Շը Ճըցուն «Ծիծաղը, երբ մենակ ես»
2024-09-09 1444
Շատերը կարծում են, որ ուրախությունն ու ծիծաղը փոխկապակցված են։ Սա նշանակում է, որ եթե սրտումդ խնդություն է, ապա դեմքիդ անպայման ծիծաղ կա։ Բայց արդյո՞ք ծիծաղն ուրախության բավարար արտահայտումն է, մի՞թե պարտադիր է ծիծաղել երբ ուրախ ես։ Իրականում անուրախ ծիծաղն ավելի շատ է պատահում, քան ուրախությունը՝ առանց ծիծաղի։ Անուրախ ծիծաղը կեղծ կամ ձևական ծիծաղն է, որի օրինակներից են՝ քծնող մարդու շողոքորթ ծիծաղը, կնոջ հմայող ծիծաղը, իշխողի սառը ծիծաղը։
«Խինդ ու ծիծաղ» բառակապակցությունը շատ խոսուն է, ուստի հաճախ ենք մեջբերում ու չենք մտածում, թե այս բառերի միությունը ինչ թերություններ ունի։ Այսօր հանկարծ կասկածեցի բառերին։ Ինչու՞ պիտի ուրախությունն ուղեկցվի ծիծաղով, եթե կարելի է թաքուն երջանիկ լինել։ Ուրախությունն ինքդ քո զգացմունքներին հավատարիմ մնալն է, եթե պետք է ծիծաղով ուրիշներին ցույց տաս ուրախությունդ, ապա այդ ուրախությունն այնքան էլ հավատարիմ չի քեզ։ Հետևաբար, ծիծաղով արտահայտվող ուրախությունն այլ մարդկանց մոտ հույզեր առաջացնելու համար է․ այդ ծիծաղն իսկական չէ, քանի որ ժխտում ենք այլ մարդկանց պատկերացրած իրական ծիծաղը, հետևաբար բոլոր ածականները, որոնք տրված են ծիծաղ բառին, դժվար է ընդունել։
Այսպիսով` Դուք կարող եք հարցնել ինձ. «Ապա ո՞րն է իրական ծիծաղը»։ Թույլ տվեք պատասխանել։ Իմ գովաբանածը մենակ ժամանակվա ծիծաղն է։ Դուք երբևէ առանց որևէ մեկի ներկայության մենակ ծիծաղե՞լ եք։ Երբ ասում եմ մենակ ծիծաղն է իսկական ծիծաղը, ծիծաղի հիմնամասը, գուցե համարեք չափազանցնում եմ։
Լինում է՝ քայլում ես դաշտերում, կամ հանգիստ նստած ես սենյակումդ, ուշադիր նայում ես հեռավոր սարերում ճախրող թռչունին, կամ ծխախոտի ծխին ու մի պահ ծիծաղում ես։ Անձայն ծիծաղը լավ է, բարձր ձայնով ծիծաղը՝ նույնպես, չէ՞ որ ծիծաղում ես ոչ նրա համար, որ ինչ-որ մեկին ծիծաղեցնես, ոչ էլ որևէ դերի համար, պարզ ասած` ծիծաղում ես, որովհետև այդպես ես ցանկանում․ ոչ ոք չի գտնվում քո առջև ում կհետաքրքրի ծիծաղիդ պատճառը։ Սա ամենասրտանց ու ամենահաճելի ծիծաղն է։ Գուցե այն որևէ ուրախության պոռթկում է, բայց ամենակարևորը, որ այլ մարդկանց համար չէ։
Պետք է ուրախությունն ու ծիծաղն անջատել իրարից, ամենաքիչը՝ գոնե հեռվացնել։ Կենսաբաններն ասում են ծիծաղը հոգնածության մարմնական արձագանքն է, և երբ մեր մկանները հոգնած են, կարող ենք ծիծաղել այնպես, ինչպես կարող ենք ձգվել։ Չեմ կարող ասել, թե որ ժամանակներից սկսած է ինչ ավելի հավանական է որ մարդիկ կձգվեն, քան կծիծաղեն, բայց նրանք հավետ մոռացել են, թե ինչ է իրական ծիծաղը և դարձրել են այն բեմականացման մի մաս։
Պատմության մեջ շատերն են սիրել ծիծաղել. ամենահայտնիներից մեկը մեր գյուղի իմաստուն Լու Շըլոնն էր։ Բայց նա ծիծաղով իր գլխին դժբախտություն բերեց։ Մտածում եմ խնդիրն այն էր, որ սիրում էր ծիծաղել ուրիշ մարդկանց մոտ։ Միշտ չէ, որ ծիծաղն ընդունվում է, երբեմն ծիծաղն ավելի շատ փորձանքների մեջ կարող է գցել, քան՝ բարկությունը։ Եվ ափսոս Լու Շըլոնը չգիտեր մենակ ծիծաղելու հաճույքի մասին ու եթե կարողանար փակվել տանը՝ իր աշխատասենյակում ու ծիծաղել, այդկերպ իր ծիծաղով չէր վիրավորի շատերին ու գուցե կարողանար խուսափել մահից։
Նիցշեի գրքերից մեկում ասվում է․ «Մայսունը հանկարծ սկսեց ինքն իրեն ծիծաղել։ Մարդիկ հարցրեցին նրան. «Քեզ հետ մարդ չկա, ինչու՞ ես ծիծաղում»։ Մայսունն ասաց․ «Հենց այդ պատճառով»»։ Ամեն անգամ այս հատվածին հասնելով միշտ մտածում եմ, թե սա որքան իմաստալից է, որովհետև Նիցշեն հետաքրքիր կերպով է մեկնաբանում մենակ ժամանակվա ծիծաղը։ Կարծում եմ իսկապես ծիծաղել կարողացող մարդը հաստատ չի ցանկանում մյուսներին ցույց տալ իր ծիծաղը։
Բայց մեր Չինաստանում ամեն բան իր բացառությունն ունի։ Եթե անգամ սովորես ծիծաղել, երբ մենակ ես, երբեմն գուցե դրա պատճառով վտանգի առաջ կանգնես։ Սոն դինաստիայի[1] ժամանակաշրջանում Ցայ Չըճընը[2] գրել է տասը բանաստեղծություն Անլուի[3] մասին, որտեղ ասվում է. «Ծիծաղը դեմքիս քնեցի, կապույտ ջրերում ձկնորսների սուլոցներն էին»։ Այս հատվածը վաղուց բոլորիս ծանոթ է «1000 բանաստեղծություններ»[4] գրքից։ Մեզ թվում է, թե հեղինակը դուրս է առարկայական աշխարհից, այնպես չէ՞։ Վիրավորական ոչինչ չկա։ Սակայն ոչ այս դեպքում։
Փինճոու Քըթանում[5] կա մի պատմություն այն մասին, թե ինչպես է Ուն Չուն կայսրը Ցայ Չըճընին վնասելու համար մեղադրում նրան իր հանդեպ հեգնանքի մեջ՝ մեջբերելով բանաստեղծության այդ հատվածը, որից հետո Ցայ Չըճընին աքսորում են։ Ուն կայսերն այս առիթով ասում է․
- Ինչու՞ էր Ցայ Չըճընն այդ ժամանակ մենակ ծիծաղում։ Ա՜խ, ինչպիսի համարձակություն:
Ճաո ընտանիքի կայսրը զայրացած շարունակում էր.
- Իսկապես, ինչի՞ վրա ես ծիծաղում։ Համարձակվել ես տանդ մեջ ծիծաղե՞լ վրաս։ Չքվիր այստեղից։
Գիրը փաստորեն, երբեմն վտանգավոր է մեր Չինաստանում, և ինչպես երևում է մենակ ծիծաղը ևս կարող է սխալ ընկալվել։ Ասացվածք է, չէ՞. «Փակ դռներով տանը նստիր, դժբախտությունը կընկնի երկնքից»։
Սկզբում ցանկանում էի գրել մի փոքրիկ էսսե մենակ ժամանակվա ծիծաղելը գովերգելու համար, բայց այստեղ այն հիմնովին փոխվեց, ուստի էսսեն շարունակել այլևս չեմ կարող։ Եթե մեզ թույլ չեն տալիս մենակ ծիծաղել, ապա էլ ինչպե՞ս վարվել։ Կարծում եմ կա երկու տարբերակ. այս պահից սկսած լինել խիստ դեմքով ու չծիծաղել, կամ հակառակը՝ միշտ ծիծաղել, հիմարի պես ծիծաղել։ Ընտրեք այս տարբերակներից որևէ մեկը։ Իսկ եթե ոչ, նույնիսկ եթե փակել եք ձեր տան դռներն ու ինքներդ ձեզ ծիծաղում եք, ոչ մի դեպքում մի գրեք բանաստեղծություններ:
Դիտեք ավելին Արտասահմանյան Գրականություն բաժնում
մեկնաբանություններ