Մխիթար Գոշ «Առյուծը, էշը և աղվեսը»

Առյուծը հիվանդացավ և բժիշկները խորհուրդ տվեցին,
– Եթե ավանակի սիրտն ու ականջները եփեն, ջուրը տան առյուծին խմելու, կապաքինվի։
Կանչեցին աղվեսին ու ասացին.
– Հնար արա, մի էշ բեր:
– Այո՛, – պատասխանում է աղվեսը, – մի ծանոթ լավ էշ կա այսինչ հովտում, հիմա կբերեմ։
Գնաց աղվեսը, գտավ ավանակին և ասում է.
– Ո՜վ եղբայր, երանի քեզ, գտել եմ քո ավագ եղբորը, որն ուզում է քեզ տեսնել։ Նա գազանների թագավորն է, և դու նրա հետ պիտի թագավորես։
Հավատաց ավանակն ու գնաց առյուծի մոտ։ Առյուծը կամեցավ խեղդել նրան, բայց ավանակը փախավ։ Հասնելով նրա ետևից, աղվեսը հարցնում է.
– Ինչո՞ւ ես փախչում։
– Համբուրելիս ցավեցրեց կոկորդս, – պատասխանում է ավանակը։
– Սաստիկ սիրուց է այդ, – ասում է աղվեսը, – եթե դու էլ նրան համբուրես, շատ կուրախանաս։
Եվ ավանակը վերադարձավ համբուրելու առյուծին։ Սա բռնելով ավանակի կոկորդից, սպանեց նրան ու ինքը պառկեց հանգստանալու։ Աղվեսն անմիջապես հանեց ավանակի սիրտը, կտրեց ականջները և կերավ, ասելով, «Եթե սա դեղ է, ուրեմն ինձ ավելի է հարկավոր, քան առյուծին»։ Ապա մոտեցավ բժշկին և առյուծին, ասաց.
– Զարմանալի բան, էշը ոչ սիրտ ունի և ոչ ականջ։
Երբ եկան մոտ, տեսան, որ իսկապես չուներ, շատ զարմացան։
– Մի զարմացեք, – ասում է աղվեսը, – եթե նա սիրտ կամ ականջ ունենար, քո մռնչյունը լսելուց և քեզնից ազատվելուց հետո այլևս չէր վերադառնա ու չէր ընկնի քո ձեռքը՝ մեռնելու։
Եվ լսողները գտան, որ աղվեսը իրավացի է: