Շը Թիեշըն «Առանց կյանք»

Վաղուց, շատ վաղուց, մոռացել եմ անգամ` որտեղ, այն ժամանակ, երբ սկսել էի երազել պատմվածքներ ու վեպեր գրելու մասին, որոշ մարդիկ ասում էին. «Գրողը պետք է հաճախ կյանք մտնի։ Գրական ստեղծագործության ամենակարևոր գիծը կյանք ունենալն է։ Կյանք չունենալով լավ ստեղծագործություն չի ստացվի»։ Այդ ժամանակ երիտասարդ էի ու այնքան էլ լավ չէի հասկացել այս նախադասության իմաստը, մտածում էի՝ արդյո՞ք որոշ մարդիկ կյանքի մեջ չեն։ Կյանք չունենալը չծնված լինելը կամ արդեն մահացած լինելը չէ՞։ Այս դեպքում իհարկե չես կարող գրել, ի՞նչ ասել։ Անցել են շատ տարիներ, բայց, միևնույնն է, ոսկե կանոնի վերածված այս արտահայտությունն այնքան էլ լավ չեմ հասկանում, ի վերջո ո՞րն է կյանք չունենալը։ Ի՞նչ է նշանակում կյանք չունենալ։

Միգուցե որոշ կյանքեր կոչվում են կյանք կամ կյանքով լի, իսկ որոշները չեն անվանվում կյանք, այս որոշներին ասում են առանց կյանք։ Եթե այսպես է, եթե կյանքը բաժանված է երկու տեսակի, ապա գրող լինելն ու լավ գրելը բախտի բան չէ՞: Եթե քո կյանքը մտնում է «աոանց կյանք» տեսակի մեջ, ապա պետք է դադարել գրել, այնպես չէ՞։ Ինչ էլ որ լինի, որոշ մարդիկ առանց կյա՞նք են ապրում։ Հակառակ դեպքում ինչպե՞ս հիմնավորել այս ոսկե կանոնը։

Որպեսզի ոսկե կանոնը չհավասարվի ֆատալիզմին, պետք է մի ելք գտնել այն մարդկանց համար, որոնք ցանկանում են գրել, բայց կյանք չունեն (առանց կյանք ապրող մարդկանց գրելու ցանկությունն արդեն իսկ ծիծաղելի է, այն անարգանք է ուղղված ոսկե կանոնին։ Չմտածենք այս մասին)։ Միակ լուծումը նրանց ուղղորդելն է կյանքով լեցուն կյանք։ Հետո հայտնվելով այդտեղ, գրող դառնալն ավելի հեշտ կլինի, որտեղից կարելի է վերադառնալ ածուխով, հանքաքարով, կամ էլ արկղերով ու բեռնատարերով լի լավ ստեղծագործություններով։ Բայց որտե՞ղ է կյանք ունեցող այդ կյանքը։

Այսպիսով՝ գրող լինելուց ու ստեղծագործություն գրելուց առաջ նախ պետք է հասկանալ, թե որն է ոսկե կանոնին համապատասխանող այդ կյանքը։ Ճիշտ այնպես, ինչպես հանքարդյունաբերությունից կամ բեռնափոխադրումից առաջ պետք է հետազոտական աշխատանք կատարել: Խնդիրն այն է, թե ով է որոշելու նրա տեղը։ Գրողնե՞րը։ Անտրամաբանական է. որտեղի՞ց է հայտնվել գրողը մինչև «կյանքի» գտնվելու վայրի հաստատվելը: Ուրեմն չգրողներն ե՞ն որոշել։ Չկա հստակություն. մինչև գրողների ու նրանց ստեղծագործությունների ծնվելն ինչպե՞ս կարելի է հասկանալ, թե որտեղ կար կյանք։ Եվ այսպես, անհեթեթությունը լայն տարածում է գտնում: Սկեսրայրն ասում է արևելքում է, սկեսուրը` արևմուտքում, տեգրը՝ հարավում, իսկ տալը՝ հյուսիսում։ Այս դեպքում ու՞մ պետք է լսի հարսը: Եթե ապացույցներ չկան, չի՞ նշանակում, որ ցանկացած մեկը կարող է գնալ ցանկացած մի տեղ «կյանք» փնտրելու։ Նույնը չէ՞, որ ասենք՝ ցանկացած կյանք կարող է լինել «կյանքով լի» կամ «առանց կյանք»: Այս նվաստացմանը ոսկե կանոնը չի դիմանա։ Բավականաչափ տխուր է։ Մի քայլ հետ գնալուց բացի այլ ելք չկա. թող առաջին գրողներն ու ստեղծագործություններն ի հայտ գան կյանքում, որը դեռ չի բաժանվել «կյանքի» ու «առանց կյանքի» միջև և մի որոշ ժամանակ դիմանան կյանքի փորձառությանը, և երբ հայտնվեն նրանք, ովքեր առաջ են բերում ոսկե կանոնի օրենքը, այդժամ հիմք կունենան կյանքը բաժանելու «կյանքի» և «առանց կյանքի»։ Բայց սա վտանգավոր է, կործանարար։ Այս քայլն, անշուշտ, կստիպի հաջորդող գրողներին չցանկանալ ենթարկվել դրան և պետք է հանգեցնի ոսկե կանոնի լիակատար վերացմանը. ոչ մի բարդ բան չկա:

Գուցե ես սխալ եմ հասկացել ոսկե կանոնը, բայց կարծում եմ, որ այն հետևյալն է՝ մարդուն, ով ամբողջ օրն անգործության մեջ է ապրում՝ առանց որևէ բան անելու մտադրության չի կարելի կենդանի համարել, և թեև նա ողջ է, չի կարելի ասել, որ դա «կյանք ունենալ» է: Եթե այդպես է, ապա, կարծում եմ, ավելի լավ կլինի պարզաբանել՝ աննպատակ կյանքը համարժեք է «կյանք չունենալուն»: Եթե այսպես է, վերջապես հասկանում եմ ամեն բան։ Բայց այս դեպքում էլ մենք ստիպված չէինք լինի ընտրել մեր կյանքը գիրք գրելու համար, քանի որ կյանքի բոլոր տեսակները կլինեին «կյանք» կամ «ոչ կյանք», բոլոր մարդիկ հավասար կլինեին, և գրող լինելը պատահականություն կամ արտոնություն չէր լինի, և ստիպված չէինք լինի անհանգստացնել որևէ մեկին մեր փնտրտուքների համար:

Եվ ուրեմն, յուրաքանչյուր կյանքում կան խոր իմաստ ու զգացմունքներ, և յուրաքանչյուր կյանքում էլ թաքնված է ընտիր ստեղծագործություն։ Լավ գրողներ կարող են պատահել ցանկացած պահի ու ցանկացած վայրում։

Հուսամ՝ ճիշտ եմ, հակառակ դեպքում ես անկարող եմ լսել ոսկե կանոնը և հասկանալ այն:

Թարգմանությունը չինարենից ՝ © Քրիստինե Հովսեփյանի