Մայա Ալիխանյան «Ուշանում ենք»
2018-01-02 7963
Արշակ պապին նստած հին լուսանկարներն էր նայում: Նայում էր ու անիծում կյանքին, որ մի ամիս առաջ մահացած կնոջ հետ ինքն էլ չգնաց էս աշխարհից: Կնոջ հետ համատեղ տարիների ընթացքում ունեցել էին երկու տղա ու մեկ աղջիկ: Աղջիկն ամուսնացավ ամերիկաբնակ մի բիզնեսմենի հետ: Հետո տղաներից մեկը կնոջ հետ գնաց Հունաստան, իսկ մյուս տղան` Մոսկվա: Սկզբում կար նամակագրություն ծնողների հետ, որը աստիճանաբար խզվեց: Հիմա արդեն ութ թոռ ունեին, բայց գրեթե երեսուն տարի նրանց ոչ ոք չէր հիշում: Միայն Մոսկվա ապրող տղան էր, որ ինը տարի առաջ Երևան էր եկել ինչ-որ փաստաթղթեր կարգավորելու համար ու այցելել էր հայրական տուն, այն էլ` տասը րոպեով, իր հետ բերելով մի քանի նկարներ` որպես նվեր: Թոռները երևի չգիտեին էլ, որ տատ ու պապ ունեն: Չգիտեին, որ Արշակ պապը իրենց համար ամեն թոշակին մի բան առնում-պահում էր, մեծ հույսով սպասելով ու դեռ չմարած հավատով մտածելով, որ թոռները գալու են, որ ինքը գոնե նվեր ունենա տալու, որ չնեղվեն, չասեն, թե իրենց պապը իրենց չի սիրում: Լուսանկարները դրեց տուփի մեջ ու սենյակից դուրս եկավ. գնալու էր էս ամսվա թոշակը ստանալու: Նախքան տանից դուրս գալը օղի լցրեց սեղանի վրա դրված երկու բաժակների մեջ: Բաժակները լցրեց, աչքերն էլ հետը: Կնոջ հետ ամեն օր հաց ուտելուց առաջ խմում էին. երեխաների կենացն էին խմում, թոռների հաջողությունների ու լավ մարդ մեծանալու կենացը: Իրար հետ ապրել էին հիսուն տարի, բայց ոսկե հարսանիքը չնշեցին: Ու՞մ համար նշեին: Առանց նշելու էլ իրենք իրար ունեին, ունեին հիշողություններ, որը պատկանում էր միայն ու միայն իրենց: Չէին չարացել ոչ մեկի ու ոչնչի հանդեպ: Չէին մեղադրում երեխաներին, որ իրենց մենակ էին թողել ու ամեն մեկն իր կյանքով էր սկսել ապրել: «Կարևորը գտել են իրենց էս աշխարհում, մենք ավելորդ բեռ կլինեինք իրենց ուսերին»,- ասում էր Արշակ պապը քթի տակ Կոմիտասի «Կռունկ»-ը երգող ու ամուսնու համար տաք գուլպաներ գործող կնոջը: Բաժակներից մեկը վերցրեց, խփեց մյուսին: Հիմա մի կենաց էլ էր ավելացել. խմում էր կնոջ հոգու հանգստության համար. - Էհ, պառավս, մենակ թողեցի քեզ, բայց չմտածես, զգում եմ, որ շուտով մոտդ եմ գալու,- ասեց, օղին խմեց, ու դուրս եկավ տանից: Բակում հանդիպեց Աշոտ պապին, ում հետ գնալու էր թոշակը ստանալու: Արշակն ու Աշոտը իրար հետ ամեն երեկո նարդի էին խաղում, պատերազմներ էին հիշում, մենակություն ու մի կտոր հաց էին իրար հետ կիսում, բակի ջահելների հետ իրենց` կյանքից ստացած փորձն էին կիսվում: Միայնակ ծերունիները քայլում էին դեպի երեք շենք վերև, որտեղից ստանալու էին գումարը. - Հը, այ բիձա, ո՞նց ես,- սկսեց Արշակ պապը: - Դե ոնց պիտի լինեմ, գիտես էլի, ոտքերս իրենց խելոք չեն պահում, օրեցոր ավելի ու ավելի եմ խեղճանում: - Թոռիցդ ի՞նչ կա, գալու էր, չէ՞: - Լավ հիշեցրիր: Չէ, էրեկ զանգեց, ասեց իրենց կուրսից ուրիշ տղա է հաղթել էն մրցույթը, որի միջոցով պիտի գար Հայաստան...էն ոնց էին ասում... հա, հիշեցի, վերապատրաստման: - Հետո՞,- թոռի մասին խոսելուց մի քիչ սրտնեղված հարցրեց Արշակը: - Ասեց` լավ տղա է, բայց Երևանում ոչ մի բարեկամ չունի, կլինի՞ գա քեզ մոտ մի քանի օրով, հաշվի թե ես եմ եկել պապ ջան, ես էլ ասեցի` հա, տղես, մենակ թե գալուց առաջ ինձ զգուշացրու, որ մի քիչ բան-ման առնեմ, պատվով դիմավորեմ էդ էրեխուն: - Որ գա ինձ էլ կծանոթացնես հետը, մի քիչ հարց ու փորձ անեմ, տեսնեմ ի՞նչ կա էդ Ռուսաստանները, որ սաղ գնում են ու մոռանում են հետ գան: Խոսքով ընկան, ու չհասկացան էլ, թե ինչպես տեղ հասան:
Երեկոյան ուժեղ անձրև էր գալիս: Արշակ պապը հացը ձեռքին արագ քայլերով մտնում էր շքամուտք, երբ հետևից մի տղա վազելով մոտեցավ. - Բարև Ձեզ,- հազիվ շնչառությունը կարգավորելով խոսեց երիտասարդը,- կներեք, չէի՞ք ասի Աշոտ անունով պապիի տունը երկրո՞րդ հարկի ձախ դուռն ա, թե՞ երրորդ: - Երրորդ, բայց հիմա տանը չի, բալես,- ասաց Արշակն ու աչքն ընկավ ճամպրուկին: Հետո նկատեց տղայի հայացքը, որը ինչ-որ մեկին էր հիշեցնում: - Ափսոս, չզանգեցի գալուց առաջ, մտածելով, որ տանը կլինի: Էստեղ մոտիկ հյուրանոց կա՞ պապի: - Դու երևի Կարենի ընկերն ես, հա՞: Ծերուկը գյուղ ա գնացել, երևի չհասցնի էսօր գա: - Հա, անունս Արշակ ա: Աշոտ պապն ա՞ ասել, որ գալու եմ: - Հա տղա ջան, դե գիտես, շենքում բոլորը մեկը մյուսի մասին ամեն ինչ իմանում են: Բայց ոչ մի հյուրանոց: Արի, գնում ենք մեր տուն: - Վայ չէ պապի ջան, չեմ ուզում նեղություն տալ, էստեղ մի քիչ կսպասեմ, անձրևը կտրվի` կգնամ մոտակա հյուրանոցը: - Այ տղա ջան, իմ տունը վա՞տ հյուրանոց ա: Աշոտն էլ ա մենակ ապրում, ես էլ, քո համար ի՞նչ տարբերություն: Վաղը լույսը կբացվի` Աշոտը կգա, դու էլ կգնաս իր տուն: Համ էլ իմ անունն էլ ա Արշակ, հո քեզանից մեծ ադաշիդ չե՞ս հակաճառելու: Տղան համոզվեց: Իրար հետ բարձրացան տուն: - Արի ներս, հաշվի, որ էս քո տունն էլ ա, մինչև սենյակը քո համար պատրաստեմ` դու շորերդ փոխի, լրիվ ջուր ես, կհիվանդանաս: Հինգ րոպե հետո Արշակ պապը հյուրասենյակ մտավ. - Ճիշտ ա, քո ուզած հյուրանոցի համարին չի հասնի սենյակը, բայց դե մի օրվա երևի հարմար կլինի,- իր` տարիների հետ խամրած կանաչ աչքերը խոնարհելով ասաց նա,- թեյ կխմե՞ս: - Քո էս վերաբերմունքով ու բարությամբ էս տունը հազար հատ հյուրանոց արժի: Եթե դժվար չի` հա, կխմեմ: Գնամ ճամպրուկս դնեմ սենյակում` գամ: Մտավ սենյակ ու զարմանքից քարացավ: Սենյակից արագ դուրս եկավ, գնաց խոհանոց. - Էն, էն սենյակը... - Սենյակը ի՞նչ, հո մուկ չե՞ս տեսել այ բալա: - Իմ ու իմ ընտանիքի նկարները ի՞նչ գործ ունի էդ սենյակում: - Ո՞նց թե, ի՞նչ ես խոսում: - Հա պապի, էդ սենյակում իմ ու քրոջս նկարներն են, ծնողներիս, հոպարիս ու հորքուրիս ջահել ժամանակվա նկարները: - Հլը արի,- իրեն հազիվ զսպելով, որ չընկնի, շարունակեց Արշակ պապը, - արի նստի էստեղ: Պապը կարծես թե գլխի էր ընկնում, թե ինչ է կատարվում, բայց տղան ոչ մի բան չէր հասկանում:
Արդեն ամեն ինչ պարզ էր: Երկար խոսեցին: Պապը բացատրեց, թոռը ամենայն ուշադրությամբ լսեց: Հետո չարացավ ծնողների հանդեպ.- Ես քեզ իմ հետ տանելու եմ Մոսկվա, կգնանք ու առանձին կապրենք իրար հետ, ես էդ տուն էլ ոտք չեմ դնի: Ես չեմ ների էն մարդկանց, ովքեր իրենց ծնողների հետ էս կերպ են վարվել: Էդ էլ քիչ ա, ես գիտեի, թե իմ տատն ու պապը վաղուց մահացել են: - Չէղավ, չէղավ: Հավաքի քեզ: Դու չես ներում ծնողներիդ սխալը, բայց ուզում ես նույնը կրկնես` առանձին ապրելով ու էդ քո չներելով: Գլխիցդ հանի էդ հիմար միտքը: Իսկ ինչ վերաբերվում է իմ` քո հետ գալուն,- աչքերը թաց շարունակեց նա,- ես գալացողը չեմ: Իմ տեղն էստեղ ա, իմ հողի վրա, պառավիս կողքին: Գիտես ինչքան ենք սպասել էս օրվան: Ափսոս Ջուլիկս չտեսավ... - Պապի... - Բան մի ասա, տղես, դու քո գործերը էստեղ կվերջացնես, հետ կգնաս ու էլի նույն ձև կապրես, ոնց առաջ: Գիտությունը զարգացել ա, հեռախոս կա, բան կա, թե կուզես` կապը չի կորի: Բայց դու իրենց անպայման ների, Արշակս, ներել չիմացողը հետո ուրիշի կողմից չի ներվի: Մինչև գնալդ էլ էս տանը կապրես, քո տանը: ...Հետո սկսեցին տարբեր թեմաներից խոսել: Պապը պատմեց իր ու կնոջ մասին. ինչ են արել, ինչով են զբաղվել, ինչքան են երազել բոլորով հավաքվելու ու ինչ-որ մի առիթ միասին նշելու մասին: Արշակն էլ իր հերթին պատմեց իր կյանքի մասին: Ամբողջ գիշեր խոսում էին, իրենց հանդիպումը համեմատում էին հնդկական կինոյի սցենարի հետ ու ծիծաղում: Հետո պայմանավորվեցին. լույսը բացվելուն պես գնալու են զբոսանքի, որ պապը թոռին ցույց տա Երևանը: Մեկ շաբաթ անց Արշակը զանգեց հորը. - Պապ, բարև, ո՞նց եք: - Ու՞ր ես կորել այ տղա, մեռանք զանգելով, մերդ արդեն ինֆարկտ էր ստանում, հո բան չի՞ եղել: - Բան կասեմ, բայց չխառնվես իրար, ու նայի մաման չիմանա, թե չէ հաստատ ինֆարկտը կխփի: Ուշադիր լսի ու չընդհատես...Պապ, ավտոյի տակ էի ընկել, հիմա ամեն ինչ լավ ա, բայց ուզում եմ գաս, մենակ դու գաս: - Ի՞նչ,- Վախեցած հարցրեց Ռոբերտը,- ի՞նչ ես խոսում: Ու՞ր ես հիմա, ո՞նց ես: - Ասեցի չխառնվես: Ոտքս ա ցավում, լուրջ բան չկա, էլի եմ կրկնում, մաման չիմանա: Ասա, որ գործեր ունես Երևանում ու արի իմ մոտ, մի երկու օրից միասին հետ կգնանք: - Վաղը գալիս եմ: Ու՞ր գամ, ի՞նչ բերեմ հետս: - Մենակ քեզ բեր` հերիք ա: Հենց ինքնաթիռից իջնես` զանգի, հասցեն քեզ կգրեմ, թե ուր գաս:Հաջորդ օրը ցերեկը Ռոբերտը արդեն էն սրճարանի մոտ էր, որի հասցեն տղան էր ուղարկել իրեն: Հետո Արշակը եկավ արագ քայլերով: - Չհասկացա,- զարմացավ հայրը: - Ի՞նչը չհասկացար, չես ուզու՞մ փաթաթվես տղուդ,- ժպտալով ասաց Արշակը: - Ձեռ ե՞ս առնում, մինչև հասա էստեղ կես մարդ դարձա: Ասում էիր` ոտքդ է ցավում, բա ո՞նց ես արագ քայլում... անցել ա՞ ցավը: - Պապ, կներես, ուղղակի չգիտեի քեզ էլ ոնց կանչեի Երևան: Անակնկալ ունեմ քո համար: - Սրանից էլ լավ անակնկա՞լ, շան լակոտ: - Չէ, լուրջ եմ ասում: Արի մի տեղ գնանք իրար հետ,- ասաց Արշակն ու ձեռքը հոր ուսին գցելով` սկսեցին քայլել:Ամբողջ ճանապարհին Ռոբերտը հարցեր էր տալիս, բայց Արշակը չէր պատասխանում, ասում էր` մի քիչ էլ սպասի: Քիչ հետո Ռոբերտը նկատեց, որ գնում են ծանոթ շենքերի մոտով, որ տղան իրեն տանում է իր մանկության ճանապարհով: Հասան Արշակ պապի շենքի մոտ: Տղան կանգնեց` հորը իր հետ կանգնեցնելով. - Հասանք, պապ: - Չեմ հասկանում քեզ,- ասաց Ռոբերտը, ով ոչ թե չէր հասկանում, այլ չէր հավատում, որ իր մտածածը կարող է ճիշտ լինել: - Լավ էլ հասկանում ես, ես ամեն ինչ գիտեմ, պապ, ու հիմա մենք միասին վերև կբարձրանանք: Բիձես շատ կուրախանա: - Ո՞րտեղից գիտես, ի՞նչ ա կատարվում ընդհանրապես: - Էդ արդեն հետո կպատմեմ: Հիմա առաջ ընկի: Ինքը չգիտի, սաղ իմ ծրագրավորածն ա, պապ, քեզ կարգի բեր, ուժերդ հավաքի ու գնացինք: Բարձրացան վերև: Դուռը թակեցին, բայց բացող չէղավ: Արշակը մտածեց` երևի քնել ա, կամ էլ գնացել ա հաց առնելու: Բռնակը իջեցրեց ներքև, դուռը բաց էր. - Հիմա որ գան էղած-չէղածը տանեն` նոր ծերուկս կիմանա որը որից հետո ա, դուռը բաց թողել` ինքը քնել ա,- ասաց Արշակը, հետո շարունակեց,- Պապի, զարթնի, նայի ով ա եկել: Վերջինս նույնիսկ շարժում չարեց: Հետո մոտեցան մահճակալին: Պապը պառկած էր դեպի պատը շրջված: Ռոբերտը ձեռքերը հուզմունքից դողացնելով մոտեցրեց նրա ուսին, ու մարմինը շրջեց դեպի իրեն... Արշակ պապը մահացել էր...
Մահացավ, այդպես էլ չտեսնելով թոռի անակնկալը: Մահացավ ու իր հետ տարավ իր ու իր նման բազմաթիվ Արշակ պապիների միայնությունն ու ցավը: Ռոբերտը արտասվելով ծնկի եկավ հոր առաջ, ներողություն խնդրեց արդեն անշնչացած մարմնից, բայց չհասկացավ, որ այդ քայլով ինքն էլ միացավ այն հազարավորներին, ովքեր ուշացած են զղջում, ում զղջումը այլևս ոչ ոքի պետք չի լինում: Երեք օր հետո ծերուկին թաղեցին: Թաղեցին իր Ջուլիկի կողքին, ում նույնիսկ բախտ չվիճակվեց տեսնել Արշակ թոռանը: Հուղարկավորությանը ներկա էին բոլորը. Ռոբերտը, Արշակը, Ամերիկայից եկած աղջիկն ու Հունաստանից եկած տղան: Նրանք, որ հիմա, այդքան տարի անց կանգնած լաց էին լինում շիրիմի մոտ, մտքում Աստծուց խնդրում էին, որ ճակատագիրը իրենցից վրեժ չլուծի, ու որ իրենց երեխաները նույնը չանեն իրենց հանդեպ: Թե չէ ու՞մ են պետք գերեզմանի վրա դրված վարդերը, որը տարիներ առաջ երեխաներից գոնե մեկի կողմից կարող էր նվեր ստանալ Ջուլիկ տատը...
Դիտեք ավելին Ստեղծագործություններ բաժնում
մեկնաբանություններ