Վիետ Տան Նգուեն «Համակիրը»

Վիետ Տան Նգուենի ուշագրավ դեբյուտային վեպը՝ «Համակիրը», 2016թ. «Գեղարվեստական արձակ» անվանակարգում արժանացել է Պուլիցերյան մրցանակի:
Հեղինակը ծնվել է Վիետնամում, բայց մեծացել է Միացյալ Նահանգներում: Այս վեպում գրողը մեզ ներկայացնում է Վիետնամական պատերազմի հստակ հեռանկարը և դրա հետևանքները: Ստեղծագործությունը լրացնում է գրականության մեջ եղած բացը՝ մեզ ստիպելով 40 տարի առաջ կատարված իրադարձությունները նորովի դիտարկել:

«Համակիրը» ուսումնասիրում է երկու աշխարհների միջև ընկած մի կյանքի պատմություն: Անանուն գլխավոր հերոսը, ով հանդես է գալիս պատմողի դերում, չնայած իր անանունությանը, հիշարժան կերպար է, «ամերիկացված» վիետնամցի, ում սիրտը և միտքը հակամարտում են: Գլխավոր հերոսը նամակագրության մեջ է մի առեղծվածային մարդու հետ, ում կոչում է «հրամանատար»: Պատմությունը սկսվում է պատերազմի վերջին օրերին, երբ կոմունիստական ուժերը մոտենում են Սայգոնին[1]:

Պատմողը կոմունիստ գաղտնի գործակալ է, իսկ նրա ամենամոտ ընկերը՝ Բոնը, ինքն իրեն համարում է «իսկական հայրենասեր» և կամավոր պայքար է մղում կոմունիստների ձեռքով հոր սպանությունից հետո: Պատմողի մյուս ընկերը՝ Մենը, հյուսիսվիետնամական ուժերի աջակիցն է, որոնց սատարում են կոմունիստները: Պատմողը, Բոնն ու Մենը համադասարանցիներ են եղել, որոնք իրենց պատանեկության տարիներին իրար հավատարմության երդում են տվել: Այս բարդ հարաբերությունը պատմողի հետ, ով գտնվում է երկու հակառակորդ ուժերի միջև, և այս հակասական հավատարմության խոստումը ողբերգական դավաճանություններ են ծնում մեկը մյուսի ետևից:

Նգուենը ներկայացնում է Սեյգոնի անկման, դրա խառնաշփոթի, քաոսի և սարսափի ցնցող պատկերը, երբ պատմողը հրետանային փոթորկի տակ մյուսների հետ փախչում է Վիետ Կոնգի[2] և Հյուսիսային Վիետնամի իր ընկերներից: Բոնի կինն ու երեխան սպանվում են նախքան իրենց ինքնաթիռի թռիչքը, ինչն ավելի է մեծացնում Բոնի՝ վրեժ լուծելու ցանկությունը:

Այդ կարճ, բուռն մեկնարկից հետո անցում ենք կատարում Լոս Անջելեսում պատմողի փորձություններին՝ որպես «փախստական-լրտեսի»: Նա աշխատանքի է անցնում իր նախկին պրոֆեսորի մոտ, սիրային հարաբերություններ է ունենում մի տարեց ճապոնաամերիկուհու հետ և Փարիզում միջնորդի օգնությամբ հաղորդագրություններ է ուղարկում Մենին (գրված անտեսանելի թանաքով): Այստեղ վեպը վերածվում է և՛ թրիլլերի, և՛ սոցիալական երգիծանքի:

Հետո գրքի տրամադրությունը մթագնում է: Պատմողն ընկնում է խաբեության և դավաճանության ցանցի մեջ, որը հյուսվում է նրա երկակի դերի շուրջ: Ի վերջո «Համակիրը» վերածվում է աբսուրդի ժանրի ստեղծագործության, որը կարող էր գրվել Կաֆկայի կամ Ժան Ժենեի կողմից:

Բացի դրանից, այս տրագիկոմիկ վեպը դուրս է գալիս իր պատմական համատեքստից` լուսաբանելու ավելի համընդհանուր թեմաներ, ինչպիսիք են՝ Արևելքի և Արևմուտքի միջև հավերժական թյուրըմբռնումները, բարոյական երկընտրանքի առջև կանգնած մարդիկ, ովքեր ստիպված են ընտրություն կատարել ոչ թե ճշտի ու սխալի, այլ ճշտի և ճշտի միջև, քանի որ հերոսներից յուրաքանչյուրն իր ճշմարտությունն ու հավատալիքներն ունի: Հուզիչ լրտեսական վեպ լինելով՝ այս գործը ծայրահեղ քաղաքականության խորաթափանց ուսումնասիրություն է: «Համակիրը» նոր լույս է սփռում Վիետնամի պատերազմի վերաբերյալ գրականության և կինոյի ժառանգության վրա: