլներով սպասում եք գրքի հայերեն թարգմանվելուն, մենք ձեզ համար թարգմանել ենք Դեն Բրաունի The Amazon Book Review-ին տրված հարցազրույցը՝ կապված նոր՝ «Ծագում» գրքի լույս տեսնելու հետ:

Ես հենց այդպես էլ տեսնում եմ, թե ինչպես եք Դուք քայլում Բիլբաոյի Գուգենհայմ թանգարանում (ժամանակակից արվեստի թանգարան Իսպանիայում) և հանկարծ Ձեր միտքը պայծառանում է. «Ահ՛ա հաջորդ սցենարը»: Իմ տարբերակը նմա՞ն է իրականությանը:

Օ՜հ, ես կուզեի, որ ամեն բան այդպես արագ տեղի ունենար: Իրականում դա ավելի շատ մնան էր մոլորակի առաջացմանը: Տարուց ավել գլխումս պտտվում էին զանազան գաղափարներ: Հետո դրանք սկսեցին կապվել մեկը մյուսի հետ, մինչև, վերջապես, չստացան մեկ միասնական տեսք:

Ձեր գրքերից շատերը էկրանիզացվել են: Երբ հերթական վեպն եք գրում, Ձեր հերոսների դերում կենկրետ դերասանների եք պատկերացնում, թ՞ե ստացվում է վերանալ դերասանների կերպարներից:

Գիրքը գրելիս երբեք չեմ մտածում էկրանիզացիայի մասին: Ես նկարագրում եմ կերպարին այնպիսին, ինչպիսին պետք է լինի վերջինս իմ տեսանկյունից, և գիտեմ, որ ամեն ընթերցող ևս կպատկերացնի նրան իր իսկ ձևով: Հենց դրանում է գրքերի կախարդանքը. տարբեր մարդիկ տարբեր կերպ են դրանք ընկալում:

Ձեր վեպերի մեծ մասի հիմքում ընկած է արվեստի պատմությունը, իսկ սյուժեն զարգանում է բոլորին հայտնի նկարների շուրջ: Ո՞ր կտավները կամ ու՞մ արվեստը  արժե ուսումնասիրել Ձեր նոր վեպը կարդալուց առաջ:

Ես կուզեի ինտրիգը պահել և կոնկրետ անուններ չտալ:  Կասեմ միայն, որ Լենգդոնը մոդեռնիստներ Գոգենի և Պիասոյի արվեստի մեծ սիրահար է: «Ծագման» մեջ նա ստիպված կլինի դավաճանել իր նախասիրություններին և խորանալ ավանգարդիզմի ուսումնասիրության մեջ: Նոր գիտելիքները կստիպեն նրան մտածել ինքնին արվեստի սահմանման մասին: 

Մի առիթով Դուք էսպիսի խորհուրդ եք տվել. «Ստեղծեք ինչ-որ բան և ոչնչացրեք այն նախքան ինչ-որ մեկի տեսնելը: Արեք այդպես այնքան ժամանակ, մինչև կստեղծեք էնպիսի մի բան, որի հետ չեք կարողանա բաժանվել»: Դուք այդպե՞ս եք գրում գրքերը: Երբևէ ստիպված եղե՞լ եք թողնել ամբողջական վեպ:

Լսել եմ, որ կան հեղինակներ, ում մոտ վերջնական տեքստը ստացվում է միանգամից, բայց ես միանշանակ նրանց թվին չեմ դասվում: Որպեսզի դուրս գա վեպի մեկ էջ, ես  ստիպված եմ լինում, ամենաքիչը 10 էջ սևագրել: Երբ ես ելույթ եմ ունենում սկսնակ գրողների առջև, ասում եմ նրանց, որ ամենակարևորը, ինչը պետք է իրենք սովորեն, դա ունակությունն է մի կողմ քաշվել և կարդալ սեփական ստեղծագործությունը այնպես, ինչպես կկարդաին, եթե մեկ ուրիշը գրած լիներ այն: Դա թույլ կտա հեռացնել ամեն անպետքը, ամեն բան, ինչը ստեղծագործությունը ավելի լավը չի դարձնում: Ասեմ, որ ոչ, ստիպված չեմ եղել թողնել ամբողջական վեպ, սակայն 1998 թվականին համակարգչային անսարքության պատճառով անվերադարձ կորցրի «Հրեշտակներ և Սատանաներ» վեպի մեկ երրորդը: Դա իմ համար ծանր օր էր, բայց երբ վերջապես մտքերս հավաքեցի և սկսեցի արտագրել վեպը, այն ինձ մոտ կորցրածից ավելի լավը ստացվեց: Ու հա, հիմա ես տեքստերը միաժամանակ մի քանի համակարգիչների մեջ եմ պահում:

Պատմեք Ձեր կատարած գիտահետազոտական աշխատանքի մասին և ինչպե՞ս է այն անդրադառնում վեպը գրելու վրա:

Ես միշտ սկսում եմ կարդալով՝ ուսումնասիրում եմ պատմության վերաբերյալ գրքեր, թերթերում և համացանցում փնտրում եմ հոդվածներ: Դա օգնում է վեպի թեման ընտրելու հարցում: Այնուհետև հանդիպում եմ պատմաբանների հետ, այցելում եմ ապագա վեպի իրադարձությունների ծավալման վայրերը, հավաքում եմ անհրաժեշտ մանրամասները: Ուսումնասիրության ընթացքը շատ հետաքրքիր է, բայց միևնույն ժամանակ շատ աշխատատար, և ես, սովորաբար, ստանում եմ ավելի շատ տեղեկատվություն, քան կարող եմ օգտագործել մեկ գրքում: Գիտեք, դա նման է թխկու օշարակի արտադրությանը. նախ պետք է հավաքել հազարավոր ծառերի հյութը, այնուհետև երկար ժամանակ գոլորշիացնել այն, մինչև ստացվի պատրաստի արտադրանքը:

Ձեր ընթերղոները (հատկապես երիտասարդ), ովքեր հետաքրքրված են արվեստի պատմությամբ, դավադրության տեսություններով և համաշխարհային գաղտնիքներով, որտե՞ղ կարող են ձեռք բերել համապատասխան գիտելիքներ:

Ինձ պատմության գաղտնիքները սկսել են հետաքրքրել երիտասարդ տարիքից, երբ ապրում էի Նոր Անգլիայում, որը հայտնի է Լիգայի համալսարանների գաղտնի հասարակություններով և ԱՄՆ-ի հիմանդիրներ հայր-մասոնների օթյակներով: Նոր Անգլիայում միշտ գոյություն են ունեցել փակ ակումբներ, եղբայրություններ և առեղծվածներ: Երիտասարդ ընթերցողներին, ում հետաքրքրում է կոնսպիրալոգիան, խորհուրդ կտամ սկսել ուսումնասիրությունները Մենլի Պ. Հոլլի «Բոլոր ժամանակների գաղտնի ուսմունքները» գրքից: Դա մի հրաշալի նկարազարդ գիրք է՝ հանելուկներով և գաղտնի ծածկագրերով լի:

Իսկ ի՞նչ էիք սիրում Դուք կարդալ երիտասարդ տարիքում:

Ես Մադլեն Լենգլի գրվածքների մեծ երկրպագու էի: Նրա «Ճեղք ժամանակի մեջ» գիրքը մինչև հիմա էլ իմ սիրելի գրքերի ցանկում է: Ինձ դուր են գալիս նաև  Հարդի եղբայրների մասին պատմությունները, Է. Բ. Ուայթի,  Ռոալդ Դայլի և Մարկ Տվենի պատմվածքները:

Ձեր գրքերը լի են հանելուկներով և գլուխկոտրուկներով: Իսկ Դուք ունե՞ք սիրելի հանելուկ կամ գլուխկոտրուկ, որը դեռ չեք լուծել:

Ես ցնծվում եմ Վոյնիչի ձեռագրով՝ 15-րդ դարի խորհրդավոր մի ձեռագիր: Այն գաղտնազերծելու համար մինչև օրս գլուխ են կոտրում կրիպտոլոգները, լեզվաբաններն ու պատմաբանները: Վերջերս ձեռագիրը հասանելի դարձավ նաև հանելուկների հասարակ սիրահարներին: Առաջին անգամ հրատարակվեցին գրքի 898 ճիշտ կրկնօրինակները: Ես շատ ժամանակ ծախսեցի տեքստի և գծագրերի ուսումնասիրության վրա, սակայն ցավոք սրտի չմոտեցա փաստաթղթի իմաստի և նպատակի գաղտնազերծմանը: Հուսով եմ, որ իմ կենդանության օրոք, ինչ-որ մեկը այդ հնագույն ծածկագիրը կկարողանա կոտրել:

Ինչպե՞ս է Ձեզ հաջողում ստեղծել այսպիսի կլանող գրքեր:

Ես շատ ջանքեր եմ գործադրում, որ սյուժեն արագ զարգանա, բայց միևնույն ժամանակ ինտրիգը պահպանվի մինչև վերջ: Իմ նպատակն է ստեղծել վեպ, որում ճիշտ չափաբաժիններով լինեն զարմացնող փաստեր, գործողությունների ծավալման էկզոտիկ վայրեր և շնչասպառության հասցնող դավադրություններ: Երբ լսում եմ, որ ընթերցողը չի կարողանում կտրվել իմ գրքից՝ մինչև չավարտի այն, հասկանում եմ, որ հասել եմ այն նպատակին, ինչին ձգտում էի:

Դուք հետաքրքրված եք պատմությամբ, իսկ ի՞նչ է ձեզ ամենից շատ ոգեշնչում համաշխարհային պատմության և լեգենդների մեջ:

Պատմության մեջ ինձ ամենաշատը ոգեշնչում է, որ այն միշտ չէ ճշմարիտ: Այն ամենը, ինչը մենք սովորել ենք որպես ճշմարտություն, հայտնի է մեզ միայն մեկ աղբյուրից՝ հաղթողների պատմածներից: Հենց նրանք են որոշում, թե հատկապես ինչպես մատուցել տեղի ունեցածը իրենց սերունդներին: Սա է պատճառը, որ ես այդքան շատ եմ սիրում ուսումնասիրել առեղծվածային պատմություններ և գաղտնի փաստաթղթեր: Դրանով ես փորձում եմ հայտնաբերել կորցված փաստերը, այլընտրանքային տեսակետներ և մանկուց իմացած  իրադարձությունների այլ մեկնաբանություններ:

Դուք միշտ ցանկացել եք գրո՞ղ դառնալ:

Ինձ միշտ դուր է եկել գրելը: Երբ հինգ տարեկան էի, մայրս օգնում էր ինձ գրել իմ առաջին գիրքը: Ես թելադրում էի, նա գրի էր առնում: Հետո մենք տպեցինք գրքի մեկ օրինակ, էջերն իրար կպցնելու համար անցքեր արեցինք և ստվարաթղթե կազմ պատրաստեցինք: Գիրքը կոչվում էր «Ընձուղտ, խոզ և խաբեբա»: Ես մինչև հիմա պահում եմ այն:

90-ական թվականներին, երբ դուք դեռ աշխարհահռչակ գրողի համբավ ձեռք չէիք բերել, ընթերցողների հետ անձնական նամակագրության մեջ էիք: Հասկանալի է, որ այն ժամանակներից առ այսօր գրողների և ընթերցողների միջև հաղորդակցության ձևը փոխվել է: Դուք կարոտու՞մ եք անցած օրերը:

Այո կարոտում եմ: Կարծում եմ դրա պատճառը մեծամասամբ այն է, որ ես երկար տարիներ աշխատել եմ որպես ուսուցիչ և ինձ դուր է գալիս շփվել մարդկանց հետ: Գրելը միայնակ ճամփորդություն է: Այդ է պատճառը, որ ես սիրում եմ նոր գրքերի շնորհանդեսների կապակցությամբ կազմակերպվող շրջագայությունները և ընթերցողների հետ կենդանի հանդիպումները: Ես շատ նոր բաներ եմ իմանում՝ լսելով նրանց հարցերը:

Նյութը պատրաստեց՝  Հասմիկ Մելիքսեթյանը