Էռնեստ Հեմինգուեյ. «Ինչպես հարգել Դոստոևսկուն և չսիրել նրա գրքերը»

Երկու տարբեր ժամանակաշրջանի գրողների համեմատությունը, հատկապես այն դեպքում, երբ երկուսն էլ իրենց ժամանակաշրջանի լավագույն ներկայացուցիչն են եղել և այդպիսինն են մինչ այսօր, անօգուտ գործ է։ Եվ այստեղ մենք բոլորովին նպատակ չունենք համեմատելու նրանց, փոխարենը ներկայացնելու ենք, թե ինչպիսի վերաբերմունք է ունեցել 20-րդ դարի մեծագույն գրողներից մեկը՝ Էռնեստ Հեմինգուեյը, Ֆյոդոր Դոստոևսկու նկատմամբ։

Մի կողմում Դոստոևսկին է՝ Հին Ռուսաստանի, այնտեղ տիրող աղքատության, սպանությունների ու այդ ժամանակվա մարդկային հուսահատության մասին իր ծավալուն նկարագրություններով, մյուս կողմից՝ Հեմինգուեյը, ավելի արկածախնդիր, մարդկային բնազդներին հազվադեպ անդրադարձող, ուղիղ, պարզ ու կարճ նախադասություններով ստեղծագործողը։

Հեմինգուեյը օտարազգի գրողների գործերը կարդացել է թարգմանություններով, որոնց թվում են եղել նաև Դոստոևսկու վեպերը։ Սակայն բոլորիս է հայտնի, որ որքան էլ վատ թարգմանված լինի գործը, գրվածքի հոգին շատ ուժեղ է ազդում ընթերցողի վրա։ Եվ հակառակը, ոչ մի լավ թարգմանություն չի կարող փրկել վատ գրված գործը։

Հեմինգուեյը՝ նկարագրելով իր կյանքի ավստրիական ճանապարհորդություններից մեկը, որի ժամանակ իր հետ ունեցել է Դոստոևսկու «Ոճիր և պատիժ» գիրքը, ասել է, որ նույնիսկ կարդալու ծարավն իրեն չի կարողացել ստիպել, որ կարդա այն։ Նա նախընտրել է գերմաներեն թերթեր կարդալ, քան Դոստոևսկու վեպը։ Իր՝ Դոստոևսկի կարդալուց հրաժարվելու մասին նա ասել է․ «Դոստոևսկու գործերում հանդիպում ես այնպիսի բաների, որոնց կարող ես հավատալ կամ ոչ, սակայն կան այնպիսի ճշմարտություններ, որոնք կարդալիս զգում ես, թե ինչպես ես փոխվում»:

«Ես մտածում եմ Դոստոևսկու մասին, թե ինչպես կարող է մարդ գրել այդքան վատ, և այդպես ուժեղ ազդել ընթերցողի վրա»։ Այսպես է Հեմինգուեյն արտահայտվել Դոստոևսկու մասին իր՝ «Տոն, որը միշտ քեզ հետ է» վեպում։

Չնայած իր այս կարծիքին, Դոստոևսկու «Կարամազով եղբայրները» Հեմինգուեյի համար կարևոր գրքերի շարքում է եղել և այդ ստեղծագործության մասին խոսելիս գրողն ասել է․ «Ես պատրաստվում եմ ևս մեկ անգամ ձեռքս վերցնել «Կարամազով եղբայրները» գործը։ Հնարավոր է խնդիրը ոչ թե հեղինակի մեջ է, այլ՝ իմ»։

Այնուամենայնիվ, որքան էլ տարբեր լինեն գրողների՝ իրար հանդեպ ունեցած կարծիքները, մենք՝ ընթերցասերներս, նրանց ու նրանց ստեղծագործությունները սիրում ենք նախ և առաջ հենց իրենց տարբերության համար և նրանց՝ իրար նման չլինելու համար։

© Նյութի հեղինակ՝ Եսթեր Սարգսյան