Սև հագած պարոնը նախ հաշվել էր իր քայլերը՝ մեկ, երկու, երեք, մինչև հարյուրը և հակառակը, երբ սոճիների անտառի լայնարձակ ճանապարհով բարձրանում էր դեպի Սուրբ Օտտիլիեն լեռը, և ամեն շարժման հետ ազդրերը մեկ աջ ու մեկ ձախ էր ճոճում այնպես, որ երբեմն ամբողջ մարմնով ցնցվում էր: Հետո նա դադարեց հաշվել, մոռացավ այդ ամենը:
Բաց շագանակագույն աչքերը, որոնք բարեկամաբար դուրս էին սպրդած, պլշած նայում էին գետնին, որը փախչում էր նրա ոտքերի տակից, և նրա ձեռքերը կախված էին ուսերից այնպես, որ սպիտակ թեզանիքները կիսով չափ ընկել էին դաստակների վրա։ Երբ ծառաբների միջև ընկած դեղնակարմիր երեկոյան լույսը ստիպում էր աչքերը կկոցել, գլուխը ջղաձիգ պրկվում էր, ձեռքերը՝ հուզախռովմունքից դրդված, հապճեպ ինքնապաշտպանական շարժումներ էին անում։ Բարալիկ ձեռնափայտը՝ աջ ձեռքում բռնած, շառաչում էր ճամփեզրի խոտերի ու ծաղիկների գլխավերևում և այդպիսով զմայլվում էր նորափթիթ բողբոջներով:
Ձեռնափայտը խրվեց-մնաց այս տեղանքում հազվագյուտ հանդիպող ու ծանծաղ աճած մոլախոտերից կառչելով՝ մինչ պարոնը հանգիստ ու մտացրիվ ընթանում էր իր ճանապարհով: Այդժամ մեր այս պատկառազդու պարոնը չէր ուզում կանգ առնել, այլ, շարունակելով քայլընթացը, միայն թեթևակի դեպի իրեն քաշեց փայտացուպը, հետո վիրավորվածի պես նայեց շուրջբոլորը, նայեց իր ձեռքին, նախ՝ ապարդյուն, հետո, շնչահեղձ լինելով, զույգ բռունցքներով հաջողությամբ դուրս քաշեց փայտը և երկու կտրուկ հայացք նետեց փայտին ու սիզախոտին այնպես, որ ոսկե շղթան ցատկոտեց սև բաճկոնակին:
Գիրուկը մի պահ տեղում կանգնած մնաց՝ շփոթի մատնված։ Կոշտ գլխարկը ամուր նստած էր նրա պարանոցին։ Նա ակնապիշ նայեց ծլարձակած ծաղկաբողբոջներին, հետո հարձակվեց նրանց վրա՝ փայտը վեր բարձրացրած և արնակարմիր դեմքով՝ կտրել-փրթելով նորելուկ ու մունջ բուսականությունը։ Հարվածները շաչում էին աջից ու ձախից։ Ցողուններն ու տերևները այս ու այն կողմ էին թռչում ճանապարհով մեկ:
Օդը թոքերից դուրս փչելով, աչքերը փայլատակելով՝ պարոնը շարունակեց իր քայլքը: Ծառերը վարգով անցնում էին նրա կողքով, պարոնը ուշադրություն չէր դարձնում նրանց: Նա ուներ վերցից քիթ և հարթ, անմորուք դեմք, ծերացած երեխայի դեմք՝ սիրունիկ բերանիկով։
Ճանապարհը կտրուկ շրջադարձ էր կատարում դեպի վեր, հարկ էր զգուշանալ: Երբ նա ավելի հանգիստ սկսեց քայլել, ձեռքի ջղագրգիռ շարժումով մաքրեց քթի քրտինքի կաթիլը, այդժամ զգաց, որ դեմքն ամբողջովին ծամածռվել է, կրծքավանդակը ուռչել ու շնչահեղձ էր անում։ Նա ցնցվեց այն մտքից, որ ինչ-որ մեկը կարող է տեսնել իրեն, գուցե իր առևտրական գործընկերներից մեկը կամ որևէ տիկին։ Նա հապշտապ ձեռքը սահեցրեց դեմքի վրայով և ձեռքի այդ գողունի շարժումով համոզվեց, որ այն հարթ է:
Նա հանգիստ շարունակեց քայլել։ Բայց ինչու՞ էր շնչահեղձ լինում: Նա ամոթխած ժպտաց։ Հանկարծ նա ցատկեց ծաղիկների դեմ-դիմաց և սկսեց մորթոտել դրանք իր ձեռնափայտով, նույնիսկ հարվածներ հասցնելով նրանց այն կատաղի, բայց դիպուկ ձեռքի շարժումներով, ինչպես որ ժամանակին նա սովոր էր ապտակել իր աշակերտներին, եթե նրանք այնքան հնարամիտ չէին լինում, որպեսզի որսային դասասրահի ճանճերին և ի ցույց դնեին իրեն՝ ըստ չափսերի տեսակավորած ու դասդասած:
Պատկառազդու մարդը հաճախ տարուբերում էր գլուխը նման տարօրինակ դեպքի առիթով։ «Քաղաքում մարդ ակամայից նյարդայնանում է։ Քաղաքն ինձ նյարդային է դարձնում», մտախոհ ոտքերի վրա օրորվեց նա, վերցրեց իր անգլիական գլխարկը և տատանեց այն՝ ճակատի մազափունջը սոճաբույր օդով սառեցնելու համար։
Կարճ ժամանակ անց նա նորից իր քայլերն էր հաշվում՝ մեկ, երկու, երեք։ Մի ոտքը հետևում էր մյուսին, ձեռքերը կախ էին ընկած ուսերից: Հանկարծ պարոն Միխաել Ֆիշերը, մինչ նրա հայացքը թափառում էր ճամփեզրերին գամված, տեսավ, թե ինչպես մի գետնասող կերպարանք, որ հենց ինքն էր, ետ-ետ գնաց սիզամարգից, կատաղած հարձակվեց ծաղիկների վրա և մեկ հարվածով կտրեց մի հրանունկի գլուխը։ Այն, ինչ տեղի էր ունեցել ավելի վաղ՝ մթամած ճանապարհին, կատարվեց նրա առջև՝ շոշափելի պարզորոշությամբ։ Այդ ծաղիկը, առանց մազաչափ իսկ տարբերության, նման էր մյուսներին։ Բայց չգիտես ինչու հենց այս մեկը գրավեց նրա հայացքը, նրա ձեռքը, նրա փայտը։ Նրա ձեռքը վեր բարձրացավ, փայտացուպը սուլոց արձակեց, և՝ ա՜յ քեզ բան, գլուխը թռավ։ Գլուխը ճախրեց օդում, անհետացավ խոտերի մեջ։ Վաճառականի սիրտը սկսեց կատաղի բաբախել։ Բույսի անջատված գլուխը օդում ճախրելով՝ անփութորեն սուզվեց ու թաղվեց խոտերի մեջ։ Ավելի խորը, ավելի ու ավելի խորը, խոտերի միջով՝ գետնին: Այժմ այն սկսեց մոլեգնած շաչել, խրվել հողընդերքի խորխորատը, այնպես որ ոչ մի ձեռք այլևս չկարողանա բռնել նրան։ Եվ վերևից՝ մարմնի կճատ բնից, կաթկթում, կոկորդից սպիտակ արյուն էր ցայտում ներքևի փոսորակի մեջ, սկզբում սակավ, ինչպես թուքն էր ծորում բերանի անկյունից, հետո թանձր շիթով, դեղին, լպրծուն փրփուրով վազեց դեպի պարոն Միխաելը, որն ապարդյուն փորձեց փախչել, ցատկեց աջ, ցատկեց ձախ, նա, որ ուզում էր նույնիսկ մի կողմ ցատկել շթի վրայով, որը, սակայն, արդեն լափլիզում էր նրա հողաթափերը։
Պարոն Միխաելը գլխարկը մեխանիկորեն դրեց իր քրտնաթորած գլխին և ձեռքերը՝ փայտով հանդերձ, սեղմեց կրծքին։ «Ի՞նչ է պատահել», հարցրեց նա որոշ ժամանակ անց: «Ես հարբած չեմ: Ծաղկի գլխիկը չի կարող պարզապես անհետանալ, խորտակվել, այն պետք է մնա, այն պետք է ընկնի-մնա խոտերի մեջ: Ես վստահ եմ, որ այն հիմա հանգիստ պառկած է խոտերին: Իսկ արյու՞նը. ես բնավ չեմ մտաբերում այդ ծաղիկը, ես բացարձակապես անտեղյակ եմ դրանից»:
Նա ապշած էր, անհանգստացած, անվստահ ինքն իր հանդեպ: Նրա մեջ ամեն ինչ ակնապիշ նայում էր վայրի հուզմունքին անձնատուր, սարսափով մտածում էր ծաղկի, հողասույզ եղած գլխիկի, արյունահոսող ցողունի մասին: Նա դեռևս մտովի ցատկոտում էր լպրծուն, փրփրադեզ հորձանքի ափունքին։ Իսկ եթե ինչ-որ մեկը տեսա՞ծ լինի իրեն՝ իր գործընկերներից մեկնումեկը կամ որևէ տիկին:
Պարոն Միխաել Ֆիշերը, աջ ձեռքում ձեռնափայտը սեղմած, կուրծքն ուռցրեց։ Նա նայեց իր բաճկոնակի փեշին և տիրապետեց իրեն։ Նա ցանկանում էր ազատվել իրեն համակած սևեռուն մտքերից՝ հարկավոր էր հավաքել իրեն: Նա՝ շեֆը, ամենայն եռանդով կսանձեր իր ենթակաների այս անհնազանդության երևույթը։ Պետք է վճռականորեն վերջ տալ նման դրսևորումներին. «Ո՞վ է այսօր հերթապահություն անում։ Նման պահվածքն իմ ընկերությունում ընդունված չէ։ Սպասավորակա՛զմ, դու՛րս շպրտեք այդ տղային»։ Այս ասելիս՝ նա դադարեց օդում թափահարել փայտը։ Պարոն Ֆիշերը սառը, արհամարհական դեմք ընդունեց, ասես ուզում էր ասել՝ դե հիմա կտեսնենք։ Նրա արժանապատվության զգացողությունը նույնիսկ այնքան հեռուն գնաց, որ նա այդ լայնարձակ լեռնային ճանապարհի վրա սկսեց անգամ ծաղրել իր սեփական երկչոտությունը: Որքա՜ն ծիծաղելի կլիներ, եթե հաջորդ առավոտ Ֆրայբուրգի բոլոր գովազդային վահանակների վրա կարմիր պաստառներ կախված լինեին. «Սպանություն՝ չափահաս հրանունկի հանդեպ, Իմմենթալից Սենտ Օտտիլիեն ճանապարհին, երեկոյան ժամը 7-ից 9-ի միջակայքում: Սպանության մեջ կասկածվողը» և այլն։ Այսպես ծաղրում էր ինքն իրեն սևազգեստ պարոնը և վայելում էր երեկոյան զով օդը։ Այնտեղ՝ ներքևում, պստլիկ աղջնակների մի խումբ կամ սիրահար մի զույգ կհայտնաբերի այն, որ կատարվել է իր ձեռքով։ Կլինի ճիչ-վայնասուն և սարսափահար վազք դեպի տները: Քրեական կատարածուները կմտածեին նրա մասին՝ որպես մարդասպանի, որը չարաճճիորեն ծիծաղում էր իր ձեռքի ափի մեջ։ Պարոն Միխաելը մեծապես ցնցվեց իր իսկ դատարկամիտ հանդգնությունից, նա երբեք իրեն այդքան զազրելիորեն արատավոր մեկը չէր համարել։ Ներքևում, սակայն, ընկած էր ապացույցը նրա հախուռն եռանդուժի, որը տեսանելի էր ամբողջ քաղաքին:
Քար կտրած իրանը՝ ուղղաձիգ վեր ցցված՝ ճոճվում է օդի մեջ, կտրված պարանոցից սպիտակ արյուն է ծորում։
Պարոն Միխաելը, ասես պաշտպանվելով, ձեռքերի դաստակները վեր պարզեց։
Վերևում այն ծորում է հաստ շիթերով, մածուցիկ է ու կպչուն, ուստի մրջյունները կպչում-մնում են:
Պարոն Միխաելը տրորեց իր քունքերը և հնչեղ ձայնով իր միջից արտաշնչեց օդը։
Իսկ սիզամարգի կողքին կտրված գլխիկը փտում է։ Այն տրոհվում է, լուծվում է անձրևից, քայքայվում։ Նրանից դեղին, գարշահոտ ցեխազանգված է արտասորում՝ կանաչավուն, դեղնաշիկավուն, փսխումի պես փրփրադեզ։ Այն ահա, որպես կենդանի մի բան, բարձրանում է տեղից, հոսում դեպի նա, ուղիղ դեպի Պարոն Միխաելը, ուզում է խեղդել, ջրասույզ անել նրան, շիթերը ձաղկում են նրա մարմինը, ցայտում նրա քթին։ Նա ցատկում է, ցատկոտում է դեռ միայն ոտնածայրերի վրա։
Գերզգայուն պարոնը ցնցվեց: Նա նողկալի համ զգաց բերանում։ Զզվանքից չէր կարողանում կուլ տալ, անդադար թքում էր։ Հաճախ նա սայթաքում էր, անհանգիստ ցատկոտելով շարունակ առաջ ընթանում՝ կապտագունատ շուրթերով։
«Ես հրաժարվում եմ, բացարձակապես հրաժարվում եմ ձեր ընկերության հետ որեւէ կապ ունենալուց»։
Նա թաշկինակը սեղմեց քթին։ Մեռած գլխիկը հարկավոր էր հեռացնել, ցողունը ծածկել, ճզմել, թաղել։ Անտառից բուսական դիակի հոտ էր տարածվում։ Հոտը ուղեկցում էր պարոն Միխաելին, գնալով ավելի ու ավելի էր ուժեղանում։ Այդ տեղում պետք էր մեկ այլ ծաղիկ տնկել՝ բուրումնավետ, մեխակների մի ամբողջ այգի։ Անտառի մեջտեղի դիակը պետք էր հեռացնել։ Վերացնել:
Այն պահին, երբ պարոն Ֆիշերը պատրաստվում էր կանգ առնել, նրա գլխով անցավ, որ ծիծաղելի էր հետ դառնալը, ավելի քան ծիծաղելի։ Ի՞նչ գործ ուներ իր հետ հրանունկը։ Այդ մտքից դառնագին զայրույթը բռնկվեց նրա մեջ՝ գրեթե անակնկալի բերելով իրեն։ Նա չկարողացավ ինքնազսպվել, կծեց իր ցուցամատը. «Զգո՛ւյշ, ասում եմ քեզ, զգո՛ւյշ եղիր, անիծյա՛լ սրիկա»։ Միևնույն ժամանակ վախը գրոհեց նրա վրա՝ թիկունքի կողմից։
Մռայլ, գիրուկ մարդը ամոթխած նայեց շուրջը, ձեռքը մտցրեց տաբատի գրպանը, հանեց գրպանի փոքրիկ ծալովի դանակն ու բացեց այն։
Այս ընթացքում նրա ոտքերը շարունակում էին քայլել։ Ոտքերը սկսեցին նյարդայնացնել նրան։ Նրանք նույնպես ցանկանում էին ապստամբել իրենց տիրոջ դեմ. նրան վրդովեցնում էր նրանց ինքնակամ առաջամուղ ընթացքը: Նա շուտով սանձելու էր այդ փոքրիկ ձիերին, հնազանդեցնելու էր նրանց։ Նրանք պե՛տք է դա զգային: Կողազդրերին հասցված կտրուկ հարվածները պե՛տք է որ սանձեին նրանց: Նրանք իրեն ավելի ու ավելի հեռու էին տանում։ Այնպիսի տպավորություն էր, թե նա փախչում էր սպանության վայրից։ Ոչ ոք չպետք է հավատար դրան։ Թռչունների ճռվողյունի ձայնը, հեռվից եկող խռխռոցները լսվում էին օդում և ասես բարձրանալիս լինեին ինչ-որ տեղ՝ ներքևներից։ «Կանգնե՛ք, կա՛նգ առեք», գոռաց նա ոտքերի վրա: Հետո դանակը խրեց առաջին պատահած ծառաբնի մեջ։
Նա երկու ձեռքերով փաթաթվեց բնի շուրջը և այտերը քսեց կեղևին։ Նրա ձեռքերը տատանվում էին օդում, որ կարծես ինչ-որ բան էին հունցում: «Մենք չե՛նք գնում Կանոսա[1]»: Մեռելի պես գունատ ու մռայլադեմ պարոնը ջանասիրաբար ուսումնասիրում էր ծառի ճեղքերը, ապա կորացրեց մեջքը, կարծես ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկը պատրաստվում էր ետևի կողմից ցատկել նրա վրայով: Նա անընդհատ լսում էր իր և գրասենյակի միջև հեռագրակապի մալուխների զրնգոցը, թեև փորձում էր ոտքի հարվածներով խառնշտորել լարերը և ճզմել դրանք։ Նա փորձում էր ինքն իրենից թաքցնել այն փաստը, որ իր զայրույթն արդեն խաղաղվել-անցել էր, որ իր մեջ ծնունդ էր առել մի հեզ վավաշոտություն, զիջման գնալու ցանկասիրության պես մի բան։ Հոգու խորքում՝ ամենախորը խորքում նրա մեջ թախանձագին, հեշտագին տենչանք էր առաջացել այդ ծաղկի և սպանության վայրի հանդեպ։
Պարոն Միխաելը փորձեց տատանել իր ծնկները, հոտոտեց օդը, ականջը սրած լսում էր բոլոր կողմերից եկող ձայները և անհանգիստ շշնջաց. «Ես պարզապես ուզում եմ հողի մեջ թաղել այդ գլխիկը, ուրիշ ոչինչ: Դրանից հետո ամեն ինչ լավ կլինի: Շտապի՛ր, խնդրում եմ, խնդրում եմ»։ Նա դժգոհ փակեց աչքերը, կարծես պատահաբար հետ շրջվեց կրունկների վրա։ Այնուհետև, կարծես ոչինչ չէր պատահել, նա սրընթաց սուրաց ուղիղ դեպի ներքև, զբոսանքի ելածի համաչափ քայլքով, կամացուկ սուլելով, որի մեջ անհոգության հնչերանգներ կային և շոյեց արահետի երկայնքով ընկած ծառերի բները, այդ ընթացքում թեթևացած շունչ քաշելով։ Նա ժպտաց, և նրա փոքրիկ բերանը փոսիկի պես կլորավուն դարձավ: Նա բարձրաձայն ծոր տվեց մի երգ, որը հանկարծակի իր միտքն եկավ. «Նապաստակը քուն էր մտել փոսի մեջ…»: Հետո նորից վերադարձավ նախկինին՝ ոտքերն օրորելուն, ձեռքերը վեր պարզած՝ թափահարելուն: Նա մեղավորության զգացումով ձեռնափայտը ավելի խորը խրեց իր թևքի մեջ։ Երբեմն նա գողունի հետ էր շրջվում արահետի ոլորանին հասնելիս, որ չլինի թե որևէ մեկը հետևում էր իրեն։
Գուցե ծաղիկը դեռ ողջ էր. բայց, որտեղի՞ց նա գիտեր, թե նա արդեն մահացել է: Նրա գլխով անցավ, որ ինքը կարող էր բուժել վիրավոր ծաղկին, եթե փայտիկներով սատարելու լիներ նրան և կպչուն ժապավենով վիրակապ դներ նրա գլխին ու սրունքին: Նա սկսեց ավելի արագ քայլել, անգամ մոռացության գիրկն ընկավ ու սկսեց վազել։ Հանկարծ նա սկսեց դողալ սպասումի ըմբոշխնումից։ Եվ միառժամանակ ընկած մնաց ոլորանի մոտ՝ պառկած ծառաբնին բախվելով, նախապես հարվածներ ստանալով կրծքին ու կզակին, որից նա բարձրաձայն հառաչեց։ Երբ նա վեր կացավ, մոռացավ խոտերի մեջ ընկած իր գլխարկի մասին, կոտրված փայտը ներսից պոկոտել էր նրա բաճկոնակի թևքը, իսկ ինքը ոչինչ չէր նկատել: Հա-հա՜, նրանք ուզում էին կանգնեցնել իրեն, ոչինչ չպետք է և չի կարող իրեն կանգնեցնել: Նա կգտնի այդ ծաղիկը: Նա նորից ետ-ետ քայլեց։ Որտե՞ղ էր այդ տեղը: Նա պետք է գտներ այդ վայրը։ Եթե միայն նա կարողանար անվանապես ձայնել այդ ծաղկին: Բայց ի՞նչ էր նրա անունը։ Նա նույնիսկ չգիտեր նրա անունը: Էլլե՞ն: Նրա անունը կարող էր հավանաբար Էլլեն լինել, դե իհարկե Էլլեն: Նա շշնջաց խոտերի մեջ, կռացավ, որ ձեռքով թեթևակի այս ու այն կողմ հրի ծաղիկները։
- Էլլենն այստե՞ղ է։ Որտեղ է Էլլենը: Հեյ, դու՞ք: Նա վիրավոր է՝ գլխից, ավելի ճիշտ՝ գլխից մի քիչ ներքև։ Հնարավոր է՝ դուք դեռ չգիտեք դա։ Ես ուզում եմ օգնել նրան: Ես բժիշկ եմ, բարի սամարացի։ Դե, որտե՞ղ է նա: Դուք կարող եք վստահել ինձ, ես ճիշտ եմ ասում:
Բայց ինչպե՞ս ինքը պետք է ճանաչեր նրան, ում հենց ինքն էր գլխատել։ Գուցե ինքը հենց հիմա նրան սեղմում էր իր ձեռքի մեջ, գուցե նա իր վերջին շունչն էր փչել հենց իր կողքին։
Դա չէր կարող լինել:
Նա բղավեց. «Տվե՛ք ինձ նրան: Ինձ մի դժբախտացրեք, շնե՛ր։ Ես սամարացի եմ: Դուք, ինչ է, գերմաներեն չե՞ք հասկանում։
Նա փորի վրա պառկեց գետնին, որոնում էր, վերջապես կուրորեն փորփրում էր խոտը, ճզմում ու ճանկռոտում ծաղիկները: Այդ ամբողջ ընթացքում նրա բերանը բաց էր, իսկ աչքերն ուղղակի կուսափայլում էին։ Նա երկար ժամանակ ինքն իրեն քրթմնջում էր։
- Կտա՞ն նրան, թե՞ ոչ։ Հարկավոր է նախապես պայմանավորվածություններ ձեռք բերել: Նախապայմաններ: Բժիշկն իրավունք ունի հիվանդի նկատմամբ: Հարկ է օրենքներին հղում անել…
Ճանապարհին և շուրջբոլորը մոխրագույն օդի մեջ կանգնած էին ծառերը՝ մուգ սևի մեջ: Ու նաև շատ ուշ էր. գլուխը պետք է որ չորացած լիներ։ Մահվան վերջին միտքը սարսափեցրեց նրան և ասես ցնցեց իր ուսերը։
Կլորիկ, սևաթույր ու գիրուկ կերպարանքը բարձրացավ խոտերի միջից և երերալով ընթացավ արահետով:
Նա մահացած էր: Իր ձեռքից էր ընկել։
Նա հառաչեց ու մտախոհ տրորեց ճակատը։
Իր վրա հիմա կհարձակվեին բոլոր կողմերից։ Եվ սակայն դա այլևս նրա հոգը չէր: Նրան դա չէր հետաքրքրում: Նրանք իր գլուխը կկտրեին, ականջները կպոկեին, ձեռքերը վառած ածուխների մեջ կդնեին։ Նա այլևս ոչինչ չէր կարող անել։ Նա գիտեր, որ դա նրանց բոլորին հաճույք կպատճառեր, բայց ինքը որևէ ձայն կամ ծպտուն չէր հանի ստոր կամակատարներին զվարճացնելու համար։ Նրանք իրավունք չունեին պատժելու իրեն. նրանք իրենք էլ մերժվածներ էին ու արատավոր երևույթներ: Այո, նա սպանել էր ծաղկին, և դա նրանց գործը չէր, և դա բնավ նրանց չեր վերաբերում, և դա հենց միայն ի՛ր իրավունքն էր, որով էլ նա պաշտպանվում էր մյուսների հարձակումներից։ Ծաղիկներ սպանելը նրա իրավունքն էր, և նա պարտավորություն չէր զգում որևէ կերպ կամ որևէ մեկին բացատրել, թե ինչու: Նա կարող էր սպանել այնքան ծաղիկ, որքան ցանկանում էր, հազար մղոնաչափ շրջագծով, դեպի հյուսիս, հարավ, արևմուտք, արևելք, նույնիսկ եթե իրեն դատապարտողները քմծիծաղ տային այդ առթիվ: Իսկ եթե նրանք այդպես շարունակեին ծաղրել իրեն, ծիծաղել իր վրա, նա տեղից կցատկեր ու կբռներ նրանց կոկորդից։
Նա կանգ առավ, հայացքը սևեռեց սոճիների ծանր ու թանձր մթության մեջ։ Նրա շուրթերը արյունից ուռչել էին։ Հետո նա հապշտապ շարունակեց ընթացքը։
Նա, հավանաբար, պետք է այստեղ՝ անտառում, իր ցավակցությունները հայտներ մահացածի քույրերին։ Նա բացատրել էր նրանց, որ դժբախտությունը տեղի է ունեցել գրեթե առանց իր միջամտության, հիշեցնելով նրանց այն ծայրաստիճան հոգնածությունը, որը պաշարել էր իրեն։ Հիշեցրեց նաև կիզիչ տապի մասին: Ըստ էության, սակայն, բոլոր հրանունկների հանդեպ էլ ինքը հավասարապես անտարբեր էր։
Հուսահատության զգացումից դրդված՝ նա նորից ուսերը թոթվեց. «Տեսնես ի՞նչ են անելու նրանք ինձ հետ»: Նա իր կեղտոտ մատներով շոշափեց այտերը: Նա այլևս չէր կարողանում գտնել ինքն իրեն:
Ի՞նչ էր նշանակում այս ամենը։ ի սեր Աստծո, ի՞նչ էր փնտրում նա այստեղ։
Նա ուզում էր հնարավորինս արագ հեռանալ այստեղից՝ ամենակարճ ճանապարհով, ուղիղ ծառերի արանքով, պարզ ու հանգիստ ուղեղով խորհրդածելու այդ մասին։ Դանդաղ, կետ առ կետ:
Որպեսզի չսայթաքի հարթ ու սորուն գետնի վրա, նա շոշափելով ընթանում էր իր ճանապարհով՝ ծառից ծառ։ Ծաղիկը, նենգմիտ խորհում էր նա, կարող էր մնար այնտեղ, որտեղ որ գտնվում էր։ Աշխարհում բավականաչափ նման սատկած մոլախոտեր կան։
Բայց նա սարսափեց, երբ տեսավ, որ մի կլորավուն, գունատ խեժի մի կաթիլ ծորաց ծառաբնի միջից, որին նա դիպչել էր. ծառը լաց էր լինում: Մթության մեջ արահետով փախչելով՝ նա շուտով նկատեց, որ ճանապարհը տարօրինակ կերպով նեղանում է, կարծես անտառը փորձում էր իրեն ծուղակի մեջ գցել: Ծառերն իրար գլուխ են հավաքվում՝ իր դեմ դատաստան բացելու համար:
Միայն թե ազատվեր այստեղից:
Նա, կրկին անգամ, սրընթաց վարգելիս ուժգին բախվում է ցածրիկ եղևնուն: Այն հարվածում է նրան իր վեր բարձրացրած թաթերով: Հետո նա մեծ դժվարությամբ ազատվում է նրա կապանքներից, չնայած արյունը շիթերով հոսում է նրա դեմքի վրայով։ Նա թքմքում է, մոլեգնում, ոտքերով հարվածում ծառերին՝ ընթացքում բարձր գոռալով, սահում է, կքանստած ու ցած գլորվելով վերջապես գլխապատառ վազում է անտառեզրի վերջին լանջով՝ դեպի գյուղի լույսերը, իր պատառոտված բաճկոնը գլխին քաշած, իսկ հետևում լեռը սպառնալից խշշում է, բռունցքները թափահարում և ամենուր լսվում է ջարդվող ծառերի ճայթյունը, որոնք վազում են նրա հետևից և հայհոյանքներ ու անեծքներ տեղում իր հասցեին։
Գիրուկ պարոնը անշարժ կանգնել էր գյուղի փոքրիկ եկեղեցու դիմաց գտնվող գազալապտերի ներքո։ Նա գլխարկ չէր կրում, իսկ գզգզված մազերի մեջ սև հող ու սոճու փշասեղներ կային, որոնք նա չէր թափահարում իր վրայից։ Նա ծանր հառաչեց։ Երբ տաք արյունը նրա քթածայրից կաթկթում էր կոշիկների վրա, նա դանդաղ երկու ձեռքերի մեջ առավ վերարկուի փողքերը և սեղմեց դեմքին: Հետո նա ձեռքերը բարձրացրեց դեպի լույսը և մի պահ զարմացավ ձեռքերի թանձր կապույտ երակների ուռչածության առնչությամբ։ Նա մերսեց հաստաբեստ բշտիկները և չկարողացավ հեռացնել դրանք: Երբ տրամվայները սկսեցին երգել ու շաչել, նա նեղ փողոցներով վազեց ու իրեն տուն գցեց:
Հիմա նա ապուշ կտրած նստած էր իր ննջասենյակում և ինքն իրեն բարձրաձայն ասում էր. «Ահա՛ ես այստեղ եմ, այստեղ նստած եմ» և հուսահատ հայացքը շրջում էր սենյակով մեկ: Նա քայլեց այս ու այն կողմ, հանեց շորերը և թաքցրեց դրանք զգեստապահարանի մի անկյունում։ Նա զգեստափոխվեց, հագավ սև կոստյումը և թիկն տալով իր շեզլոնգին՝ սկսեց կարդալ օրաթերթը: Ընթերցելիս նա ճմրթեց այն. ինչ-որ բան է եղել, ինչ-որ բան է պատահել: Եվ նա դա զգաց հաջորդ օրը, երբ նստած էր իր գրասեղանի առջև: Նա ասես քարացել էր, չէր կարողանում քրթմնջալ, և նրա շուրջը տարօրինակ լռություն էր տիրում։
Դողդոջուն ու շնչահեղձ անող եռանդով նա ինքն իրեն ասաց, որ այս ամենը պետք է որ երազ լիներ, սակայն նրա ճակատի վրայի քերծվածքներն ու կապտուկներն իրական էին։ Ուրեմն պետք է որ լինեն բաներ, որոնք անհավանական են թվում։ Ծառերը հետապնդում էին նրան, մահացածի պատճառով նրանց ոռնոցն էր բարձրացվել։ Նա նստել էր այնտեղ և, ի զարմանս ենթակա անձնակազմի, նույնիսկ չանհանգստացավ բզզացող ճանճերի պատճառով։ Այնուհետև նա դեմքի խոժոռ արտահայտությամբ բշտում ու հալածում էր աշակերտներին, քամահրանքով էր վերաբերվում իր աշխատանքին և այս ու այն կողմ էր վազվզում: Նրան հաճախ էին տեսնում թե ինչպես էր բռունցքը խփում սեղանին, ուռցնում այտերը, բղավում, որ ինքն ի վերջո կարգուկանոն կհաստատի իր այս գրասենյակում և ամենուր: Դա այսպես չէր մնալու: Նա թույլ չէր տա, որ ինչ-որ մեկը քթից բռնած ֆռռացնի իրեն։
Հաջորդ առավոտյան, երբ նա իր առևտրական հաշվարկներին էր վերադարձել, ինչ-որ բան անսպասելիորեն պնդում էր, որ նա պետք է հրանունկի հաշվին տասը մարկ հատկացնի։ Նա վախեցավ, դառնորեն մտածեց իր անպաշտպանության մասին և խնդրեց իր հաշվապահին իր փոխարեն շարունակել հաշվարկը: Կեսօրին հենց ինքն էլ լուռ սառնասրտությամբ փողը դրեց հատուկ տուփի մեջ. Նա հարկադրված եղավ նույնիսկ առանձին բանկային հաշիվ բացել հրանունկի համար, ինչ արած, նա հոգնած էր և ուզում էր իրեն հանգիստ թողնեին։ Շուտով նա իրեն պարտավորված զգաց հրանունկին ուտելիք և խմելիք առաջարկել։ Էլլենի համար ամեն օր մի փոքրիկ ափսե էր դրվում պարոն Միխաելի սեղանի սպասքի կողքին: Տնային տնտեսվարուհին ձեռքերն իրար զարկեց, երբ պարոն Միխաելը նրան այդպես վարվելու կարգադրություն արեց: Սակայն պարոնը զայրույթի աննախադեպ պոռթկումով արգելեց նրան որևէ առարկություն ներկայացնել իր կարգադրությունների առթիվ։
Նա քավում էր, քավում էր իր խորհրդավոր մեղքը: Նա երկրպագում, աստվածային պատիվների էր արժանացնում հրանունկին, և խաղաղ վաճառականն այժմ պնդում էր, որ յուրաքանչյուր մարդ ունի իր կրոնը, որ պետք է անձնական դիրքորոշում որդեգրել անարտահայտելի Աստծո հանդեպ: Ասել կուզի կան բաներ, որ ոչ բոլորն են հասկանում։ Նրա կապկային դեմքին, երբ նա դատողություններ էր անում նման բարձր ու լրջմիտ առարկաների մասին, կարեկցական արտահայտություն էր ընկել. նրա մարմնեղ կազմվածքը նույնպես նվաղել էր, աչքերը խորն էին ընկել։ Խղճի հանգույն՝ ծաղիկը ամենուր ներկա էր նրա բոլոր գործերում, ուշիուշով տնտղում էր դրանք՝ ամենից կարևորագույններից սկսած մինչև ամենից առօրեականներն ու ամենամանրերը:
Այս օրերին արևը հաճախ էր շողշողում քաղաքի վրա, տաճարն ու Շլոսբերգը լուսափայլում էին կենսահորդ վառքի ողջ լիությամբ: Եվ ահա մի առավոտ խստակյաց, կյանքով թրծված առևտրական մարդը լաց եղավ պատուհանի մոտ, առաջին անգամ մանկությունից ի վեր։ Հանկարծ այնպես լացուկոծ դրեց և այնքան ժամանակ, մինչև որ սիրտը քիչ մնաց պայթեր: Էլլենը՝ այդ ատելի ծաղիկը, գողացել էր նրանից այս ամբողջ գեղեցկությունը, այդ ծաղիկն այժմ աշխարհի բոլոր գեղեցկությունները որպես մեղադրանք էր ներկայացնում նրան։ Արևը փայլում է, սակայն ինքը՝ Էլլենը, այն չի տեսնում, նա նաև անկարող է շնչել սպիտակ հասմիկի բույրը: Ոչ ոք այցելության չի գա նրա անարգ մահվան վայրը, այնտեղ ոչ մի աղոթք չի ասվի. այս ամենի մասին նա զայրացած նետում էր իր ատամների արանքից, որքան էլ դա ծիծաղելի հնչեր ծաղկի առնչությամբ, իսկ Միխաելը միայն, թախծին տրված, ձեռքերն էր կոտրատում։ Էլլենը մերժված էր, նրան արգելված էր ամեն ինչ՝ լուսնի լույսը, ամառվա հոլանի երանությունը, խաղաղավետ համակցությունը կկվի հետ, զբոսաշրջիկների, մանկասայլակների հետ: Միխաելը ամուր սեղմեց իր մանկական շրթունքները, նա շատ կցանկանար հետ պահել մարդկանց, որպեսզի նրանք չբարձրանային լեռն ի վեր: Թող որ աշխարհը հեծկլտանքի ծովում խորտակվեր, միայն թե ծաղիկն այդ իր բերանը փակեր։ Այո, նա մտածում էր նաև ինքնասպանության մասին, որպեսզի վերջապես բավարարում տա ճակատագրի այս չարաղետ հարկադրանքին։
Այս արանքում նա խստադաժան, արհամարհանքով վերաբերվեց Էլլենին, արագ հարձակումների միջոցով փորձեց դեմ տալ նրան պատին։ Նա խաբում էր նրան մանրուքների մեջ. հապճեպ շարժումներով, իբրև թե պատահաբար, ցած էր գցում նրա ափսեն, դրամը փոխանցելիս սխալ հաշվարկ էր անում ի վնաս Էլլենի, երբեմն խորամանկում, խարդավանում էր նրան, ինչպես բիզնես մրցակցի հանդեպ։ Էլլենի մահվան տարելիցին նա ձևացրեց, թե ոչինչ չի հիշում։ Միայն այն ժամանակ, երբ Էլլենը կարծես առավել մեծ համառություն հանդես բերեց ու պնդեց իր հիշատակը հարգելու առնչությամբ, նա մի ամբողջ կես օր նվիրեց նրա հիշատակին:
Ծառայակիցների շրջանում մի անգամ քննարկվում էր սիրելի ուտեստի հարցը։ Երբ պարոն Միխաելին հարցրին, թե որն է իր սիրելի կերակուրը, նա, կարճ մտածելուց հետո, սառնասրտորեն ասաց. «Հրանունկը, հրանունկներն են իմ սիրելի կերակուրը»: Այդ ժամանակ բոլորը պայթեցին ծիծաղից, բայց պարոն Միխաելը փռվեց իր բազկաթոռի մեջ, ատամները կրճտացրեց և լսեց ծիծաղը՝ ընթացքում վայելելով հրանունկի զայրույթը։ Նա իրեն սարսափելի մի վիշապ էր զգում, որը հանգիստ կուլ էր տալիս կենդանի էակներին, մի ինչ-որ աղոտ բան միտքը եկավ ճապոնացիների և հարակիրիի մասին: Չնայած, իր թաքուն մտածումներում, Էլլենից խստադաժան պատիժ էր սպասում։
Այդպիսի պարտիզանական պատերազմ էր նա մղում նրա հետ՝ առանց ընդհատումների, անընդհատ տարուբերվում էր տառապանքի ու հրճվանքի միջև. նա վախվորած վայելում էր նրա զայրագին ճիչերը, որոնք կարծում էր, թե երբեմն լսել է: Ամեն օր նա մտածում էր նորանոր չարաճճի հնարքների մասին: Շատ հուզված՝ նա հաճախ գրասենյակից դուրս էր վազում ու վերադառնում էր իր բնակարանը՝ զուտ այն նպատակով, որպեսզի անխռով հոգեվիճակում հետագա գործողությունների պլաններ կազմի։ Եվ այս պատերազմն այնքան գաղտնի էր կատարվում, որ ոչ ոք չգիտեր դրա մասին:
Ծաղիկը նրան էր պատկանում, այն մաս էր կազմում իր կյանքի հարմարավետության։ Նա զարմանքով էր մտածում այն ժամանակի մասին, որ ապրել էր առանց ծաղկի։ Մարտահրավեր կարդացող դեմքի արտահայտությամբ այժմ նա հաճախ էր զբոսնելու գնում անտառ՝ դեպի Սուրբ Օտտիլիեն լեռը։ Եվ մինչ մի անգամ մի արևոտ երեկո նա հանգստանում էր ընկած ծառաբնի վրա, նրա գլխում փայլատակեց մի միտք. հենց այստեղ, որտեղ նա նստած էր հիմա, նրա հրանունկը՝ Էլլենն էր մի ժամանակ կանգնած։ Եվ ամեն ինչ հենց այստեղ պետք է որ տեղի ունեցած լիներ։ Գիրուկ պարոնին համակել էր մելամաղձոտ կարոտն ու վախվորած բերկրանքը։ Ինչպե՜ս ամեն ինչ այսպես փոխվեց։ Այդ երեկոյից ի վեր և մինչ այսօր։ Իր բարեմիտ, մի փոքր մթնած աչքերը նա թափառել էր տալիս մոլախոտերի, Էլլենի քույրերի, գուցե դուստրերի վրայով։ Երկար խորհրդածություններից հետո մի ինչ-որ չարաճճի բան ցնցվելով անցավ նրա հարթ դեմքով։ Օ՜, նրա սիրելի ծաղիկը հենց հիմա կստանա այն, ինչին արժանի էր: Եթե միայն ինքը մի հրանունկ փորելով հողից դուրս կորզեր, ասենք, մահացածի աղջկան, տնկեր այն իր տանը, խնամեր ու մեծացներ, ապա պառաված ագռավին մի երիտասարդ մրցակից բաժին կընկներ։ Այո, երբ որ նա արդեն մի լավ խորհրդածել էր այդ մասին, նրան թվաց, թե կարող էր նույնիսկ լիուլի քավել պառավի մահը։ Որովհետև փրկելով այս ծաղկի կյանքը, դրանով նա կարող էր փոխհատուցել նրա մոր մահը. այս դուստրը, ամենայն հավանականությամբ, այստեղ թոշներ պիտի: Այ թե պառավն ինչքան կչարանար, ասես սառը ջուր կլցվեր նրա գլխին։ Օրինագետ վաճառականն այստեղ հիշեց պարտքի փոխհատուցման մասին մի պարբերություն: Նա գրպանի դանակով փորեց-հանեց մոտակա բույսը, մերկ ձեռքերում բռնած այն զգուշությամբ տուն տարավ և տնկեց ոսկեզօծ ճենապակյա սափորի մեջ, որն էլ տեղադրեց իր ննջասենյակում՝ խճանկարով սեղանիկի վրա։ Սափորի հատակին ածուխով գրեց. «§ 2043, ենթապարագրաֆ 5»:
Ամեն օր երջանկացած մարդը չարամիտ հոգածությամբ ջրում էր բույսը և հիշատակի զոհեր էր մատուցում մահացածին՝ Էլլենին։ Վերջինս, ըստ օրենքի, հնարավոր է ոստիկանական միջոցներով հարկադրաբար համակերպվել էր եղելության հետ, և նրան այլևս ոչ թաս էին տալիս, ոչ ուտելիք, ոչ փող: Բազմոցին պառկած՝ Միխաելը հաճախ մտածում էր, թե լսում է նրա նվնվոցը, տարաձիգ հոգոցները։ Պարոն Միխաելի ինքնավստահությունն անսպասելիորեն մեծ չափերի հասավ։ Նա երբեմն գրեթե մեծամոլության նոպաներ էր ունենում: Նրա կյանքը երբեք այսքան ուրախ չէր եղել։
Երբ մի երեկո նա ուրախ-զվարթ քայլելով իր աշխատավայրից վերադարձավ բնակարան, նրա տնային տնտվարեսուհին հենց դռան մոտ հանգիստ զեկուցեց նրան, որ սեղանը մաքրելիս այն ընկել է, և սափորն էլ կոտրվել է: Իսկ այդ բույսը, այդ կեղտի կտորը նա շպրտել է աղբամանը՝ իր բոլոր ջարդուփշուր եղած կտորտանքներով հանդերձ: Գործնականորեն սթափ, թեթևակի արհամարհական հնչերանգը, որով այդ անձը զեկուցում էր պատահարի մասին, ցույց էր տալիս, որ նա խորապես ուրախ էր այդ եղելության առթիվ:
Կլորիկ ու մթնած պարոն Միխաելը շրխկացրեց շքամուտքի դուռը, ձեռքերով ծափ զարկեց, ուրախությունից բարձր ծղրտաց և գրկելով զարմացած կնոջը հետույքը՝ վեր բարձրացրեց նրան այնքան, որքան թույլ էին տալիս իր ուժն ու առաստաղի բարձրությունը։ Հետո նա, զիստերը տմբտմբացնելով, միջանցքից դուրս ելավ ու քայլեց դեպի իր ննջասենյակը: Շողղողացող աչքերով, ծայրաստիճան հուզագրգռված նա բարձր-բարձր տնքում էր և ոտքերով դոփում, նրա շուրթերը դողդողում էին:
Նրան ոչ մի կերպ և ոչ մի բանում կարելի չէր հանդիմանել. նա չէր ցանկացել այս ծաղկի մահը, իր ամենագաղտնի մտքի ծայրով իսկ նման բան չէր անցել: Պառավ սկեսուրը հիմա կարող էր հայհոյել նրան ու ասել, ինչ ուզում էր։ Միխաելին այլևս որևէ բան չէր կապում նրա հետ։ Նրանց միջև հիմա ամեն ինչ վերջացած էր։ Հիմա նա ազատագրվել էր հրանունկի ամբողջ տոհմից։ Օրենքն ու բախտը նրա կողմն էին։ Հարց չկար:
Նա, համենայն դեպս, խաբել էր անտառի բնակիչներին։
Նա անմիջապես, անհապաղ ցանկություն ունեցավ գնալ Սենտ Օտտիլիեն լեռը՝ վեր մագլցել դեպի այդ փնթփնթան, ապուշագույն անտառը։ Մտքում նա արդեն ճոճում էր իր սև փայտիկը։ Դրանում կասկած իսկ չպետք է ունենան ծաղիկները, մեծագլուխ շերեփուկները, նույնիսկ դոդոշները: Նա կարող էր սպանել այնքան, որքան ուզում էր։ Բոլոր այդ հրանունկների վրա նա թքած ուներ։
Գիրուկ, պատշաճ հագնված վաճառական պարոն Միխաել Ֆիշերը օրորվում ու քահ-քահ ծիծաղում էր իր պառկաթոռին ընկողմանած։
Հետո նա տեղից վեր թռավ, գլխարկը դրեց գլխին և ապուշ կտրած տնտեսվարուհու կողքով դուրս վազեց տնից դեպի փողոց։
Նա քահ-քահ ծիծաղում էր ու բարձր փռթկում։ Եվ այսպես, ծիծաղելով, նա անհետացավ լեռնային անտառի մթության մեջ։
[1] Կանոսա, համայնք և ամրոցային քաղաք Իտալիայի հյուսիսում գտնվող Էմիլիա գավառում։ Սա հենց այն վայրն է, որտեղ Սուրբ Հռոմի կայսր Հենրիխ IV-ը զղջաց 1077 թվականին և երեք օր մերկ գլխով կանգնած մնաց ձյան մեջ՝ չեղարկել տալու համար Հռոմի պապ Գրիգոր VII-ի կողմից եկեղեցուց իր վտարման որոշումը:
Գերմաներենից թարգմանությունը՝ © Աշոտ Ալեքսանյանի
Դիտեք ավելին Արտասահմանյան Գրականություն բաժնում
մեկնաբանություններ