Սերո Խանզադյան «Պըլը Պուղի»

► Պուղին շատ փոքր էր և շատ էր քաղցած: Մայրը մի կերպ մի բուռ այլուր է գտնում, նրա համար մի աչքի չափ բլիթ թխում ու տալիս նրան: Խուղին նստում է ծառի տակ ու լաց լինում: -Աստվա՜ծ, ա'յ Աստված ջան, ախր բլիթս շատ փոքր է: Ես էլ շատ սոված եմ: Դե մի մեծ բլիթ գցիր գոգս, էլի՜, Աստված ջան: Խնդրում եմ... Այդ պահին ծառին թառած մի ագռավ ցած է սուրում և Պուղու ձեռքից բլիթը խլում ու սլանում վեր... -Ո ՜վ Աստված,- ճչում է Պուղին:- Երևում է որ դու անխիղճ ես: Ես լաց եղա թե բլիթս փոքր է, է'ն էլ ձեռքիցս խլեցիր: Այս էր ու այս, Պուղին այլևս Աստծուց բան չէր խնդրում:

► Նորից իր էշի հետ Բայց սրանով էշի պատմությունը չի վերջանում: Մի օր Պըլը Պուղին Գանձակի բազարում տեսնում է իր այդ էշին, որ մեկը բերել էր ծախելու: Նայում է, նայում ու կասկածում` իր է՞շն է, թե` ոչ: Բայց ահա քեզ ցնծություն: Էշը հենց որ Պուղուն տեսնում է, իսկույն ճանաչում է, որ իրա տերն է: Էշը գլուխը քսում է նրա ոտքերին, փեշերին, քրքռում, ուրախ: Պուղին շոյում է նրա երկար ականջները, ասում. — Ա՛յ հարազատս, ա՛յ շան տղա, անիծված գիժ, երեեւում է, որ չկարողացար մարդ դարձած մնաս, տեսնում եմ: Երեեւում է քահանա հորդ հետ էլի կռիվ վեչ ես արել եւ հայրդ նորից է քեզ անիծելով` էշ շինել: Հիմի ուզո՞ւմ ես ես էլի գրպանիս վերջին փողը տամ քեզ առնեմ, նորից մարդ դարձնեմ, բաց թողնեմ: — Չէ՜, - լալագին ասում է էշը: — Մարդ արարածի օրն ու կյանքը շունն էլ չունենա: Չէ՜, չե՛մ ուզում, ավելի լավ է էշ էլ մնամ, քան մարդ դառնամ:

► Էշը զռաց Այն երանելի օրերին, երբ Պուղին էշ ուներ, մի մարդ է գալիս նրա մոտ: — Էշը էսօր տուր ինձ, տանեմ անտառից մի քիչ փայտ բերեմ, Պուղի: — Կտայի, բայց էշը տանը չի, - պատասխանում է Պուղին: Հենց այդ պահին նրա էշը գոմում զռում է: Հարեւանը դառնում է թե` — Բա ասում ես տանը չի՞: — Տա՛նը չի, - գոռում է Պուղին: — Ի՜նչ աներես մարդ ես դու, էշին հավատում ես, ինձ` ոչ:

► Հարուստի սուտը աղքատի ճշմարտությունից զորեղ է: Մի այլ զրույցի ժամանակ իշխանական դիվանապետը ասում է.
— Երեսուն տրի սրանից առաջ, ջրօրհներքին գնացի Արաքս գետից ձուկ բերելու: Գնացի հասա Միջնավան[1], գյուղի տակը: Մեկ էլ տեսնեմ մի ահռելի լոքո երախը բաց գալիս է վրաս, որ ինձ կուլ տա: Գլուխը գետի էս կողմն էր, ագին՝ էն ափի մոտ: Ասի վերջս եկել է: Ձեռքերս պարզեցի ու էդ լոքոյի ականջներից բռնեցի: Նա ուզում էր ինձ հախռել, ես մի կերպ զսպում էի էդ գազանին: Այսպես գետի մեջ կոխ բռնելով սկսեցինք իջնել գետն ի վար: Մեկ տակ էինք անում իրար գրկած, մեկ՝ երես: Ձուկը ինձ ուզում էր կոխել ջրի տակ, ես էլ աշխատում էի նրան ջրից հանել, սեղմել ցամաքին, որ շունչը կտրի: Ինչ երկարացնեմ, այսպես կոխ բռնելով Միջնավան գյուղի տակից հասանք մինչեւ Մուխանքի[2] կամուրջ, մի օրվա ճանապարհ: Ինձ հաջողվեց: Ինձ հաջողվեց վերջապես լոքոյի գլուխը սեղմել գետափի քարերին: Սեղմեցի ու էնքան պահեցի, մինչեւ շունչը փչեց: Մուխանք գյուղում երկու եզ վարձեցի, լծեցի ու լոքոյին քարշ տալով հասցրի տուն:
— Եղած կլինի,— ասում է ունկնդիրներից մեկը:
— Այ կեցցե՛ս,— ավելացնում է մյուսը:
— Եղած կլինի: Պուղին ևս կրկնում է քմծիծաղելով. — Եղած կլինի: Եթե նման սուտ իմ հարեւան աղքատը պատմեր, ո՜վ կհավատար: Իսկ քեզ հավատացին, պարոն դիվանապետ: Աշխարհի դրվածքն է, հարուստի, իշխանավորի սուտը անցնում է, աղքատի ճշմարտությունը՝ ոչ:

[1] Միջնավան — պատմական հայոց մեծ գյուղ Արաքսի ձախ ափին Սյունիքի Բարկուշատ գավառում: Այժմ Ադրբ. ՍՍՀ մեջ, Մինջևան:
[2] Մուխանք — Մեծ Հայքի Արցախ նահանգի արաքսամերձ մեծ դաշտը:

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ՝ դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: