Քոլսոն Ուայթհեդ «Նիկելե տղաները»

2024-10-12

Արչ Քոլսոն Չիփփ Ուայթհեդը յոթ վեպերի հեղինակ է: Նրա գրչին է պատկանում «Ստորգետնյա երկաթուղի» (հրատարակվել է 2016 թ.) վեպը, որի համար նա նույն թվականին արժանացել է Գեղարվեստական գրքի Ազգային մրցանակի, իսկ 2017 թ.-ին՝ Պուլիցերյան գեղարվեստական մրցանակի, որին արժանացել է նաև 2020 թ.՝ «Նիկելե տղաները» գրքի համար:

Ուայթհեդը ծնվել է Նյու Յորք քաղաքում 1969 թ. նոյեմբերի 6-ին և մեծացել է Մանհեթենում: Սովորել է Մանհեթենի էլիտար նախապատրաստական Թրինիթի դպրոցում և 1991 թ. ավարտել Հարվարդի համալսարանը: Ուսանելու տարիներին ընկերացել է բանաստեղծ Քեվին Յանգի հետ:

Ուայթհեդի յոթերորդ վեպը՝ «Նիկելե տղաները», լույս է տեսել 2019 թ.-ի հուլիսին: Վեպը ներշնչված է Ֆլորիդայի տղաների՝ Դոզյերի անվան դպրոցի իրական պատմությունից, որտեղ մանր իրավախախտումների համար դատապարտված երեխաները բռնության էին ենթարկվում:

Պատմությունը ներկայացնում է 1960-2010-ականները տեղի ունեցող իրադարձությունները:

Ներկայում Էլվուդ Քըրթիսը աֆրոամերիկացի բիզնես սեփականատեր է Նյու Յորքում: Արդեն գոյություն չունեցող Նիկել ակադեմիայի հետաքննությունը սկսում է բացահայտել դպրոցի թաքնված ոճրագործությունների պատմությունը: Բացահայտվում են դպրոցի տարածքում գաղտնի թաղված շատ դիակներ, Նիկել ակադեմիայում բանտարկված շատ տղամարդիկ սկսում են պատմել իրենց՝ բռնության ենթարկվելու մասին: Քըրթիսը ստիպված է դիմակայել այնտեղ իր կրած փորձությունների տևական հետևանքներին:

1960-ականներին Թալահասիում Էլվուդ Քըրթիսը աֆրոամերիկացի ավագ դպրոցի ուսումնատենչ ուսանող է՝ արդարության վերաբերյալ իդեալիստական​​ պատկերացումներով: Ոգեշնչման աղբյուրներն են Մարտին Լյութեր Քինգ կրտսերը և Քաղաքացիական իրավունքների համար կազմակերպվող երթերը: Նրան ընտրում են համալսարանական դասընթացներին մասնակցելու՝ իր խելքի և մտային ունակությունների համար: Սակայն, դասերի առաջին օրը նա նույնընթաց մեքենայով անվճար ճանապարհորդության է գնում աֆրոամերիկացի մի տղամարդու հետ: Նրանց բռնում են, և պարզվում է, որ մեքենան գողացված է: Էլվուդը դատապարտվում է որպես հանցագործ և ուղարկվում է Նիկել ակադեմիա՝ Ֆլորիդա նահանգի Էլեոնոր քաղաքում գտնվող անչափահասների ուղղիչ տուն: Ակադեմիայում տղաները վատ կրթություն էին ստանում և ստիպված էին ծանր աշխատանք կատարել՝ հաճախ դաժան ֆիզիկական պատիժների արժանանալով: Աշխատակազմը նաև անտեսում և կոծկում էր սեռական բռնությունները և «հետ գնալու» ճանապարհորդությունները, որոնցից որոշ տղաներ այլևս չէին վերադառնում: Ուսանողները տարանջատված էին ըստ ռասսաների. սևամորթ տղաները ավելի վատ վերաբերմունքի էին արժանանում: Էլվուդը ընկերանում է ուսանող Թըրների հետ, որը ավելի ցինիկ վերաբերմունք ունի աշխարհի և Նիկելի վարչակազմի նկատմամբ: Էլվուդը փորձում էր իր ժամանակն անցկացնել առանց միջադեպերի, բայց երկու անգամ լուրջ ծեծի է ենթարկվում: Մի անգամ միջամտելու համար, երբ փորձում էր օգնել սեռական բռնության ենթարկվող մի տղայի, և մեկ անգամ էլ պետական ​​մարմիններին նամակ գրելուց հետո, որում մանրամասնում էր ակադեմիայի վատ պայմանների ու չարաշահումների մասին:

Այն բանից հետո, երբ Թըրները լսում է վարչակազմի կողմից Էլվուդին սպանելու ծրագիրը, երկուսն էլ փախուստի են դիմում: Փախուստի պահին Էլվուդին կրակում են, իսկ Թըրներին հաջողվում է փախչել:

Ուայթհեդը նկարագրել է հերոսներին որպես իր անձի երկու տարբեր կողմեր. «Էլվուդ Քերթիսը իմ լավատես կամ հուսադրող կեսն է, որը հավատում է, որ կարող ենք աշխարհն ավելի լավը դարձնել, եթե շարունակենք աշխատել այդ ուղղությամբ», իսկ «Ջեք Թըրները իմ ցինիկ կողմն է, որը դա ժխտում է. այս երկիրը հիմնված է ցեղասպանության, սպանությունների և ստրկության վրա, և այդպես կլինի միշտ»:

Պուլիցերյան մրցանակաբաշխության խորհուրդը վեպն անվանել է «Ջիմ Քրոուի [1] ժամանակաշրջանի Ֆլորիդայի բարեփոխումների դպրոցում չարաշահումների սեղմ և տպավորիչ լուսաբանում, որն ի վերջո մարդկային հաստատակամության, արժանապատվության և փրկության հզոր պատմություն է»: Վեպը Ուայթհեդի երկրորդ հաղթանակն է, ինչը նրան դարձնում է պատմության մեջ չորրորդ գրողը, որը երկու անգամ արժանացել է այս մրցանակին:


[1] Ջիմ Քրոուի օրենքները պետական և տեղական օրենքներ էին, որոնք ռասսայական խտրականություն էին տարածում Միացյալ Նահանգների հարավում: Այս օրենքները ընդունվել են 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարասկզբին հարավի սպիտակամորթ դեմոկրատ օրենսդիր մարմինների կողմից, որոնք մեծամասնություն էին այնտեղ կազմում: Այդ օրենքներով սևամորթներին զրկում էին ընտրական իրավունքից և վերակառուցման շրջանում ունեցած քաղաքական և տնտեսական ձեռքբերումներից:

© Նյութը պատրաստեց՝ Անի Գասպարյանը:

մեկնաբանություններ