Կորտասար․ տարբերվող և անկանխատեսելի

Խուլիո Կորտասարը ծնվել է 1914 թ. օգոստոսի 26-ին: Նա արգենտինացի արձակագիր և բանաստեղծ է, ով ապրել և ստեղծագործել է հիմնականում Փարիզում։ 

Համարվելով իր ժամանակի առավել նորարար ու ինքնատիպ հեղինակներից մեկը (նրա պատմվածքները կենցաղային, առօրյա ֆանտաստիկայի և մոգական ռեալիզմի տարրեր էին պարունակում) և լինելով պատումի, քնարական արձակի և հատկապես կարճ արձակի վարպետ՝ ստեղծել է այնպիսի երկեր, որոնք բեկել, կոտրել են հնացած կաղապարները և նոր ուղի են բացել իսպանալեզու գրականության ասպարեզում: Հեղինակը հատկապես հայնտի է իր երկու բարդ կառուցվածք ունեցող հակավեպերով՝ «Ցատկախաղ» և «62: մոդել հավաքման համար»:

Կորտասարին դուր էր գալիս, երբ ընթերցողը ոչ միայն կողմնակի դիտարկողի դերում էր հանդես գալիս, այլ լինում էր իրադարձությունների ակտիվ մասնակիցը։ Այս նպատակով նա հնարել է հակավեպ կոչվածը, որը ինքը հակավեպ չէր համարում, այլ գտնում էր, որ դա զուտ վեպի կառուցվածքի նոր մոդել է, որտեղ ընթերցողը ինքն է որոշում, թե ինչ է տեղի ունենալու հերոսի հետ հաջորդ էջում։ Անգամ կարելի է գլուխը կամ գլուխները բաց թողնել կամ վերադառնալ դրանց գրքի վերջում։

Օրինակ, Կորտասարի ամենահայտնի «Ցատկախաղ» վեպը երկու տարբերակով է հրատարակվել։ Այն կարելի է կարդալ ժամանակագրական հերթականությամբ (այդպիսի ընթերցողներին նա «իգական սեռի ներկայացուցիչներ» էր անվանում, ովքեր ցանկանում էին հաճույք ստանալ ընթերցանությունից՝ առանց որևէ ջանք գործադրելու) կամ օգտվելով հատուկ աղյուսակից, որը հեղինակը ներկայացնում է աշխատանքի սկզբում («հանցակից»-ընթերցողները): Երկրորդ դեպքում իրադարձությունների համադրությունները բազմազան են և մեկ «ճիշտ» տարբերակ գոյություն չունի:

Կորտասարի ստեղծագործական կյանքում գլուխկոտրուկներից բացի կարևոր տեղ է զբաղեցրել նաև երաժշտությունը: Բայց անգամ այս ոլորտում արձակագիրը չէր ընդունում պարտիտուրային մեղեդիները՝ նախընտրելով ջազը, որը հիմնվում է ամբողջական իմպրովիզացիայի վրա: Երաժշտությունը հնչում է Խուլիոյի ստեղծագործություններից շատերի մեջ, հաճախ նաև առաջին պլանում է հայտնվում: 

Գրողը պատմվածքը համեմատում էր գնդի հետ, որը ամենակատարյալ երկրաչափական պատկերն է, քանի որ նրա մակերևույթի բոլոր անսահման կետերը հավասար հեռավորության վրա են գտնվում իրենց կենտրոնից։

Կորտասարի աշխատանքների հիմնական թեման երևակայության և իրականության փոխկապակցվածության խնդիրն էր: Այս հարցում Խուլիոյի ուսուցիչն է եղել Բորխեսը, ում ամսագրում հրատարակվել է արգենտինացի գրողի առաջին պատմվածքը: Կորտասարը վստահ էր, որ գրականությունը, անգամ ֆանտաստիկը, չի կարող գոյություն ունենալ միայն գրքերում և գրադարաններում: Վաղ տարիքից նա զգում էր, որ շփվում է իրերի, փողոցների, ամբողջ քաղաքի հետ և այդ է պատճառը, որ Բուենոս Այրեսը ինչ-որ առումով նրա համար մոգական դեկորացիա էր. «Ֆանտաստիկան ինձ երբեք որպես ինչ-որ անհնարին, մտացածին բան չի թվացել, այն ավելի շուտ իրականության կողմից ընձեռնվող բազում հնարավորություններից մեկն է, երբ ուղղակի կամ անուղղակի պատճառական կապի հետևանքով անսպասելի բացահայտումներ ենք անում: Հնարավոր է հենց այստեղից էլ ծագում է ֆանտաստիկ գրականությունը, համենայն դեպս այդպես են ծնվում իմ պատմվածքները: Սա էսկապիզմ (փախուստ) չէ, այլ ներդրում է գոյություն ունեցող իրականության համատեքստում ավելի գիտակցված կյանք ունենալու»:

© Նյութի հեղինակ՝ Սեդա Գրիգորյան