Բերնհարդ Շլինկ «Ընթերցողը»

► Դժվար է գնահատել տարիքը, որը դեռ չես անցել, և որին նոր պետք է հասնես:

► Մանկական և պատանեկան տարիների հիվանդությունները այդ ի՜նչ կախարդական ժամանակներ են: Արտաքին աշխարհը, բակի, պարտեզի կամ փողոցի ազատ ժամանակի աշխարհը միայն խլացած ձայներով են թափանցում հիվանդի սենյակ: Ներսում աճում է պատմությունների ու հերոսների աշխարհը, որոնց մասին կարդում է հիվանդը: Ջերմությունը (տենդը), որը թուլացնում է ընկալելու ունակությունը և սրում երևակայությունը, հիվանդասենյակը դարձնում է նոր, ծանոթ ու միաժամանակ օտար տարածություն. հրեշները ցույց են տալիս իրենց կերպարանքները վարագույրների և պաստառների նախշերում, իսկ աթոռները, սեղանները, գրադարակները և պահարանները, իրար վրա դարսվելով, լեռներ, շենքեր կամ նավեր են դառնում, որոնք շատ մոտ են և միաժամանակ շա՜տ հեռու: Գիշերային երկար ժամերին հիվանդին ուղեկցում են եկեղեցու զանգակատան ժամացույցի զարկերը, երբեմն անցնող մեքենաների գվվոցը և նրանց լուսարձակների արտացոլանքը, որը շոշափելով անցնում է պատերի ու առաստաղի վրայով: Դրանք ժամեր են, երբ ամեն ինչ հնարավոր է դառնում՝ և՛ լավը, և՛ վատը: Այն նահանջում է, երբ հիվանդն իրեն լավ է զգում: Բայց եթե հիվանդությունը շատ երկար է տևել, այդ ժամանակ հիվանդի սենյակը անթափանց է դարել, և առողջացողն էլ, որն այլևս ջերմություն չունի, կորել է լաբիրինթոսում:

► Մի՞թե բարոյական դաստիարակությունը ինքն իր դեմ էր դուրս գալիս: Եթե ցանկալի հայացքն այնքան վատն է, որքան կրքի բավարարումը, կամ ակտիվ երևակայությունը նույքան վատն է, որքան երևակայած գործողությունը, այդ դեպքում ինչու՞ ոչ՝ բավարարումը և գործողությունը: Ես օրեցօր հասկանում էի, որ չեմ կարող այդ մեղսալի մտքերից ազատվել: Այդ ժամանակ ցանկացա կատարել նաև մեղսալի արարքը:

► Նա իրեն նորմալ կպահեր, ես ինձ նորմալ կպահեի, և ամեն ինչ կրկին իր տեղը կընկներ:

► Ես մտորում եմ, հանգում որևէ արդյունքի, այդ արդյունքը վճռի եմ վերածում և հասկանում, որ գործել ինքնին մի բան է և կարող է հետևել վճռին, բայց դա պարտադիր չէ: Կյանքիս ընթացքում հաճախ եմ ինչ-որ բան արել, որի օգտին չէի վճռել, և չեմ արել մի բան, ինչի օգտին վճռել էի: Ինչ-որ բան իմ մեջ գործում է ինքնիրեն. գնում եմ այն կնոջ մոտ, որին այլևս չեմ ուզում տեսնել, նկատողություն եմ անում վերադասին, չնայած այդ խոսքերի համար կարող եմ վճարել կյանքովս, շարունակում եմ ծխել, չնայած վճռել եմ թողնել ծխելը այն բանից հետո, երբ հասկանում եմ, որ ինձ վիճակված է մինչև կյանքիս վերջը ծխող լինել: Չեմ կարծում, որ մտածելը և վճռելը որևէ ազդեցություն չունեն գործելու վրա: Բայց գործելիս հենց այնպես չի կատարվում այն, ինչ դրանից առաջ մտածել ու որոշել եմ: Չնայած այն ծագում է անկախ ամեն ինչից, բայց մնում է որպես իմ գործողություն, իմ միտք և իմ որոշում:

► Ես ոտքի կանգնեցի, դուրս եկա լոգարանից և մեջքով շրջվեցի դեպի տիկին Շմիցը: Նա գլխից մինչև ոտքերս հետևից ինձ փաթաթեց սրբիչի մեջ և չորացրեց: Հետո սրբիչը ցած թողեց: Ես չէի համարձակվում շարժվել: Նա ինձ այնքան մոտեցավ, որ զգացի նրա կրծքերը թիկունքիս, իսկ փորը՝ հետույքիս: Նա նույնպես մերկ էր: Հետո փաթաթվեց ինձ, մի ձեռքը դրեց կրծքավանդակիս, իսկ մյուսը՝ կարծրացած սեռական օրգանիս: - Սրա համար ես այստեղ եկել, չէ՞: - Ես...- Ես չգիտեի, թե ինչ ասեմ՝ այո՞, թե՞ ոչ: Շրջվեցի: Նրա մարմնից շատ բան չտեսա: Մենք շատ մոտ էինք կանգնած: Բայց ես ընկճվեցի նրա մարմնի մերկությունից: - Ի՜նչ գեղեցիկ ես: - Ա՜խ, փոքրի՛կ տղա, ի՞նչ ես ասում: Նա ծիծաղեց և փաթաթվեց պարանոցիս: Ես էլ նրան փաթաթվեցի: Ես վախենում էի ձեռք տալուց, համբուրելուց, վախենում էի, որ նրան դուր չեմ գա և չեմ բավարարի: Բայց երբ մենք մի պահ կանգ առանք, և ես նրա հոտն առա ու զգացի նրա մարմնի ջերմությունն ու ուժը, ամեն ինչ դարձավ ինքնին հասկանալի: Ես ձեռքերով ու բերանով ուսումնասիրում էի նրա մարմինը, հետո մեր շուրթերը հանդպեցին, և վերջապես՝ նա իմ վերևում, աչքն աչքիս, մինչև ես օրգազմի հասա և աչքերս ամուր փակեցի, սկզբում փորձեցի ինձ տիրապետել, բայց հետո այնպես բարձր ճչացի, որ նա ձեռքով իմ ճիչը բերանումս խեղդեց...

► Հենց այդ գիշեր ես սիրահարվեցի նրան: Չէի կարողանում քնել, տենչում էի նրան, երազում նրա մասին, թվում էր, թե նա կողքիս է, բայց հետո նկատում էի, որ բարձը կամ էլ ծածկոցն եմ գրկել: Համբուրելուց բերանս ցավում էր: Սեռական օրգանս շարունակ գրգռված էր, բայց ես չէի ուզում ինքս ինձ բավարարել: Այլևս երբեք չէի ուզում դա անել: Ես ուզում էի նրա հետ լինել: Մի՞թե նրան սիրահարվեցի ինձ հետ քնելու համար: Մինչև հիմա էլ կնոջ հետ անցկացրած գիշերից հետո այն զգացումն ունեմ, թե ինձ երես են տալիս, և ես պետք է վարձահատույց լինեմ՝ գոնե փորձելով սիրել նրան և աշխարհը, որտեղ ապրում եմ:

► Երբեմն հիշողությունը երջանկությանն այլևս հավատարիմ չի մնում, երբ վերջը ցավ է պատճառում: Մի՞թե երջանկությունը երջանկություն է համարվում միայն այն դեպքում, երբ հավերժական է: Մի՞թե ցավով կարող է ավարտվել միայն այն, ինչը մինչ այդ ցավոտ է եղել, չգիտակցված ու չընկալված...

► Թածիծը համակում է մեզ, երբ հետադարձ հայացքով նայելիս գեղեցիկ հիշողությունները փշրվում են: Այդ երջանկությունը պայմանավորված է ոչ թե իրավիճակով, այլ ակնկալիքով, որը չի կատարվել:

► Ես ինձ կտրված ու վանված էի զգում սովորական աշխարհից, որտեղ մարդիկ էին ապրում, աշխատում ու սիրում: Կարծես դատապարտված էի դատարկ վագոնով աննպատակ ու անվերջ ճամփորդության:

► Վատ երազից արթնացումը չի թեթևացնում: Միայն այդ ժամանակ ես հասկանում, թե ինչ սարսափելի բան ես երազում տեսել կամ թե ինչ սարսափելի ճշմարտության ես հանդիպել երազում:

► Մենք բաց ենք. Դու՝ իմ առաջ, ես՝ քո առաջ, Մենք ընկղմվում ենք. Դու՝ իմ մեջ, ես ՝ քո մեջ, Մենք կորչում ենք. Դու՝ իմ եսի մեջ, ես՝ քո եսի մեջ... Հետո` ես ես եմ իսկ դու դու ես...

► Բոլորի մո՞տ է այդպես: Երբ երիտասարդ էի, ինձ միշտ կա՛մ շատ վստահ, կա՛մ էլ շատ անվստահ էի զգում: Կա՛մ ինձ բոլորովին անկարող, անբարետես ու անարժան էի թվում, կա՛մ էլ կարծում էի, թե ինձ մոտ ամեն ինչ լավ է, և ամեն ինչ կստացվի: Եթե ինձ վստահ էի զգում, ապա հաղթահարում էի ամենամեծ դժվարությունները: Բայց ամենաչնչին ձախողումը բավական էր, որ մտածեի իմ անարժանության մասին: Ես ինձնից շարունակ նվաճումներ էի սպասում, ձգտում էի ուրիշների ճանաչմանը, ինչ ամեն հաջողություն խղճալի էր դարձնում:

► Իհարկե, ես Հաննային չէի մոռացել: Բայց որոշ ժամանակ անց նրա մասին հիշողությունները դադարեցին ինձ հետապնդել: Նրանք մնացին հետևում, ինչպես քաղաքն է մնում հետևում, երբ գնացքն ընթացքի մեջ է: Նա այնտեղ է, շարունակում է գոյություն ունենալ, կարելի է մեկնել այնտեղ ու համոզվել դրանում: Բայց ինչու՞ մեկնել:

► Հաննայի մասին հիշողությանը, իհարկե, հրաժեշտ եմ տվել, բայց չեմ հաղթահարել: Հաննայից հետո այլևս երբեք ոչ ոքի թույլ չեմ տվել նվաստացնել ինձ, ոչ ոքի հետ այդպես չեմ վարվել, որ հետո ինձ մեղավոր զգամ, այլևս ոչ ոքի այնպես չեմ սիրել, որ նրա կորուստը ցավ չպատճառի:

► Ես ուզում էի, որ նա ինձնից հեռու լիներ, այնքան անհասանելի, որ միայն որպես հիշողություն կարողանար մնալ, ինչպիսին դարձել էր ինձ համար և եղել էր անցած տարիներին:

► Բայց հիշելն ընդամենը արձանագրել էր: Ես ոչինչ չէի զգում:

► Կան բաներ, որոնց մարդը պարզապես իրավունք չունի տրվելու, և որոնցից նա պետք է հրաժարվի, եթե, իհարկե, դա կյանքի խնդիր չէ:

► Եվ եթե հանցագործին դավաճանելը մեղք չի համարվում, այդ դեպքում ես մեղավոր էի, որովհետև սիրել էի հանցագործի:

► Ոչ մի կերպ չի կարելի արդարացնել այն, որ ինչ-որ մեկը մյուսի փոխարեն որոշում է, թե ինչն է նրա համար լավ կամ վատ:

► Եթե գիտես, թե ինչն է օգտակար մարդուն, բայց նա դեռ չի գիտակցում, պետք է փորձես բացել նրա աչքերը: Պետք է նրան թողնել վերջին խոսքը, բայց պետք է աչքերը բացել: Պետք է նրան թողնել վերջին խոսքը, բայց անհրաժեշտ է հենց նրա՛ հետ խոսել, այլ ոչ թե նրա թիկունքում՝ մեկ ուրիշի հետ:

► Ես ուզում էի հասկանալ Հաննային. չհասկանալը նշանակում էր նորից դավաճանել նրան:

► Ծնողների հանդեպ սերը միակ սերն է, որի համար մարդ պատասխանատվություն չի կրում:

► Եթե ճշմարտությունը, որի մասին մարդ խոսում է, այն է, ինչ նա անում է, ապա կարող է խոսելուց հրաժարվել:

► Ինձ թվաց, թե անցյալի հետ պայմանավորվածություն ունեի, որն իրավունք չունի բաց թողնելու:

► Կողքից դիտողին թվում է, թե անցյալը հնարավոր է միայն դիտել, ընդ որում՝ ներկայից չկտրվելով: Բայց պատմությամբ բաղվել նշանակում է կամուրջներ գցել անցյալի և ներկայի միջև, երկու ափերը դիտել և երկուսում էլ գործել:

► Բարձրաձայն ընթերցելու միակ թերությունն այն էր, որ ավելի երկար էր տևում: Բայց դրա փոխարեն ընթերցվածն ավելի լավ էր պահպանվում հշողությանս մեջ:

► Անգրագիտությունը անչափահասություն է:

► Երբ ճիշտ ժամանակը բաց է թողնվում, և մարդուն ինչ-որ բան երկար ժամանակ մերժվում է և տրվում է շատ ուշ, ապա այն եթե նույնիսկ դժվարությամբ է ձեռք բերվում, պետք է ուրախությամբ ընդունվի: Իսկ միգուցե չկա «շատ ուշ», այլ կա միայն «ուշ», իսկ «ուշը» ամեն դեպքում «երբեքից» ավելի լավ է:

► Դժվար թե մենք կարողանայինք դեմ առ դեմ կանգնել և չհիշել այն ամենը, ինչ եղել էր մեր միջև:

► Ես նախկինում հատկապես նրա հոտն էի սիրում: Նրանից միշտ թարմության հոտ էր գալիս. լոգարանից հենց նոր դուրս եկած մարմնի, թարմ սպիտակեղենի, թարմ քրտինքի և սիրո բույր: Երբեմն նա օծանելիք էր օգտագործում, չգիտեմ, թե ինչ, բայց դա ինձ համար ամենաթարմ բույրն էր: Այդ թարմ հոտերի մեջ ուրիշ մի բան էլ կար, խիտ, դառը, տտիպ հոտ: Հաճախ ես հոտոտում էի նրան հետաքրքրասեր կենդանու նման, սկսում էի վզից և ուսերից, որոնցից թարմության հոտ էր գալիս, ներծծում էի ստինքների միջև թարմ քրտինքի հոտը, որը խառնվում էր թևատակերի հոտին, իրանի և որովայնի շուրջը խիտ, անծանոթ հոտ էր, որ կարծես մաքրության հոտն էր, իսկ ոտքերի արանքում թարմ մրգահոտի տարբեր երանգներ էին, որ ինձ գրգռում էին, հոտոտում էի նաև նրա ոտքերն ու ոտնաթաթերը, ազդրերը, որտեղ այն խիտ հոտը կորչում էր, ծնկածալերը՝ նույնպես թեթև թարմ քրտինքի հոտով, և ոտքերը, որոնցից օճառի, կաշվի կամ հոգնածության հոտ էր գալիս: Մեջքը և ձեռքերը առանձնահատուկ հոտ չունեին, բայց, այնուամենայնիվ, նրա հոտն ունեին, իսկ ձեռքի ափերում օրվա և աշխատանքի բուրմունքն էր. ուղետոմսերի դակիչի սև ներկի, աքցանի մետաղի, ձկան կամ տապակած մսի, լվացքաջրի կամ արդուկի գոլորշու: Երբ նա լվացվում էր, սկզբում այդ հոտերը կորչում էին: Բայց օճառն ընդամենը քողարկում է հոտերը, որոշ ժամանակ անց նրանք կրկին վերականգնվում էին, իհարկե ավելի թույլ և լուծված աշխատանքային օրվա, աշխատանքի ավարտի, երեկոյի, տունդարձի և տանը լինելու բուրմունքի մեջ:

► Եթե ոչ ոք քեզ չի հասկանում, ապա ոչ ոք չի կարող քեզանից հաշիվ պահանջել:

► Յուրաքանչյուր ցանկություն, որ մենք փորձում ենք խեղդել, թափառում է մեր հոգում և թունավորում մեզ:

► Ես սիրում էի նրան: Ոչ միայն սիրել էի, այլև ընտրել էի նրան: Փորձում էի ինքս ինձ համոզել, որ Հաննային ընտրելիս ոչինչ չգիտեի նրա մասին: Փորձում էի ինձ համոզել, որ անմեղության այն վիճակում եմ, ինչպես իրենց ծնողներին սիրող երեխաները:

► Հավանաբար այդպես է ծեր ամուսինների դեպքում. կնոջ հիշողության մեջ ծեր ամուսնու փոխարեն երիտասարդն է պահպանվում, իսկ ամուսնու մեջ՝ ծեր կնոջ փոխարեն՝ երիտասարդ կնոջ գեղեցկությունն ու գրավչությունը:

► Մարդը մարդու հանդեպ անտարբեր լինելու իրավունք չունի:

► Լավ կրթված, ամեն ինչից տեղյակ մարդ-ահա ժամանակակից իդեալը:

► Դուք կարող եք վստահ լինել. որ եթե որևէ բանի միություն կա ընդհանրապես, ապա դրանցից նաև հրեականներ կան:

► Ես արդեն նայում էի Հաննային այն օտարի նման, ով սիրել ու տենչացել էր նրան, և ում լավ էի ճանաչում, բայց այլևս դա ես չէի: Ես մյուսների հետ կանգնում էի իմ կողքին, դիտում էի ինձ, տեսնում էի ինձ համալսարանում, ծնողների և քույր ու եղբայրների, ընկերների հետ, բայց ներքնապես անմասնակից էի:

► Նա միշտ էր պայքարում և միշտ էլ պայքարել էր, ոչ թե որ ցույց տա, թե ինչ կարող է, այլ որ թաքցնի այն, ինչ չի կարող:

► Ինչու՞ եմ ես այսպես տխրում, երբ հիշում եմ այն օրերը: Մի՞թե կարոտում եմ անցած երջանկությունը... միգուցե տխրությանս պատճառը այն է, ինչ հայտնի դարձավ ավելի ուշ, բայց գոյություն ուներ դեռ այն ժամանա՞կ...

► Ոչ մի կերպ չի կարելի արդարացնել այն, որ ինչ-որ մեկը մյուսի փոխարեն որոշում է, թե ինչն է նրա համար ավելի լավ կամ վատ:

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ` դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: