Չարլզ Րայթ «Սև կենդանակերպ»

1998-04-27

Չարլզ Րայթը բազմիցս դասվել և մինչ օրս էլ դասվում է իր սերնդի լավագույն ամերիկացի բանաստեղծների շարքին: Ծնվել է 1935 թ․-ին Փիքվիկ Դամում` Թենեսիում և հաճախել Դեյվիդսոն քոլեջ։ Չորս տարի ծառայել է ԱՄՆ բանակում, և ծառայության ընթացքում Իտալիայում գտնվելու ժամանակ սկսել պոեզիա կարդալ և գրել: Նա 20-ից ավելի բանաստեղծական գրքերի հեղինակ է և 1998թ․-ի Պուլիցերյան մրցանակի դափնեկիր։

Շատ ընթերցողներ, ինչպես նաև քննադատներ Չարլզ Րայթի պոեզիան համարում են դժվար հասկանալի կամ նույնիսկ անհասանելի: Ընթերցողների մի մասը պնդում են, թե Րայթի գործերը շատ ճշգրիտ են և հստակ պատմություններ են պատմում, այնինչ որոշներն էլ փաստում են, որ դրանք հաճախ ցրված են և ոչ փոխկապակցված։ Գյուղական միջավայրում մեծանալու ազդեցությունը նույնպես ակնհայտ է Րայթի գործերի մեծ մասում։ «Սև կենդանակերպ» բանաստեղծությունների ժողովածուն տիպիկ խճճված բանաստեղծությունների շարք է՝ լի սուր պատկերներով և համընդհանուր թեմաներով։

Մենք գնում ենք մեր գերեզմանին աննշան հուզմունքով,
Կիսաբավարարված, կիսահոգի,
աստղային քարտեզներից ապամագնիսացված։
Գնում ենք՝ մեր լավագույն կոստյումները հագներիս։ Թռչունները թռչում են։ Ամպերը՝ սավառնում։
Անշուշտ մենք մրսած և անձեռնմխելի ենք,
բայց կամազուրկ չենք։

Իր գրական կյանքի ընթացքում Րայթն իր պոեզիայի հիմնական կիզակետն է դարձրել աստվածաբանական խնդիրների նկատմամբ իր խորը հետաքրքրությունը՝ համոզմունք հայտնելով, որ «պոեզիայի իսկական նպատակը աստվածայինի և դրա հետ կապված խորհուրդների խորհրդածությունն է»։ 2002 թ․-ին Մորգան Շուլդտի հետ հարցազրույցում ասել է, որ «Պոեզիան հոգի կերտելու» խնդիր է», և Ռայթի համար մարդկային հոգին լուսավորվում է «աստվածայինի մասին խորհրդածության» միջոցով։

«Սև կենդանակերպ»-ում մատնանշվում են հավատքի, կրոնի, ժառանգության և բարոյականության, ինչպես նաև ծերության ու մարդկանց մահկանացու լինելու թեմաները: Փոքրիկ դրվագներ նկարագրելով բանաստեղծն ավելի մասշտաբային թեմաներին մոտենալու փորձ է կատարում։ Նա այդ մանր պահերի մանրամասները խոշորացույցի տակ է առնում՝ բացահայտելու ճշմարտություններ, որոնք շատ ավելի մեծ են, քան այն դեպքերը, որոնք հանգեցրել են այս կամ այն ճշմարտությանը: «Սև կենդանակերպը» ապշեցուցիչ, ճկուն, կենցաղային, բայց համընդհանուր ժողովածու է և ինչպես նկատել է գրաքննադատ Հելեն Վենդլերը, Րայթը բանաստեղծ է, որը «իր ուրույն հնչողությունն ունի»։

Պոեզիան այն է, ինչ մնացել է տողերի միջև.
տարօրինակ խոսք և ծանր լեզու,                 
Ամենը չգրվածի մեջ է, ամեն բան չասվածի մեջ է...
Եվ դա մխիթարանք է, կարծում եմ,
մեր անկատարության և անսխալականության համար։

© Նյութը պատրաստեց՝ Հենրիետա Ավագյանը

մեկնաբանություններ