Ավետիք Իսահակյան «Անանդան և մահը»

► Մահն է ճմլում մեր սիրտը, այսպես դաժան և անխիղճ, մեր ծնած օրից իսկ: Նա ամեն ժամ հանապազ քամում է մեր էությունը, և մեր եղկելի կյանքը թաթախված է մահի սարսուռով:

► Հզոր է մահը տիեզերքից, և անծայրածիր տիեզերքը նրա առջև` մի հյուլե նսեմ:

► Մահը – այդ միակ վիշտն է տիեզերական, միակ բռնությունը ժամանակի վրա, միակ իշխանը տարածության վրա, որ անիմաստացնում է իրերը բոլոր:

►  - «Կյա՛նք, դո՛ւ ես վառում արևները երկինքներում և սերը սրտերում, սակայն դժխեմ մահը մարում է արևները և սերերը պայծառ: Կյա՛նք, դու ես հյուսում շքեղ, գարնանային անուրջները, բոլոր երգերը ծաղկաբույր, սակայն դաժան մահը ցնդում է անուրջները և երգերը չքնաղ: Կյա՛նք, դու ես ձևում ու կաղապարում գեղեցիկ իրերը և ներդաշնակում աստղերի պարսը, սակայն անիմաստ մահը հյուծում է դաշն ձևերը գեղեցկության և թոհ ու բոհի վերածում աստղերի համերգը: Ավա՛ղ, և բյուր ավա՛ղ կյանքին...»:

► «Ի՞նչ է կյանքը... Մի՞թե ես սիրում էի կյանքը, երբ քայլում էի նրա ուղիով: Հիշում եմ, որքան եմ նզովել կյանքը. ի՛նչ հեղձամղձուկ¹ էր աշխարհը և տաղտկալի, և արդարև ի՞նչ կար կյանքում: Եվ իսկն ասած` ես շատ սիրելուց հոգնել էի արդեն, և ո՞վ էր հասկանում սերը: Ես շատ ատելուց զզվել էի արդեն, և շատ տանջվելուց քարացել էի, բայց ամեն ոք նորանոր տանջանքներ էր նյութում ինձ: Թող փշրվի կյանքի սափորը, որ լիքն էր աղի ջրով, որ ինչքան  խմում էիր, այնքան ավելի ծարավում` այրվելով խմում վերստին և զզվում, բայց բնավ չհագենում: Եվ  մի՞թե կյանքը այն մշտական պապակը չէր, այն տենչն ու տանջանքը տոչորուն, որ կրում էի սրտիս մեջ երկրի երեսին խարխափելիս. այն անհագուրդ կամքը ապրելու, գոյության...և ինչու՞ համար լինել... Եվ որքան տառապանք ուներ կյանքը և խոշտանգում. և  մի՞թե արժեր ապրել կրելու համար այն փշե-տանջանքները, որ կրծում էին հոգիս ու արյունոտում սիրտս,- կրել ծաղրը մարդկանց, հասարակաց կարծիքն անարդար, զրպարտությունը լրբենի, պաշտամունքը փողի, դավաճանությունն ընկերի... Կրել վրեժխնդրությունը թշնամու, խարդավանքը սիրած կնոջ, խայթը վավաշ տարփանքի, ճիրանները խղճի անքուն գիշերներին, քաղցած օրերը իր նմանների կուշտ սեղանների առջև... Թող չքանա կյանքը- այդ անագորույն  կռիվը հացի համար, կեղեքումը եղբայրների, կրքերի նողկանքը, կեղծիքի գարշանքը, ստորացումը հարուստների և իշխողների կրունկների ներքո, լլկումը, ապտակումը, թուքն ու մուրը... Թող չէանա կյանքը, որ տրորում էր մեր սիրտը, հյուծում բանտերի մեջ, որ վաճառք էր հանում խիղճ և ազնվություն, մայրական սերն ու արցունքները որբի, որ գնում էր համբյուրները սիրո և դափնիները փառքի, որ ծաղրում էր աղքատությունը և ոգին... Եվ մի՞թե կյանքը տանջանքների այն կուռ շղթան չէ, որ փաթաթված մեր վզով քաշում է մեզ փոշու և փշերի միջով, և մահն է, որ գալիս փրկում է տառապող մարդուն, խորտակում բռունցքները, սրերը ժանգոտում և վերջ դնում չարին ու բռնակալին, ագահությանը և պատերազմին: Արժե՞ր ապրել այսպիսի սուղ գնով` տագնապալից տեսիլների այս դժոխքը... Մահն է, որ ամոքում է մեր վշտերը, մեր դռան անձուկները. նա բալասանն է կյանքի նյութած, անարգանքներին: Եվ մահը այն բարի շրթունքն է, այն ջինջ ու զով աղբյուրը, որ հագեցնում է կյանքի հուր-ծարավը, լինելու անիմաստ կամքը անէացնում: Եվ վերջապես, նա ծով հանգիստն է, երանական անդորրը` անհուն նինջը` աներազ, անտենչ: Փրկիչ է մահը: Ես կամենում եմ մեռնել...»:

► Ես տեսնում եմ, որ բոլոր իմաստությունները մահի դեմ են ծառանում, և բոլոր կրոնները եղել են մահի սարսափը մեղմելու համար, և ինքնասպանն իրոք մահից խուսափելու համար է դիմում մահին:

► Բայց ի՞նչ է ոչնչությունը, ի՞նչ է ոչինչը : Ես չեմ ըմբռնում, ես չեմ կարող ըմբռնել ոչնչությունը...

► Եթե արդարև մահը ոչնչացնում է ինձ և տիեզերքը, ապա ի՜նչ է մնում մեր տեղը` անլույս, անափ, անհուն մի պարապ, ամեն ժամ  և ամեն վայրկյան...

► Կյանքն է ամենազորը, հավերժականը և իրականը, իսկ մահը` սոսկ մղձավանջ: Եվ տիեզերական կյանքի մեջ խրված է մահը, նրա շուրջը կյանք է իշխում, ինչպես օվկիանոսը գերեզմանային կղզու շուրջն է իշխում:

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ` դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: