Լիզել Մյուլեր «Ողջ՝ միասին․ նոր և հատընտիր բանաստեղծություններ»

1997-10-12

Բանաստեղծ և թարգմանիչ Լիզել Մյուլերը ծնվել է Համբուրգում 1924 թ․-ին: 15 տարեկանում նացիստական ռեժիմի պատճառով ընտանիքի հետ հարկադրված փախչել է ԱՄՆ՝ որտեղ էլ հաճախել է համալսարան և ասպիրանտի կոչում ստացել: Կյանքի վերջին տարիներին բանաստեղծն անցկացրել է Իլինոյսում և վախճանվել է 2020թ․-ին։

Մյուլերի քնարական պոեզիան, լի երևակայական կերպարներով և երազային միջավայրերի պատկերներով, ինչը հաճախ հանդիպում է բանահյուսության մեջ, ոգեշնչված է Էլիոթից[1] և Օդենից[2]։ Պուլիցերյան մրցանակի արժանացած «Ողջ՝ միասին․ նոր և հատընտիր բանաստեղծությունների» ժողովածուն նույնպես ընդգրկում է վերոնշյալ ոճային առանձնահատկությունները։

Ժողովածուում, որտեղ ամփոփված են Մյուլերի գրական կյանքի ավելի քան երեսունհինգ տարիները, խոշորացույցի տակ է առնվում թեմաների լայն շրջանակ, որոնք ներառում են իր մշակութային և ընտանեկան պատմությունը, արտացոլում երաժշտության հանդեպ իր հիացմունքն ու լեզվի, որպես երևույթ, հզոր ուժը: Իրականում, այս շարքն առավելապես մեկնաբանում է լեզվի զորության ֆենոմենը՝ այն է, թե ինչպես է այն փոխակերպում մեր աշխարհն ու դրա ընկալումն առհասարակ։ Բանաստեղծն ընթերցողի հետ նաև կիսվում է իր այն փորձառությունների մասին, որոնք մեզ բոլորիս հանդիպում են՝ վիշտ, քնքշանք, ցանկություն, արվեստի բացահայտումներ և մահկանացու լինելու մտորումներ։

«Ողջ՝ միասին»

Խոսելով հրաշքների մասին, ես ինձ ողջ եմ զգում

քեզ հետ միասին, երբ ես կարող էի ողջ

զգալ ցանկացած մեկի հետ արևի տակ,

երբ կարող էի լինել Աբելարի[3] կինը

կամ Վերածննդի պապի պոռնիկը

կամ մի գյուղացի կին՝ քիչ սնունդով

և քիչ սիրով, իմ ժանտախտից մահացած

երեխաների հետ․․․

Հարցազրույցներից մեկի ժամանակ նշել է, որ իրեն միշտ հետապնդում է այն զգացումը, որ ինքը կարող էր լինել մեկ ուրիշը՝ ծնված այլ ժամանակում, բայց Աստծո ողորմությամբ ինքը նա է, ով վիճակված էր լինել և դա է պատճառը, որ որպես ժողովածուի վերնագիր ընտրել է «Ողջ՝ միասին» բանաստեղծության անվանումը։ Այս գործը գրվել է ժողովածուի լույս տեսնելուց մի քանի տարի առաջ և ըստ բանաստեղծի, կարծես այն բոլոր մարդկանց անվանացանկը ներառի, որոնց դերը նա կարող էր ստանձնել տարբեր պատմական ժամանակներում։ «․․․և այս ամենի հրաշքը և պատահականությունն այն է, որ մեզանից յուրաքանչյուրն այն է, ինչ որ է»:

Հորեղբայրս՝ Արևելյան Գերմանիայում

մատնացույց է անում նկարի միաեղջյուրին

և բացատրում է, որ այն այժմ ոչնչացման եզրին է:

Մենք ուղղում ենք նրան, ասելով նման արարած

երբևէ գոյություն չի ունեցել: Նա չի պնդում,

բայց գիտենք, որ մեզ չի հավատում:

Մյուլերի պոեզիան նաև լի է մանկության հուշերով ու ներգաղթյալ կյանքի փորձություններով, որոնք ոչ շատ պարզորեն, բայց հնարավորինս խոսակցական լեզվով ընդգրկված են այս շարքում։ Այստեղ հաճախ նաև ընդգրկված են պատմական դեմքեր, իրադարձություններ, ինչպես նաև ժողովրդական հեքիաթներ, որոնք ուսումնասիրել է ասպիրանտուրայի տարիներին:


[1] Թոմաս Սթերնս Էլիոթ, անգլո-ամերիկյան բանաստեղծ:

[2] Ուիսթեն Հյու Օդեն, անգլո-ամերիկյան պոետ:

[3] Պիեռ Աբելար, ֆրանսիացի փիլիսոփա, աստվածաբան և բանաստեղծ:

© Նյութը պատրաստեց՝ Հենրիետա Ավագյանը

մեկնաբանություններ