Տաթևիկ Դեբենց | Հեծոն-Հենոն, Թլոն, Սուրիկը

«Հեծոն-Հենոն»

Հենոն մեր թաղի միակ տղան էր։ Կողքի բակից մեկն ասել էր, որ Հենոն մեզնից մեկին սիրում է, բայց թե ում` չգիտեինք։
Մի օր միամիտ-միամիտ հարցրի.
- Հենո, ինձ սիրու՞մ ես։
- Չէ՛,- ասաց ու դժգոհ դեմքով շարունակեց իր Հեծոն քշելը։
Ամբողջ օրը հեծանիվի վրա էր, կա՛մ ինչ-որ փչացած բան էր սարքում, կա՛մ ուղղակի քշում։
Ապրիլյանի ժամանակ մեր բակում սուգ էր։ Բակի բոլոր աղջիկներով թաշկինակը ձեռքներիցս չէինք գցում։ Վախենում էինք։ Ամեն վայրկյան կարող էր ու․․․ Չեմ էլ ասում, թե ինչ լիներ․․․
Մեր շքամուտքի առաջ մի նստարան ունեինք, բակի ծերերը հավաքվում էին ու բամբասում։ Ապրիլյանի ժամանակ ոչ ոք ոչինչ չէր ասում։ Զարմանալի էր։
Մեկ-մեկ Անիկ տատը` Հենոյի միակ ու սիրելի տատը, կարող էր հոգոց հանել ու մաշված չալիկով փորել հողը․․․
Խաբար եկավ։ Հենոն չկար։ Բակի աղջիկներով լացներս կտրեցինք։ Մեծացանք մի վայրկյանում։ Կորցրինք մի վայրկյանում։
Տարիները իրենց ազդեցությունն ունեցան։ Ամենքս ամեն բան մոռացանք։ Մոռացանք, թե ոնց մի վայրկյանում կորցրինք։ Կորածին էլ մոռացանք․․․
Մեր միջից ամենահավատարիմը Հենոյի Հեծոն էր, որ դեռ բակի առաջ դրված` իր տիրոջն է սպասում․․․

* * *

«Թլոն»

Ամեն առավոտ Թլոն մեր տան բակով անցնում-գնում էր գործի։ Աղբ էր հավաքում, իր տունը պահում։ Դա էլ իր վաստակն էր։
Մի անգամ մեկն ասաց․
- Թլոյին աղբն է պահում, աղբ չլիներ, Թլո չէր լինի։
Զայրացա։ Մտքումս խղճացի․․․ Թլոյին չէ, Մեկին՝ խելքի պակասի համար։
Իր անունը Հայկ էր։ Լեզվի խնդիր ուներ, սկսել էին Թլո (թլդիկ) ասել ու այդպես էլ մնացել էր։
Թլոն դժվար էր ապրում, իր մորն ու հորն էր մի կերպ պահում, բայց շա՜տ մեծ սիրտ ուներ, կյանքից խռոված չէր․ունեցած հացի վերջին կտորն էլ միշտ իրենից կարիքավոր մեկին կզիջեր։
Խաղողօրհնեքի ժամանակ՝ էլի մեր բակով անցնելիս հարևաններից մեկի համար եկեղեցուց օրհնած խաղող էր բերել։
- Քեզ համաղ օղնած խաղող եմ բեղել, հաղևան ջան,- ասաց։
Հարևաններով ծիծաղեցին։ Թլոն գլուխը կախեց ու արագ-արագ՝ երևի ամոթից, գնաց իր օրվա գործն անելու՝ ճամփին խաղողը հատիկ-հատիկ ուտելով։
Մի օր իմացանք, որ Թլոն չկա։
Ասում էին՝ խաղողի հետ կերած ամոթը կոկորդում էր մնացել։ Խեղդվել էր։
Ասում էին ու ծիծաղում․․․

* * *

«Սուրիկը»

Սուրիկը նստում էր մեր գյուղի ամենաբարձր բլրի գլխի քարին ու նայում երկնքին։ Ոտքով փորում էր հողը՝ ասես այնտեղից մեկին գտնելու կամ ետ բերելու ակնկալիքով․․․
Սուրիկը երբեմն նստում էր իր խրճիթի տանիքին ու էլի նայում երկնքին։ Երևի մտածում էր, որ իր կորցրածը ամպերի հետևում է․․․
Սուրիկի աչքերում կապույտ թախիծ կար։ Ամեն անգամ արցունքի կերպարանքով իջնում էր աչքերի միջից ու հպվում սառը գետնին, երբ մոտը սկսում էինք երկրաշարժից խոսել։ Լաց էր լինում փոքրիկ երեխայի պես ու էլի վազում, գնում գյուղի ամենաբարձր բլրի գլխի քարին կամ մաշված խրճիթի տանիքին նստում ու երազում․․․ Երազում, որ մի օր ինքն էլ ընկնի հողը ու գնա նրա մոտ, ում կորցրել էր վաղուց․․․ Շա՜տ վաղուց․․․
․․․Ասում էին՝ երկրաշարժի ժամանակ մազապուրծ մեկը քառասուն օր շարունակ փնտրել է հինգ հոգու։ Գետնին անշարժ ընկած հազարավոր խեղճերի մեջ նա փնտրում էր իր սիրածին, մորը, հորը, եղբորը ու երևի՝ իրեն՝ սեփական կենդանությունը չզգալով․․․
Հինգից միայն եղբորը գտնելով՝ նա տանում, թաղում է նրան ու իր հույսերը գյուղի ամենաբարձր բլրի գլխին՝ հարազատ դարձած քարի մոտ։
Իսկ այն չորսին դեռ փնտրում է երկնքում՝ չգտնելով երկրի երեսին․․․
Սուրիկը մեր գյուղի ամենաերազկոտն էր, որի երազանքները փշրել էին հինգ հոգով՝ սիրածը, մայրը, հայրը, եղբայրը, ու մեկ էլ՝ ինքը։
Ու վերջին անգամ նա գնաց, նստեց մեր գյուղի ամենաբարձր բլրի գլխի քարին ու նայեց երկնքին՝ ձեռքի հետ ոտքով փորելով հողը։
Եվ մենք այդպես էլ չիմացանք, թե ով էր նրան կանչել իր մոտ․մայրը, հայրը ու սիրա՞ծը՝ երկնքից, թե՞ եղբայրը՝ որի հետ նույն պահին էին ծնվել՝ նույն պահին էլ մեռնելու դրժված պայմանով․․․

Հեղինակ՝ © Տաթևիկ Դեբենց