Խավիեր Մարիաս «Այնքան սպիտակ սիրտը»

► Չէ՞ որ միշտ չէ, որ սերը նախորդում է ամուսնությանը, երբեմն հաջորդում է նրան, իսկ երբեմն ոչ նախորդում է, ոչ էլ հաջորդում, սա չի կարող անցնել` առանց հետք թողնելու: Նախկին կյանքից հրաժարվելը ենթադրում է հրաժարում այն ամենից, ինչ նախկինում ճանաչել ես, սիրել. վերջինս կարող է համարվել առաջինի սիմվոլը: Այս կերպ` երկու մարդ, որոնցից յուրաքանչյուրը նախկինում ապրում էր իր ձևով, իր տանը, որպես կանոն, արթնանում էր մենակ, երբեմն էլ նաև մենակ քնում, հիմա հանկարծ արհեստականորեն պիտի քնեն միասին և արթնանան միասին, միևնույն ուղղությամբ քայլեն կիսադատարկ փողոցներով կամ միասին վերելակ նստեն, բայց ոչ այն պատճառով, որ նրանցից մեկը հյուր է, իսկ մյուսը` հյուրընկալողը, ոչ էլ այն պատճառով, որ մեկը գնում է մյուսին դիմավորելու, կամ իջնում է, որպեսզի հանդիպի նրան, քանի որ վերջինս սպասում է ավտոմեքենայի մեջ կամ տաքսու մոտ, այլ որ հիմա նրանք ընտրության այլ տարբերակ չունեն, նրանց սենյակներն ընդհանուր են, ընդհանուր է նաև վերելակը, մուտքը, որ նախկինում չէր պատկանում նրանցից ոչ մեկին, իսկ հիմա պատկանում է երկուսին, ընդհանուր բարձ, որի վրա ստիպված են լինելու կռիվ տալ քնի մեջ, կամ այսուհետ հիվանդների պես պիտի այդ բարձի միջով նայեն աշխարհին:

► Մարդը սովորում է անմիջապես տարբերել այն մարդու քնի ձայնը, որի հետ քնում է:

► Ամուսնանալուց հետո անմիջապես սովորում են, որ ամուսիններից մեկի հետ տեղի ունեցածը վերաբերում է իրենց երկուսին:

► Միասին չանցկացրած այն օրն այլևս չենք անցկացնի միասին, և այն, ինչ տվյալ պահին ուզում էին մեզ ասել հեռախոսով, երբ մենք չպատասխանեցինք հեռախոսազանգին, այլևս երբեք չի ասվի այն նույն խոսքերով, որոնցով ուզում էին ասել, ոչ էլ նույն հոգեվիճակով. արդեն ամեն ինչ փոքր-ինչ կամ ընդհանրապես այլ կլինի և միայն այն պատճառով, որ մենք համարձակություն չունեցանք վերցնելու հեռախոսը: Բայց եթե նույնիսկ այդ օրը մենք միասին լինեինք կամ միասին տանը լինեինք այն պահին, երբ հեռախոսը զնգաց, նույնիսկ եթե համարձակվեինք վերցնել հեռախոսը` հաղթահարելով մեր ներքին վախը, միևնույն է, այլևս ոչինչ երբեք չի կրկնվի, և հետևաբար կգա մի պահ, երբ միևնույն կդառնա այն, թե արդյոք մենք միասի՞ն էինք այդ պահին, թե՞ ոչ: Նույնիսկ անմոռանալի բաները հավերժ չեն, նույնիսկ այն բաները, որոնք իրենցից հետո հետք չեն թողնում կամ ընդհանրապես տեղի չեն ունենում, և եթե նույնիսկ մենք ցանկանանք դրանք պահպանել մեր հիշողության մեջ և դրանք գրենք թղթի վրա կամ ձայնագրենք կամ նույնիսկ տեսագրենք` լցնելով դրանց մասին պատմող էլեմենտներով և եթե նույնիսկ դրանք փորձենք պահպանել մնայուն մատյաններում, արձանագրություններում կամ արխիվում` ի ապացույց այն բանի, որ իսկապես եղել է նման բան, նույնիսկ կրկնության անսահման կատարելության մեջ վաղուց կորցրած կլինենք այն ժամանակը, որում տեղի է ունեցել այդ ամենը (նույնիսկ եթե այդ պահին նշում, հիշատակում ես տեղի ունեցածը), և մինչ մենք փորձում ենք վերապրել կամ վերարտադրել այդ ամենը` ստիպելով վերադառնալ կամ թույլ չտալ, որ այն անցյալ դառնա, կգա մեկ այլ ժամանակ, որն ուրիշ կլինի, որում, անկասկած, մենք ո՛չ միասին կլինենք, ո՛չ հեռախոս կվերցնենք, ո՛չ կհամարձակվենք որևէ բան անել, չենք կարողանա խուսափել ո՛չ հանցանքից, ո՛չ մահից (չնայած մենք ո՛չ հանցանք կգործենք, ոչ էլ որևէ մահվան պատճառը կդառնանք), որովհետև թույլ կտանք, որպեսի այդ ամենն անցնի մեր կողքով, կարծես մեր ժամանակն այլևս մերը չէ` տառապանքով փորձելով կա՛մ կանգնեցնել, կա՛մ ետ բերել անցած ժամանակը: Այսպիսով` այն, ինչ տեսնում և լսում ենք, ի վերջո նմանվում, նույնիսկ հավասարվում է նրան, ինչ չենք տեսնում կամ լսում: Ընդամենը ժամանակի հարց է, թե երբ կանհետանանք և չնայած ամեն ինչին` մենք չենք կարող մեր կյանքը չուղղել լսելուն, տեսնելուն, ներկա լինելուն, իմանալուն` այն համոզմունքով, որ մեր կյանքը կախված է հետևյալից. միասին լինել թեկուզ մեկ օր, կամ պատասխանել զանգին, կամ համարձակվել հանցանք գործել, կամ որևէ մեկի մահվան պատճառը դառնալ, և իմանալ, որ այդ ամենը հենց այդպես է եղել: Երբեմն այնպիսի զգացողություն ունեմ թե այն, ինչ տեղի է ունենում հիմա, իրականում տեղի չի ունենում, որովհետև ոչինչ տեղի չի ունենում անընդհատ, ոչինչ չի հարատևում, չի պահպանվում և հավիտյան չի հիշվում, և նույնիսկ գոյություն ունեցող ամենամիալար և առօրեական երևույթը գնալով փոքրանում է և մերժում ինքն իրեն` իր տեսանելի կրկնության մեջ, որովհետև մինչև իսկ ոչինչը ոչինչ է, ոչ ոքը` ոչ ոք, ոչ այնպիսին ինչպիսին նախկինում էր, իսկ կյանքի թույլ անիվն առաջ են տանում հիշողությունը կորցրածները, որոնք լսում ու տեսնում են և գիտեն այն, ինչ չի ասվում, տեղի չի ունենում, չի ճանաչվում, հաստատ չէ: Այն. ինչ տրվում է, նման է նրան, ինչ չի տրվում, այն ինչ անտեսում ենք կամ թույլ տալիս, որ անցնի, նման է նրան, ինչն ընդունում ենք և ինչին ձգտում ենք, այն ինչ զգում ենք, նույնն է, ինչ այն, ինչ չենք զգում և, այնուամենայնիվ, կյանքը շարունակվում է, և մենք անդադար ձգտում ենք ինչ-որ բանի, ինչ-որ բան վերցնում, հրաժարվում ինչ-որ բանից, փորձում տարբերություններ գտնել համանման գործողությունների միջև և ստեղծել մեր յուրօրինակ պատմությունը որը կարող ենք մտապահել, որպեսզի հետո պատմենք: Մենք մեր ամբողջ խելքը, զգայարանները և ձիրքն ուղղում ենք երևույթները տարբերելուն, հավասարեցնելուն, այդ է պատճառը, որ մեր կյանքը լի է զղջումով, կորցրած հնարավորություններով, հաստատումներով և վերահաստատումներով, երբ հաստատվում է անհաստատելին, և որ ամեն ինչ կորսվում է, որովհետև միգուցե երբեք էլ գոյություն չի ունեցել:

► Այն ինչի մասին չենք խոսում, գոյություն չունի:

► Որքան զույգեր կան, որ իրականում զույգ չեն, պարզապես նրանից մեկը մյուսին պարտադրում է սիրել իրեն, որ պետք է միասին լինել, և ստիպում է մյուսին, որ վերջինս էլ նույն բանը ցանկանա:

► Եթե ժողովրդին պարտադրում են սիրել իր ղեկավարներին, ի վերջո նրանք գալիս են այն համոզման, որ արդեն սիրում են, այսինքն` որքան շուտ կարգադրեն, այնքան ավելի շուտ կսիրեն:

► Ստիպելն ի վերջո վերածվում է սիրելու սովորության:

► Մեր երկրում ժողովուրդըհամախմբում է միայն այն դեպքում, երբ դուրս է գալիս ցույցի:

► Ամենավտանգավորը` լսելն է, քանի որ լսել նշանակում է իմանալ, տեղյակ և տեղեկացված լինել, հավանաբար ականջները թարթիչների կարիք ունեն, որպեսզի, բնազդաբար թարթվելով, փակվեն` այդ կերպ պաշտպանվելով արտաբերվող խոսքերից, այլապես չեն կարող խուսափել լսել այն, ինչ ենթադրվում է, որ պետք է լսեն, երբ այլևս ուշ է լինում չլսելու համար:

► Սադրանքը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ բառեր` թարգմանելի բառեր, որոնք չունեն հասցեատեր, որոնք կրկնվում են` անցնելով ձայնից ձայն, լեզվից լեզու դարեդար, բառեր, որոնք միշտ նունն են մնում, զրպարտություններ, որոնք ուղղված են նույն արարքներին սկսած այն ժամանակներից, երբ աշխարհում դեռևս ոչ մարդիկ կային, ոչ լեզու, ոչ էլ ականջ` լսելու համար: Արարքներն իրականություն են դառնում ակամա, մարդու կամքից անկախ, դրանք կախված չեն մարդկանցից, քանի որ անջատվում են նրանցից, մեկուսանում, դառնում միակը` իրենց տեսակի մեջ, իսկ եղածը եղած է, ոչինչ ետ չես բերի, իսկ բառերի դեպքում այլ է՝ գոյություն ունեն վերահաստատում, հրաժարում, կրկնություն, շտկում, և մենք հերքում ենք ասված բառերը, որովհետև դրանք կարող են հերքվել, ձևափոխվել և վերջապես` մոռացվել: Միակ մեղավորը լսողն է, իսկ չլսելն անխուսափելի է, և չնայած օրենքը չի մեղադրում անձին, որն իր խոսքերով մեկ ուրիշին դրդում է հանցագործության, խոսողը մտածում է, թե իրականում ինքը ոչինչ էլ չի արել, նույնիսկ եթե կրծքով հպվելով նրա թիկունքին ձեռքը դրել է ուսին և հուզված շնչառությամբ ու անհասկանալի շշունջով ստիպել, համոզել է նրան:

► Երբեմն կյանքը կախված է աննշան թվացող բաներից, որոնց մասին ոչ ոք չի հիշում, չի նկատում, օրինակ` այն, որ որոշեցինք խմել այդ գարեջուրը, այն դեպքում, երբ վստահ չէինք, որ դրա համար ժամանակ ունեինք, որ երբ լավ տրամադրություն ունենք, մենք սիրալիր ժպտում ենք այն մարդուն, որի հետ մեզ հենց նոր ծանոթացրին, մինչդեռ դրանից մեկ րոպե առաջ մենք գոռում, ցավ էինք պատճառում մեկ ուրիշին, տորթը, որ գնելիս հապաղեցինք, երբ պատրաստվում էինք ճաշել հայրական տանը, որն այդպես էլ չգնեցինք, ձայնը, որ այդպես տենչում էինք լսել հեռախոսի միջից, նույնիսկ եթե գիտեինք, որ ոչ մի կարևոր բան չէր ասելու, այդպես էլ չլսեցինք, որովհետև, չնայած ուզում էինք մնալ տանը, բայց այդպես էլ չմնացինք: Դուրս գալ, խոսել, տեղաշարժվել, նայել, լսել, հասկացված լինել նշանակում է մշտապես վտանգի ենթարկվել: Նույնիսկ եթե փակվենք ինքներս մեր մեջ, լռենք, դադարենք շարժվել, տեղներս հանգիստ նստենք, միևնույն է, այդ ամենը մեզ չի ձերբազատի հետևանքներից, տրամաբանական, անկրկնելի, անխուսափելի իրավիճակներից, չնայած որքան էլ տարօրինակ է, այսօր, համարյա մեկ տարի կամ չորս, տասը կամ հարյուր տարի, մինչև իսկ երեկ մենք այս ամենի մասին չէինք մտածում:

► Ամուսնությունը փոխում է ամեն ինչ, նույնիսկ ամենաանշան մանրուքները, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ չես մտածում, որ փոխում է: Այն, ինչ եղել է ձեր միջև մինչ այս պահը, ոչ մի կապ չի ունենա նրա հետ, թե ինչ պիտի լինի հետո: Հին օրերից կմնան միայն հին կատակներ, աղոտ հիշողություններ, որոնք միշտ չէ, որ ձեզ կհաջողվի վերարտադրել, և իհարկե, կապվածություն: Այդ ժամանակ դուք կկարոտեք անցած ամիսները, երբ երկուսով դաշինք էինք կնքել ընդդեմ բոլորի, ցանկացած մեկի դեմ, մինչդեռ մի քանի տարի հետո ձեզնից յուրաքանչյուրը ինքն իր հետ է դաշինք կնքելու` ընդդեմ մեկդ մյուսի: Մի՛ անհանգստացիր, դա նույնիսկ անհրաժեշտ է, երբ երկար ժամանակ ապրում ես մեկի հետ, ձանձրույթը դառնում է մի տեսակի տանելի, ամեն դեպքում, սովորոմ ես դրան:

► Կյանքը լի է անակնկալներով և գաղտնիքներով: Մենք կարծում ենք, թե օր օրի ավելի լավ ենք ճանաչում մեր կողքին գտնվող մարդկանց, սակայն մի օր պարզվում է, որ այն, ինչ գիտենք նրանց մասին, ոչինչ է այն ամենի համեմատ, ինչ չգիտենք:

► Երբեմն մարդիկ ինչ-որ մտքեր են հաղորդում մեզ՝ դրանով փորձելով մեզ պաշտպանել այլ մտքերից, որոնք գուցե մեր մտքով անգամ չեն անցել, հետևաբար այնպես են անում, որ հասկանանք մի բան, որի մասին գուցե նույնիսկ երբեք գլխի չէինք էլ ընկնի:

► Երբեմն պատահում է, որ ուրիշների կյանքը կախված են մեր որոշումներից և վարանումներից, վախկոտությունից կամ քաջությունից, մեր խոսքերից, ձեռքերից, երբեմն նաև այն բանից, որ մենք փող ունենք, իսկ նրանք` ոչ:

► Նրա նայելու և ժպտալու ձևը արժանի էին հավերժ սիրված լինելու:

► Ես անցյալը դիտարկում եմ այն մարդու պես, որի հայացքն այդքան էլ լավ չի կարողանում գնահատել տարածությունը և երբեմն ավելի հեռուն է տանում այն , ինչն իրականում շատ մոտ է գտնվում:

► Ավելի լավ է երբեք ոչինչ չիմանալ, չլսել ձայներ, որոնք պատմում են ինչ-որ բանի մասին, և որոնց առաջ մենք անզոր ենք, պատմող  ձայները միշտ վախեցնում են, որովհետև ինչ-որ բան մեզ տանում է դեպի հեռավոր կամ ոչ այնքան հեռավոր անցյալ և բացահայտում գաղտնիքներ, որոնք այլևս ոչ ոքի պետք չեն, բայց, այնուամենայնիվ, փոխում են ճակատագրեր, մեր ներկան և ապագան, մարդկանց և կյանքի մասին մեր պատկերացումները, այդպիսի պատմություններ լսելուց հետո այլևս չենք վստահում ոչ ոքի, ամեն ինչ թվում է հավանական, այն, որ թե՛ մեր մերձավորները, թե՛ նույնիսկ մենք ինքներս ընդունակ ենք ամենամեծ ստորությունների, բոլորն անդադար ինչ-որ բան են պատմում միաժամանակ ստելով, մինչդեռ իրականում ճշմարիտ է մնում այն, ինչի մասին չեն պատմում, իսկ այդ լռությունն էլ հենց վերածվում է գաղտնիքի մինչև այն օրը, երբ բացահայտում են:

► Շատ տղամարդիկ կան, որոնք մտածում են թե կանայք մշտապես կարիք ունեն, որպեսզի իրենց սիրեն, գուրգուրեն, մինչդեռ իրականում մեզ ավելի շատ պետք է, որ զվարճացնեն, այսինքն խանգարեն, թույլ չտան երկար մտածել ինքներս մեր մասին. դա է հիմնական պատճառը, որ կանայք ցանկանում են երեխա ունենալ:

► Լռում է, ոչ թե այն մարդը, ով թաքցնելու բան ունի և վախենում է, թե կարող են բացահայտել իր գաղտնիքը, այլ նա, ում գաղտնիքն արդեն բացահայտված է կամ բացահայտման ընթացքում է:

► Ձեզ` կանանց համար ամենակարևորը դեմքն է, աչքերը, ինքներդ եք այդպես ասում, մինչդեռ տղամարդկանց համար կարևոր է թե՛ դեմքը, թե՛ մարմինը, կամ մարմինը և դեմքը միաժամանակ:

► Ամենավտանգավոր թշնամիները ընկերներն են, երբեք մի՛ հավատացեք նրանց, ովքեր ամենամոտն են կանգնած ձեզ, այն մարդկանց, որ կարող է թվալ, թե անհրաժեշտ չէր, որ նրանց ստիպեիք սիրել ձեզ, իսկ այդ ընթացքում դուք չեք քնում, եթե ուզում եք տարիներ շարունակ անվտանգ ու ապահով լինել:

► Ամեն բան արժանի է իմացված լինելու, իմանալը չի կարող որևէ մեկին վնասել, որքան էլ փորձեն թաքցնել, ի վերջո, ամեն գաղտնիք բացահայտման իր ժամն ունի:

► Ուրիշներին պատահած դժբախտությունները, աղետները, հանցանքները մեզ թվում են խորթ, ասես գոյություն էլ չեն ունեցել, մեզ վերաբերող ամեն ինչ նույնպես թվում է աանցյալում մոռացված մի բան: Կան մարդիկ, որոնք այդպիսին են մնում ամբողջ կյանքի ընթացքում, այսինքն ընդմիշտ երիտասարդ, նրանք դժբախտ մարդիկ են:

► Մենք ինչ-որ բան պատմում ենք, խոսում կամ ասում բառեր, որոն ոչ մի նշանակություն չունեն, որովհետև դրանք արտաբերում ենք առանց մտածելու, առանց սահմանափակումների: Բառերը դուրս են թռչում ցանկացած առիթով, երբ մենք հարբած ենք, կատաղած կամ ձանձրացած, ամեն ինչից կշտացած, կամ, հակառակը:

► Երբեմն մտածում ենք, թե մեր խոստովանություններով ցույց ենք տալիս, թե որքան շատ ենք սիրում, պատմելը մեզ թվում է ամենամեծ նվերը, որ երբևէ կարելի էր նվիրել, ամենամեծ առհավատչյան, որն արժեզրկվում է, երբ դրա մասին պատմում ենք: Հանկարծ հասկանում ենք, որ մեր քաղցր խոսքերն այլևս բավական զուր ենք կրկնում, որովհետև շարունակ կրկնում են, որ այլևս չենք ուզում լսել դրանք, ի պատասխան, որովհետև այլևս չեն բավարարում ո՛չ ասողին, ո՛չ լսողին. խոսողը ձգտում է իր խոսքերով որքան հնարավոր է երկր ժամանակով պահել լսողի ուշադրւթյունը, իր լեզվով ուզում է թափանցել ամենախորքերը:

► Կանայք չափազանց հետաքրքասեր են, հենց դա է պատճառը, որ չեն գիտակցում, թե իրենց այդչափ հետաքրքրասիրությունն ինչի կարող է հանգեցնել, թե ինչեր կարող են բացահայտել, չգիտեն, որ արարքները գործվում են իրենք իրենց, որ նույնիսկ մեկ բառն իսկ բավական է, որ դրանք տեղի ունենան:

► Բավական է սկսել և բառերն հաջորդում են իրար...

► Բոլորը ս Բտիպում են բոլորին, հակառակ դեպքում աշխարհը կդոփեր նույն տեղում, բոլորը կթափառեին համընդանուր և շարունակական անորոշության մեջ:

► Մարդիկ միայն ուզում են քնել, որովհետև հնարավոր հիասթափությունները պարզապես կաթվածահար են անում մեզ:

►Մարդիկ անդադար խոսում են, բայց ոչինչ չեն անում:

► Նա արտաբերեց բառեր, որոնք չունեն հասցեատեր, որոնց համար ոչ ոք պատասխանատվություն չի կրում, բառեր, որոնք փոխանցվում են դարեդար շուրթից շուրթ, բոլորը նույնն են, բառեր, որոնք հանգեցնում են միևնույն արարքների, դեռ այն ժամանակից սկսած, երբ աշխարհիս երեսին ո՛չ մարդիկ կային, ո՛չ ականջներ դրանք լսելու համար, սակայն նույն այդ բառերն ասողը հենց ինքն էլ չի դիմանում, երբ մեկ անգամ ստիպված է լինում լսել դրանք:

► Նա կատաղեցնում էր ինձ այն աստիճան, որ կորցնում էի ինքնատիրապետումս, այդպիսի կտաղություն առաջանում է այն ժամանակ, որբ այլևս չես սիրում կողակցիդ, իսկ նա շարունակում է սիրել քեզ, մինչև վերջին րոպեն չի հանձնվում, մինչդեռ մենք ուզում ենք, որ ամեն բան ավարտվի այն ժամանակ, երբ այլևս ավարտված է մեզ համար:

► Ոչինչ այնքան չի սպառում մարդուն, որքան տառապանքը:

►Երբեմն այնպիսի զգացում ունեմ, թե շուրջս  տեղի ունեցող ամեն բան տեղի ունեցաշի տեսլականն է լոկ, որովհետև ոչինչ հավերժ չէ, ոչինչ չի հարատևում և չի հավերժանում հիշողությանդ մեջ, նույնիսկ ամենամիօրինակ և առօրեական բաներն իրենք իրենց սպառում են շարունակական կրկնության մեջ, մինչև որ ամեն ոք և ամեն ինչ չեն դադարում լինել այնպիսին, ինչպիսին եղել են, իսկ կյանքի թույլ անիվը պտտվում է հիշողությունը կորցրծների կողմից, ովքեր լսում, տեսնում են և գիտեն այն, ինչ չի ասվում, տեղի չի ունենում, ինչն անճանաչելի է:

► Յուրքանաչյուրը սպասում է իր ժամին, որպեսզի վերադառնա:

► Կան մարդիկ, որոնց  ներկայությունն անընդհատ ուղեկցում է մեզ` սկսած մանկությունից, մարդիկ, որոնք երբեք չեն հեռանում:  

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ՝ դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: