Պուլիցերյան մրցանակի դափնեկիր «Օլիո» ժողովածուում ընդգրկված են բանաստեղծություններ, արձակ գործեր, երգեր և հարցազրույցներ: Այստեղ համադրվում են կատարողական արվեստը[1] և պոեզիան՝ ուսումնասիրելով հավաքական հիշողությունը[2] և մարտահրավեր նետելով ռասսայի և ինքնության ժամանակակից ընկալումներին:

Հեղինակ Թայհիմբա Ջեսսը ասել է, որ «Օլիո» գիրքը գրելիս ոգեշնչվել է պատմելու այն մարդկանց պատմությունները, ովքեր, այսպես ասած, դուրս են մնացել պատմությունից, մարդիկ, ում մասին գրականություն չկա:

Գրողը նշում է, որ ինքը «տարված է» 19-րդ և 20-րդ դարերի աֆրոամերիկացի ստեղծագործողների պատմություններով, և դրանք ներառել է «Օլիոյի» մեջ: Ջեսը պատմում է Միլլիի և Քրիստին Մաքքոյի` սիամական երկվորյակների մասին, որոնք ԱՄՆ-ի Հարավում 19-րդ դարում ստրուկներ էին: Երկվորյակները բավականաչափ գումար են վաստակում և ձեռք են բերում այն պլանտացիան, որտեղ նրանք աշխատում էին:

«Երբ ծանոթացա այդ պատմություններին, ինքս ինձ ասացի՝ «Ինչպե՞ս ես չգիտեի այս ամենը»: Եվ ստացածս էներգիայի շնորհիվ ես ստեղծեցի այս գործերը: Ես զգում էի, որ մարդիկ պետք է իմանան դրանց մասին»,- ասել է նա:

Ողջ գրքի ընթացքում հեղինակը, որի ներկայությունն անհնար է չզգալ, նրբանկատ ուղեկցորդի դեր է կատարում՝ հանդես գալով տարբեր կերպարներում: Կերպարները՝ Ջոփլին, Լյուիսը, Սիսիերետա Ջոնսը, Հենրի Բոքս Բրաունը, Փոլ Լոուրենս Դանբարը, Կույր Բունը, Կույր Թոմը, Բերթ Ուիլյամսը և Ջորջ Ուոքերը, բոլորը գործիքներ են, որոնց միջոցով Ջեսսը խրատներ է տալիս: Ժողովածուն, անկասկած, պոեզիայի հիանալի գիրք է: Սակայն այն թողնում է նաև հանրագիտարանի տպավորություն՝ ոչ թե պարունակության կամ լեզվի իմաստով, այլ զուտ բնույթի: Այն ավելին է քան բանաստեղծությունների ժողովածուն. ասես սևամորթների պատմությունների հանրագիտարան լինի, որում դեպքերն այնպես են պատմվում, ինչպես մենք ենք ցանկանում:

Ստեղծագործությունը գրելու համար գրողից պահանջվել է մոտ յոթ տարի, քանի որ ելնելով նոր բաներ բացահայտելու անսպառ հետաքրքրասիրությունից՝ նա անընդհատ ձգտում էր ավելիին:

Գրքի վերնագիրը՝ «Օլիո», սևամորթներին ներկայացնող մինստրել շոուի մի հատվածի անվանումն է: Այս շոուները զարգացել են 19-րդ դարի սկզբին: Արտաքուստ զվարճալի, սակայն ռասիստական բնույթի այս ներկայացումներում սպիտակամորթ դերասանները խաղում էին սևամորթների դերեր: Ջեսսը նկարագրել է այս պրակտիկան որպես «զվարճանքի տակ քողարկված հոգեբանական պատերազմի նենգ ձև»: Ջեսսի խոսքով՝ չնայած այս մինստրել ներկայացումներն անցյալի մասն են կազմում, սակայն այսօր էլ տեսնում ենք այդ շոուների հետքերը:

«Օլիոն պատմությանը վերադառնալու մասին է,- ասում է գրողը,- Ես փորձում եմ բարձրացնել այն մարդկանց ձայնը, որոնք դուրս են մնացել մեր պատմությունից»:

[1] Կատարողական արվեստ կամ փերֆորմանս (անգլ.՝ performance, կատարում, ներկայացում, ելույթ), ժամանակակից արվեստի ձև, որտեղ ստեղծագործությունը նկարչի կամ գեղարվեստական խմբի գործողություններն են` որոշակի վայրում և որոշակի ժամանակ։

[2] Անցյալի պատմություններ, հիշողություններ, որոնք սերնդեսերունդ փոխանցվում են։

© Նյութը պատրաստեց՝ Անի Գասպարյանը: