Լաո Շե «Անվերնագիր»
2024-06-12 969
Մարդիկ ապրում են վաղվա համար, որովհետև հիշողությունների մեջ կարելի է լույսի շող նշմարել, և եթե նախորդ առավոտները մեկը մեկից անտանելի լինեն, այդ դեպքում վաղվա վրա հույս դնել կլինի՞ արդյոք։ Եվ այո, հիշողությունների մեջ ևս կա տագնապ, բայց այն տարբերությամբ, որ անցյալի վախերին կարելի է այլ կերպ նայել, ասենք, այնպես, ինչպես դրամա ես նայում, կամ էլ դառնության մեջ քաղցրություն նկատում։ Կարևոր չէ, թե ինչ է ասվում, չէ՞ որ անցյալը փոխելն անհնար է, այդ իսկ պատճառով էլ ավելի հուսալի է, իսկ վաղվա անհայտությունը կախված է անցյալում կատարվածներից. նոր երազը հնի մաքրագործ տարբերակն է։
Իրավացի է, ես հիշում եմ այդ աղջկա աչքերը։ Երկար տարիներ են անցել նրա մահվան օրից, բայց նրա աչքերը դեռ ողջ են և ապրում են իմ սրտի մեջ։ Նրա աչքերն էին, որ իմ մեջ սեր էին արթնացրել։ Զբաղվածության պատճառով ես շատ իրադարձություններ եմ մոռացել, նույնիսկ համարձակվել եմ մոռանալ նրան, սակայն մոռացության պահերին նրա զույգ աչքերը ժպտացել են ինձ ամպերի կամ լույսի միջից, ջրի կամ ծաղիկների վրայից: Մի ակնթարթ, և երկնքում սավառնում է ծիծեռնակը, մի ակնթարթ, և ես զգում եմ իմ անվերջ թվացող երիտասարդությունը։
Ես կրկին վերադառնում եմ երազների արքայություն. բոլոր փոքր խնդիրները, որոնց պատճառով ինձ պատեպատ էի տալիս, հիմա այնչափ քաղցր են, նման այն պահերին, երբ գարնան լուսնի ներքո միայնակ շրջում ու անցնում էի մայթերին թափված ծաղիկների թերթերի վրայով։ Նրա աչքերում բոցավառվող սերը որքա՜ն նման էր իմ սրտում տեղ գտած արևամուտներին, որոնք կարող էին տաքացնել հեռվում հոսող ջրերն ու վեր խոյացող լեռները, լուսավորել գարնան ծաղիկներին կամ աշնան տերևներին, ծովի ալիքներին տալ ոսկեգույն երանգ. այդ արևամուտներն ունակ էին այն աղջկա պես ապրելու իմ սրտում և հուզելու ինձ արցունք թափելու աստիճան:
Այդ զույգ աչքերը կամ անդադար ինձ էին նայում, կամ՝ հակառակը, մեկ հայացք էին գցում վրաս ու վերջ։ Թեթև նայելով ինձ նրանք տեսել էին իմ հոգին, և ամեն բան պատմել՝ առանց որևէ հնչյուն արտաբերելու։ Այդ երկա՜ր-երկար տևողություն ունեցող հայացքը երբեք չէր սխալվում. ես գիտեի, որ եթե անգամ նայում էր շարժուձևիս ու արագ հեռանում, միևնույն է, նրա սիրտը շարունակում էր մնալ ինձ հետ։ Գուցե կարիք չկա գրելու այն մասին, որ մեկ հայացքը կարող է ասել ու անել այն, ինչ՝ սերը։ Եվ անհնար է մոռանալ նրա աչքերի փայլը: Երբ նա ժպտում էր, նրա աչքերն այնպե՜ս վառ էին ծիծաղում, ու իր առավելությունն հենց իր ծիծաղի մեջ էր, այդ անզուսպ ծիծաղի, որը չէր կարողանում անտարբեր լինել իր սիրելիի նկատմամբ: Նրա ծիծաղի մեջ եղած ջերմությունը ամբողջությամբ չէր արտահայտում այն ողջ երջանկությունը, որ մենք զգում էինք իրար տեսնելիս։ Ես նրա հետ այդպես էլ չխոսեցի, ոչ մի անգամ ձեռքը չբռնեցի, և անգամ տեսնելիս գլխով չարեցի։ Բայց նա իմ մասին ամեն ինչ գիտեր, ինչպես և ես գիտեի ամեն ինչ իր մասին։ Մենք կարիք չէինք զգում նայելու իրար հագուստին, լսելու միմյանց կյանքի ընթացքի մասին, մեզ մեկ հայացքն էլ բավական էր, որ հասկանայինք՝ սերն էր մեր ամեն ինչը և ուրիշ ոչինչ էլ էական չէր։ Ինձ տեսնելիս նա կախում էր գլուխն ու դանդաղ անցնում, իսկ իր ժպիտը մնում էր օդում, ինչպես մայրամուտից հետո երկնքում երևացող լուսնոտ ամպերը։
Մենք երկուսս էլ խուսափում էինք օտարների տեսադաշտից, բայց միևնույն ժամանակ անհագ մի տենչ կար հնարավորինս արագ իրար փարվելու։ Երբ պատահմամբ էինք հանդիպում միմյանց, մենք թույլ լսելի տխուր հոգոց էինք հանում, մեր հայացքները միահյուսվում էին իրար, և ուրախություն էր տիրում մեր հոգում, ու էլ չէինք զգում մեր սեփական մարմնի քաշը, որովհետև մեր ամեն քայլն այնքա՜ն թեթև էր ու հաստատ։
Մենք չափազանց շատ էինք ցանկանում խոսել, բայց վախենում էինք զրուցելուց. ախր, ի՞նչ ասել։ Մի՞թե առօրեական այդ խոսքերը կարող էին արտահայտել մեր հոգում կուտակվածը։ Թող մենք չբացեինք մեր բերանները, երբե՛ք չբացեինք։ Մեր հայացքներն ու ժպիտներն էին, որ հավերժ էին, ամբողջական էին, միսկ նացած բոլորը թույլ էին, անուժ, և պետք էլ չէր, որ այլ կերպ վարվեինք։
Մեր բաժանումից տարիներ են անցել, բայց նա իմ սրտում է, նա այնքան հիասքանչ էր, այնքան զգացմունքային։ Նա էլ երբեք չի ծերանա, և հավետ միայն ինձ կժպտա։ Իմ երազներում ես հաճախ եմ տեսնում նրան, քաղցր են այս երազները, քանի որ իրական են, մաքուր և կատարյալ։ Որքա՜ն մարդկանցից նեղություն ու դժվարություն է հիասթափեցրել ինձ, ցույց տվել, որ պետք է կյանքին թեթև նայել։ Բայց այդ ծիծաղն ու աչքերը չգիտես որտեղից եկել են և ստիպել վերհիշել այն զգացմունքները և հույզերը, որոնք կարելի է տեսնել միայն «Դեմքն աղջկա ու ծաղիկը դեղձենու կարմրել են»* տողի մեջ: Ես մոռացել եմ բոլոր դժվարությունները, էլ չեմ ընկճվում, ես ետ եմ վերադառնում երիտասարդ օրերիս։ Անկասկած, ես նրա երազում մի հրաշք պատանի եմ։
Եվ այժմ պարզ է դառնում, որ ծիծեռնակների թևերի վրա գարունը դողում է այնպես, ինչպես իմ երիտասարդությունն էր նրա աչքերում դողում, նման հողում ընկած սերմին, որը ցանկանում է գոնե մեկ ծիլ տալ։ Մեր սերը, մեր հայացքները, մեր շուրթերի շարժումները, արևը, լուսինը, ամենը ոչ մի նշանակություն չունեն, և կարևոր էլ չէ, թե հիմա որ տարին է, որ ամիսն ու օրը, չէ՞ որ մենք միշտ կմնանք նոր բացված գարնան զույգ ծաղիկներ։
Էլ ոչինչ, ոչինչ մի՛ ասեք ինձ։ Իմ անհանգստությունն այն քա՜ղցր, քա՜ղցր, հիշողություններն են…
Ա՜խ, այդ ինչպե՜ս էր նա ինձ նայում:
* Հատված Թան դինաստիայի չին բանաստեղծ Ցուեյ Հուի (772-846) «Գրված մայրաքաղաք Նանճուանում» բանաստեղծությունից, որում պատկերված են՝ անցյալը, որտեղ հեղինակի սիրելին ողջ է, և ներկան՝ որտեղ սիրելին չկա, այլ միայն դեղձենու ծաղիկներ։
Թարգմանությունը չինարենից՝ © Քրիստինե Հովսեփյանի
Դիտեք ավելին Արտասահմանյան Գրականություն բաժնում
մեկնաբանություններ