Խալեդ Հոսեյնի «Եվ Արձագանքեցին Լեռները»

► Փոքրիկ ձեռքեր՝ քրոջ համար փետուրներ հավաքող, հարազատի՝ նրանց մեկընդմիշտ բաժանող ձեռքեր, թուփն ամուր բռնած ու մեռած սևագործի՝ հոր ձեռքերը, ձեռքի թեթև հպում՝ գեղեցկուհի քրոջը ծառից ցած նետող, նաև վիրաբույժի ձեռքեր, որոնք մայրական սեր են տալու ընտանեկան սպանդից փրկվածին... Եվ ամեն անգամ ընտանիքի ձեռքի մատները կտրված են, հարազատները՝ բաժանված, բռնությամբ կամ կամովին...

► Մեր մտքերից, մեր ճիշտ և սխալ քայլերից անդին կա մի երկիր, ուր մենք կհանդիպենք: Ջալալ ադ Դին Ռումի, 13-րդ դար

► - Համարձակ լինելու համար պիտի կորցնելու բան չունենաս:-Բաբա Այուբ

► - Դաժանությունն ու բարեգործությունն ուղղակի նույն գույնի տարբեր երանգներն են:-Դև

► …Բայց հետո անցնում էր, ինչպես ամեն բան աշխարհում: Անցնում էր:

► Ես գտա փոքրիկ, տխուր փերիին Ստվերի տակ թթի ծառի: Ես գիտեմ մի փոքրիկ, տխուր փերիի, Ում մի գիշեր տարավ քամին:

► - Մարդը չի կարող աշխատել, երբ ծարավ է:-Սաբուր

► - Ես շուն ունեմ: Անունը Շուջա է: Նա հասկանում է, երբ ես տխրում եմ,- ասաց Փարին: - Շներն այդպիսին են,- ասաց տիկին Վահդատին:- Նրանք ավելի լավ են հասկանում, քան ինձ հանդիպած որոշ մարդիկ:

► Երդվում եմ, հենց դեմքդ տեսա, Աշխարհը դարձավ ցնորական երազ, Ուր այգին չի հասկանում՝ սա ծաղիկ է, թե տերև, Ուր թռչունը չի տարբերում՝ սա իր բույնն է, թե թակարդ:-Ռումի

► Մարդկանց աչքերը յուրօրինակ հայելի են, և պրծում չկա դրանցից:

► Նրա բացակայության ժամանակ նրա մասին խոսելը նման էր դավաճանության:

► Երբ նա շրջվում էր սիգարետի մոխիրը մոխրամանի մեջ թափ տալու, ես գողունի նայում էի նրա ոտքերի եղունգների կարմիր ներկին, նրա մերկ սրունքների ոսկեգույն փայլին, ոտքի բարձր կորագծին և նաև լիքը, վայելչաձև կրծքին: Ես պատկերացնում էի, որ երկրի երեսին եղել են մարդիկ, որ կպել են այդ կրծքին և համբուրել այն, երբ սեր են արել Նիլայի հետ, և մտածում էի, թե ինչ կարող էին այղ մարդիկ իրենց կյանքում ցանկանալ դրանից հետո: Ուր կարող է գնալ մի մարդ, ով արդեն տիրացել է ամբողջ աշխարհին: Եվ միայն կամային ճիգով ես աչքերս թեքում էի ու նայում առավել ապահով մի տեղ:

►  - Ես կարծում եմ՝ ճշմարտությունն այն է, որ բոլորս էլ սպասում ենք, թե անհաղթահարելի արգելքների դեպքում էլ մեր կյանքում կարող է մի արտասովոր լավ բան պատահել:-Նաբի

► - Մերձավորի ներաշխարհի մասին պիտի դատես համեստության և գթասրտության հավասար չափաբաժով:-Նաբի

►  - Ես պատկերացնում էի Նիլայի մազերի մետաքսյա փայլը, հիշում էի, թե ինչպես էր թափ տալիս ոտքը և սանդալի կրունկով աղմուկով ճզմում այդրվող սիգարետները: Մտածում էի նրա մեջքի գոգավորության և կրծքի ուռուցիկության մասին: Երազում էի նրա կողքին լինել, ընկղմվել նրա բույրի մեջ, վերհիշել սրտի այն ծանոթ թրթիռը, երբ նա ձեռքը հպում էր ձեռքիս:-Նաբի

► Մատը պետք է կտրել ձեռքը փրկելու համար:

► Ոչ մի բան ձրի չի լինում, նույնսիկ սերը: Իսկ եթե մարդն աղքատ է, նրա վճարման գինը տառապանքն է:

► - Ասում են, որ մարդ պետք է իր կյանքում նպատակ ունենա և իրագործի այն: Բայց պատահում է, որ միայն կյանքիդ վերջում ես հասկանում, որ դու իրագործել ես մի նպատակ, որ երբևէ մտքումդ չես ունեցել: Եվ այժմ ես աննպատակ տրկե| էի կյանքի հոսանքին:-Նաբի

► - Կան մարդիկ, որոնք տիրապետում են դժբախտ լինելու արվեստին այնպես, ինչպես ոմանք՝ սիրելու արվեստին, և ջերմեռանդորեն և անդառնալիորեն փայփայում են սեփական դժբախտությունը:-Նաբի

► - Պետք է ընդունենք, որ մահը լուրջ բիզնես է: Միշտ պահանջված բիզնես: Այդքան բան: Ավելի շահութաբեր է, քան մեքենաների առքուվաճառքից ստացված եկամուտը:-Թիմուր

► - Պետք չէ բոլոր բարեգործությունները փակցնել ցուցատախտակին: Բարի գործերը պետք է արվեն լուռ արժանապատվությամբ: Հրապարակավ կտրոններ ստորագրելը բարություն չէ:-Նահիլ

► - Նա սփոփանք է գտնում մաթեմատիկայի անխախտ ճշմարտությունների մեջ, ուր չկան վիճարկելիություն և երկիմաստություն: Պատասխանները կարող են դժվարհասանելի լինել, բայց նրանք վաղ թե ուշ կգտնվեն: Պատասխանները սպասում են, որ կավիճը գրատախտակին բանաձևեր գրելով հասնի իրենց: Կյանքը հարցեր է տալիս՝ առանց պատասխանելու դրանց: Կամ էլ այդ պատասխանները շատ մշուշոտ են:-Ժուլյեն

► Մի՛ եղիր այդքան մանրախնդիր:

► - Ոչ թույլտվություն խնդրիր, ոչ էլ ներում հայցիր: Ոչ մեկն էլ չես ստանա, ուղղակի տեղյակ պահիր նրան: Վստահ տոնով, որ նա հասկանա, որ հարցը քննարկման ենթակա չէ:-Ժուլյեն

► - Ստեղծագործական գործընթացը իմ կարծիքով շատ նման է գողության: Փորփրեք ցանկացած երկի ստեղծման պատմությունը, և Դուք շատ անպատվաբեր բաներ կգտնեք: Ստեղծագործել նշանակում է ներխուժել այլ մարդկանց կյանք՝ դարձնելով նրանց անկար ու անտեղյակ մասնակիցներ, գողանալ նրանց իղձերը, նրանց երազանքները, նրանց սխալներն ու տառապանքները: Դու յուրացնում ես այն, ինչ քեզ չի պատկանում, և դա անում ես գիտակցաբար:-Նիլա

► - Երկու շաբաթվա ընթացքում կարելի է հասկանալ՝ ամուսնությունը հաջող է, թե ոչ: Ապշեցուցիչ է, թե ինչպես մարդիկ տարիներ, նույնիսկ տասնամյակներ ապրում են շղթաների մեջ, երկարուձիգ փոխադարձ խաբեության և կեղծ հույսի ճիրաններում, մինչդեռ պատասխանն ի սկզբանե հայտնի է հենց այդ մեկ-երկու շաբաթվա մեջ:-Նիլա

► - Գիտես, ես չեմ սիրում շներին, որովհետև նրանք ինքնասիրություն չունեն: Նրանց քացով խփում են, իսկ նրանք շարունակում են սիրել խփողին:-Նիլա

► Նա առանց այն էլ չափից դուրս շատ խաղալիքներ ուներ, չգիտեր ինչ անել դրանք, բացի դրանից՝ ոչ մի խաղալիք չէր կարող մոռացնել տալ հոր բացակայությունը:

►Անկախ բարեգործությունների քանակից՝ աղքատները սիրում են վատ բաներ խոսել: Բամբասում են, որովհետև հիասթափված են սեփական կյանքից: Եվ դրան լուծում տալ հնարավոր չէ, դա բավական է:

► Հասուն լինելը պատերազմի հերոս լինելու պես մի բան է: Մի անգամ հերոս դառնալով հերոս էլ կմեռնես:

► Այն տղամարդիկ, ովքեր հասկանում են կանանց, որպես կանոն չեն ուզում գործ ունենալ նրանց հետ:

► Իմ կարծիքով բոլոր մադիկ, որքան քստմնելի լինեն կենդանի ժամանակ, մահից հետո արժանի են հարգանքի:

► Պարանը, որ քեզ հանում է հորձանուտից, հետագայում վերածվում է քեզ խեղդամահ անող հանգուցակապի:

► Վիշտը պիտի լինի անձնական ու անխառն:

► Մարդիկ չեն տեսնում քո ներքին էությունը, նրանք անտարբեր են քո հույսերի, երազների և վշտի հանդեպ, որոնք թաքնված են ոսկորների և մաշկի շերտի տակ:

► Գեղեցկությունը հսկայական և անգին մի գանձ է, որ մարդկանց մեջ բաշխվում է անմտորեն կամ կամայականորեն:

► Մարդու վարքը խառնափնթոր, անկանխատեսելի և սովորական տրամաբանությանը անհարիր գործոնների մի հանրագումար է:

► Մարդու ֆիզիկական կաղապարի քայքայումը աստիճանական է, նույնքան աննկատ, որքան ավերիչ:

► - Չի կարելի կանգնեցնել այն, ինչն անխուսափելի է:-Թալիա

► - Մարդիկ հիմնականում ամեն բան անում են թարսուշիտակ: Իրենց թվում է, որ ապրում են իրենց ուզած կյանքով, բայց իրականում նրանց ուղղորդում է վախը: Եվ նրանք ապրում են իրենց չուզած կյանքով:-Օդի

► Իսկ ի՞նչ լավ բան կա ափսոսանքի մեջ: Այն ոչնչի չի բերում:

► Երբ մարդ մնում է ձյան սողանքի տակ, այդ ձնակույտի տակ պառկած՝ չի կարող տարբերակել վերևն ու ներքևը: Փորձում է փորելով գտնել իր ճանապարհը, բայց փորում է սխալ ուղղությամբ և խորտակում ինքն իրեն:

► Նա զգաց, թե ինչպես է իր մեջ բացվում դատարկությունը: Եվ հասկացավ, որ իր ամբողջ կյանքում եղել է մի ինչ-որ մեծ բանի բացակայություն, մի բան, որի մասին միշտ գիտեր:

►  Դա է հենց Ջիհադը: Զոհաբերություն: Դու զոհում ես քո վերջույթները, տեսողությունը, անգամ կյանքը և անում ես դա ուրախությամբ: Ջիհադը քեզ նաև տալիս է բազում իրավունքներ և շնորհներ: Աստված հոգ է տանում, որ ամենամեծ զոհաբերություն կատարողները հետո արդարացիորեն պարգևատրվեն:

►  Մարդիկ սովորում են ապրել ամենանհավանական բաների հետ:

► Նրա զանգն ինձ համար անսպասելի չէր: Կարծես ես սպասում էի այդ զանգին, ամբողջ կյանքումս, որ մի գլխապտույտ նախախնամությամբ կամ պատահական հանգամանքների կամ ճակատագրի բերումով, ինչպես ուզում եք անվանեք, մենք կգտնենք իրար:

► Ամբողջ կյանքումս ես ապրել եմ ակվարիումի ձկան պես, ապահով ապակե պատերի ներսում, և այդ պատնեշը թափանցիկ էր ու անթափանցելի միաժամանակ: Ես կարող էի տեսնել ապակուց այն կողմ շողացող աշխարհը, ինքն ինձ պատկերացնել այդ աշխարհում, բայց պարփակվել, ներփակվել էիգոյության այն դժվար ու անտանելի շրջանակների մեջ, որ հայրս պարտադրել էր ինձ:

► Կյանքի երջանիկ պահերը փխրուն են և անցողիկ:

► Ես միակ երեխան էի և այդ պատճառով ինձ միայնակ էի զգում: Հիշում եմ՝ ինչպես էի նախանձով նայում մեր հարևաննների երեխաներին և իմ դպրոցական ընկերներին, որոնք քույր կամ եղբայր ունեին: Եվ նաև զարմանում էի, որ այդ երջանիկ քույրերն ու եղբայրները, իրենց բախտից անտեղյակ, վատ են վարվում միմյանց հետ: Կռվում էին չարաճճի շնիկների պես: Կճմթում, խփում էին իրար և բողոքում ծնողներին: Չէին խոսում իրար հետ: Ես չէի հասկանում դա, քանի որ տարիներ շարունակ երազում էի քույր կամ եղբայր ունենալ: Իսկ ամենաշատը ուզում էի ունենալ իմ երկվորյակը, որը կլացեր իմ կողքին օրորոցում, կքներ իմ կողքին, ինձ հետ կուրծք կուտեր: Ուզում էի նվիրականորեն ու անձնուրաց սիրել նրան, ում մեջ կգտնեի իմ սեփական արտացոլումը:

► Մարդիկ կան, որ լավ թաքցնում են իրենց տխրությունը:

► Մարդ պիտի իմանա իր արմատների մասին: Դու պիտի իմանաս՝ ինչպես է սկսվել քո պատմությունը, այլապես ամբողջ կյանքը քեզ անիրական է թվում: Խճանկարի պես… Երբ չգիտես պատմության սկիզբը, անվերջ փորձում ես ենթադրություններ անել:

► Նրա սերն իմ հանդեպ գլխավերևում բացվող երկնքի պես է՝ հսկայական, ճշմարիտ ու հավերժական: Դա սիրո մի տեսակ էր, որ վաղ թե ուշ քեզ ծուղակն էր գցում և կանգնեցնում ընտրության առջև՝ կամ դու կտրում էիր թելը և հեռանում, կամ դիմանում այդ սիրուն, որը քեզ հեռացնում էր քո սեփական էությունից՝ ճնշելով քո եսը:

► Ամենալավ ընտրությունը ճիշտն ասելն է, պարզ, առանց ամպագոռգոռ խոսքերի, և որքան տհաճ լինի այդ ճշմարտությունը, այնքան շուտ այն պետք է բարձրաձայնել:

► Եթե մշակույթը ընկալենք իբրև տուն, ապա լեզուն այդ տան մուտքի դռան բանալին է: Առանց լեզվի մարդը կորցնում է ճանապարհը, տունը և ինքնությունը:

► - Ժամանակը հմայքի պես բան է: Միշտ ուզում ես ավելի շատ ունենալ:-Փարի

► Մենք տերևներ ենք՝ նույն ծառից ընկած, և թեպետ մեզ քամին տարել է աշխարհի տարբեր ծայրեր, մեզ միացնում են ծառի արմատները:  

► Նրանք ասացին, որ ես սուզվում եմ ջրի հատակը և շուտով կխեղդվեմ: Եվ նախքան սուզվելը ափին թողնում եմ սա քեզ համար: Ուզում եմ, որ գտնես այն, քո՛ւյր իմ, և հասկանաս, որ մինչև կյանքիս վերջ դու իմ սրտում էիր:    

 Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ՝ դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: