Հովհաննես Երանյան «Գլխակերը»

► Սկզբում հարևան տղամարդկանցից մեկը մանգաղով հնձեց խոտն ու եղեգը, մեկ ուրիշը բահով քոքերին խփեց, մաքրեց, որպեսզի փողոցից երևա դարպասին հենած դագաղը: Անտղամարդ տան բոլորը խոնավ է` չորացնող չկա, շուրջը եղեգնուտ է դարձել` մաքրող չկա, մեջը գորտեր են կռկռում` հայհոյողն ու անիծողը շատ, բայց լռեցնող չկա: Դարպասը, որին հենել էին դագաղը, ժանգոտել էր, ներկը թափել` ժանգ քերելը, փայլեցնելն ու ներկելը կնոջ գործ չի: Անտղամարդ տան կտուրին ցցված էլեկտրասյան վրա իրար միացրած հոսանքի լարերի հանգույցը թուլացել է` որ փեշավորը կարող է տանիք բարձրանալ, քամու գթասրտությունից է կախված, թե երեք սերունդ ամուսիններին կորցրած կամ փախցրած կանայք օրվա քանի ժամը մթության մեջ կնստեն, ինչքան շուտ կմտնեն իրենց վաղուց չբեր անկողինը: Անտղամարդ տան կողքով տեղյակ տղամարդը իրենից անկախ մի քիչ մեղսոտված է անցնում: Երկնքի բան է, մտքիդ հեչ չկա էլ, բայց անտղամարդ տները հենց դրա համար են, որ կողքով անցնելիս անհանգիստ մտածես, թե մի օր չափից ավելի խմել կա, աշխարհում բախտից, ընտանիքից, ինքդ քեզնից խռովել կա, չլինի թե հանկարծ դասալիք դառնաս ավանդույթի ու բարքերի սահմանած բարեպաշտության: Բայց այս մի անտղամարդ տունն ուրիշ է: Այս անտղամարդ տան կանայք անհրապույր են, գայթակղելու շնորհից վաղուց զրկված, տղամարդիկ նրանց նկատմամբ հնարավոր պահեկան թուլամտությունից չէ, որ զգուշանում են, ոչ էլ բամբասանքից: Նրանց ճակատագիրը մռայլ է, տեսակը` բողոքավոր և ոչ ոք` տղամարդ թե կին, չի ցանկանում կենաց գինուն նրանց բաժին հասած դառնությունից խառնել: Թե չէ ինչ է հարևան տղամարդու համար առուն տիղմից մաքրելը, որ ջուրը չգոլի, ճահճուտ չդառնա: Սկզբում մանգաղով եղեգն ու խոտը մի քիչ հնձեցին, հետո քոքահան արեցին, որպեսզի դեպի դարպաս տանող պստլիկ արահետը մի քիչ լայնանա, որ հոգեհանգստի կամ հուղարկավորության եկողները հանգիստ դարպասին հասնեն, որ փողոցով անցնողներին տեսանելի լինի ժանգոտած դարպասին հենած դագաղը: Իրենք էդքան անհաջողակ, հետն էլ գոռոզ ու բարձրաքիթ են: Գար մի անգամ պառավը, խնդրեր բակում զառ գլորող, խաղաթղթերը շխկոցով սեղանին խփող տղամարդկանց, չուզենալով էլ կանեին, ծեր կնոջ խոսքը գետնին չէին գցի: Բայց վերջին մի քանի տարիներին նա հազվադեպ էր փողոց ելնում: Շատերը նրա գոյությունը մոռացել էին անգամ ու երբեմնակի էին հիշում, որ դեռ կենդանի է: Իր երկար տարիների կյանքում ընդամենը տասը ամիս ամուսնացած եղավ և ծննդաբերեց Կերչ քաղաքում ամուսնու սպանվելու լուրն առնելու օրը: Զորակոչելուց մեկ ամիս էլ չէր անցել, կարծում էր` դեռ ճակատ էլ հասած չի լինի, կարծում էր` դեռ մարզելու են, դեռ խրամատ են փորել տալու, դեռ նամակններ է ստանալու և պատասխանելու է դրանց, գրելու է. «Չհասցրինք որոշենք, որ տղա եղավ, անունն ինչ ենք դնում, աղջիկ եղավ` ինչ», կարծում էր` գուլպա է հասցնելու գործել ավելի վաղ որդի կամ ամուսին պատերազմ ճամփած կանանց նման:

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ դուրս՝ բերված այս գրքից, կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: