Մարիամ Մնացականյան «Այստեղ այդպես է»
2017-04-26 4650
Այստեղ այդպես է
- Էդ ի՞նչ է պապ, ի՞նչ ես բերել,- լսում եմ քրոջս՝ քնից դեռ մի քիչ խռպոտ ձայնն ու ինքս էլ ակամայից աչքերս բացում եմ, որ տեսնեմ, թե այդ ինչ է քեռին բերել, որ բոլորն այսպես անհանգստացել են: Հա´, մոռացա ասեմ. քույրս, որ հիմա հոգնությունը լրիվ անտեսած՝ դես ու դեն է անում, քեռուս աղջիկն է, ես էլ իրենց հյուրը: Ու մինչ հազիվ աչքերս կբացեմ՝ ականջիս շատ մոտ լսում եմ խշխշոց, որը միայն փետրավոր արարածի թևերի հզոր թափահարում կարող էր լինել: Մի պահ ինձ կորցրեցի. ի՞նչ թևեր, էս ի՞նչ է, ի՞նչ է քեռու ձեռքում: - Երեխե´ք, վեր կացեք, օրը ցերեկով քնել եք: Էս խեղճին մենակ գրկած ման եմ գալիս,- հևալով խոսում է քեռին, իսկ գրկում պինդ սեղմած՝ թևերն անհանգիստ ու անկանոն այս ու այն կողմ անողը, փոքրիկ, պսպղուն աչքերով շուրջն է ուսումնասիրում: Վախեցած հայացքը թափառում է մի անկյունից մյուսը: Արագիլ էր: Վիքիպեդիան ասում է, որ արագիլները շատ առանձնահատուկ թռչուններ են: Ասում է, թե անդավաճան են մնում իրենց ընտրյալին մինչև կյանքի վերջ և անզիջում պայքարող են. բնադրատեղը սեփականացնելու և պաշտպանելու հարցում կռվի են բռնվում, բնից դուրս են նետում այլ զույգի ձվերը ու նույնիսկ իրենց սեփականը, եթե զգում են, որ նրանք կյանքի համար թույլ են, չեն դիմանա: Գիտելիքներս արագիլների մասին այսքանով էր սահմանափակվում: Ես գիտեմ, օրինակ, որ ստրատոսֆերան հասնում է մինչև 50-55 կմ բարձրության, երկինքն էլ մուգ, շատ մուգ մանուշակագույն է: Գիտեմ, որ Սկարլատտին ունի 555 դաշնամուրային սոնատ, որ Վերդին գրել է 26 օպերա, իսկ եթե ուզում ենք էկզոմոլորակ գտնել, պետք է այն գտնել իր աստղի վրա գցած ստվերի տատանումով: Բայց ես ոչինչ չգիտեմ արագիլների մասին. ինչու՞, չգիտեմ: - Շեմին կանգնած ծխում էի, մեկ էլ տեսնեմ հնդկահավերն ակտիվացան, գժի պես վազում են, ինչ-որ բանի են ուզում վրա տալ: Ես իրենցից շուտ թռա ու սրան փրկեցի: Եկել, ուղիղ էդ հիմարների բերանն էր ընկել,- գրկում դեռ պինդ սեղմած, ոգևորված եղելությունն էր պատմում քեռիս: Ապշած կանգնած եմ դեռ, ձեռքս տանում եմ սպիտակ փետուրներին ու ներս ձգված տոտիկներից միայն մեկն եմ շոշափում: Հիմա նոր հասկացա, թե ինչու վիքիպեդիայի պատմած արագիլը այդքան անվախ էր ու արծվի պես զորեղ: Երկու ոտք ունեցող արագիլի մասին էր խոսքը: Մոռացել էին ասել, որ լինում է նաև այնպես, որ արագիլն էլ մարդու նման կարող է վնասվել, թուլանալ, վախենալ, թևերը թափահարել ոչ թե բնից ուրիշի ձագին դուրս նետելու համար, այլ՝ ցավը մեղմացնելու: Հյուրասենյակում նստել ենք շվարած: Եղբորս փոքրիկ աղջիկը բոբիկ ոտքերով տունն է չափչփում, մոտենալով հարցնում է՝ ցավու՞մ է: Արագիլին է դիմում, իրենից էլ պատասխան է սպասում ու երևի ստացավ, որովհետև հանկարծ մատիկները մոտեցրեց երկար կարմիր կտուցին. շոյում է, որ ցավն անցնի: - Եկեք մի բան տանք ուտի, թե չէ հիմա սովից կամ ծարավից լրիվ կթուլանա ախր,- ասում եմ: - Է~, մենք սրան որտեղի՞ց գորտ-մորտ բերենք,- բոլորը վրդովված շրջվում են դեպի ինձ: - Ինչ՞ գորտ: - Գորտ, էլի´, ին՞չ ա, չգիտես, որ սրանք էդպիսի բաներ են ուտում: Չգիտեի: - Լավ, ի՞նչ անենք, - փոքր հյուրասենյակում մեծ-մեծ քայլելով ձայն է տալիս եղբայրս: - Էստեղ տեղ կա կենդանիների, արագիլների պաշտպանության եսիմ ինչ: Համարը Աբոյենց տան դիմացի ծառին ա կպցրած, մի հատ գնա կարդա, արի զանգենք,- երևի բոլորի սրտով էր այս որոշումը: Քեռին դեռ խոսքը չավարտած՝ եղբայրս տնային հողաթափերով դուրս թռավ փողոց, Աբոյենց ծառին փակցրած համարն իմանալու: Մինչ համարը կգտնվեր, քեռին արևից ու հողից կոշտացած ու ճաքճքած մատներով արագիլի ոտքն էր շոյում, որ չանզգայանա: Այդ տեսարանի հետ ոչինչ չեմ փոխի. մի կողմից քեռուս կինը, ով մոռացել էր ամանները փրփուրից լվանալու մասին, եղբորս աղջիկը բոբիկ ոտքերով ու քույրս, որ նույնիսկ այդ առիթով երեխային չէր նախատում: Բոլորիս անհանգիստ հայացքն ուղղված էր ցավից կուչ եկած պսպղուն աչքերով արագիլին: Էլ թևերը չէր թափահարում, կամ հոգնել էր, կամ սկսել էր վստահել այսքան մարդկանց անհանգիստ անկեղծությանը: Լուռ նստել ենք: Շունչս պահած հետևում եմ արագիլի յուրաքանչյուր շարժմանը: Սպիտակ փետուրները ցեխից ու հողից կեղտոտվել էին, առողջ ոտքը հավաքել մարմնին է կպցրել, հայացքը դռանն է: Մեզ պես սպասում է: Եղբայրս թափ-թափ տուն է մտնում՝ ձեռքում պինդ բռնած, հալումաշ եղած թղթի կտորն ինձ մեկնելով: - Դու զանգի, դու գիտես ինչ կասես: Այդ ին՞չ պիտի ես ասեի: Մտածում եմ, թե ինչպե՞ս է լինում, որ մարդիկ, ովքեր արագիլների մասին ամեն ինչ գիտեն, հնդկահավերին քշելով նետվում են թռչնին փրկելու, գործերը թողած նստում են՝ արագիլը գիրկը, կամ վազում են դիմացի փողոց փրկության հեռախոսահամարը բերելու, մեկ էլ հեռախոսը մեկնում են մեկի, ով չոր ու ցամաք, անարագիլ մի քաղաքից եկել է ու կյանքից բան չի հասկանում: Զանգում եմ, մտքումս առաջին օգնության բառերը կրկնելով. մեկ, երկու, երեք: Սպասում եմ. - Հը՞,- անհամբեր ձայն են տալիս -Պատասխանող չկա,- հուսահատ հոգոցներից ինքս եմ մեղավոր զգում չպատասխանողի փոխարեն: - Լավ, գիտեմ,- քանի դեռ հեռախոսը ձեռքումս է ուրեմն որոշումն էլ ես պետք է կայացնեմ: Չգիտես ինչպես փորփրած համարով զանգում եմ ու անհամբեր վեր կենում աթոռից: - Վայրի բնության և կենդանիների... պաշտ...(էլ չհասկացա բառերի շարքը), լսում ենք ձեզ: Լավ հիմա ինչ՞: Ինձ լսում են, հետո՞: Ասեմ որ արագի՞լ ունենք: - Բարև ձեզ, ըըը մի այսպիսի հարցով ենք զանգահարում...ըըը, մենք տանն արագիլ ունենք, այսինքն մեր բակ է ընկել, մի ոտք ունի ընդամենը, հիմա մեր տանն է, հա...իսկ տունն Էջմիածնում է,- շուտասելուկի պես կրկնում եմ տեքստը ու չգիտես ինչու մինչև մազերիս ծայրն ինձ տարօրինակ եմ զգում: Ինձ լսում են փաստորեն, ուշադիր ու հետաքրքրված: Նայում եմ արագիլի աչքերին ու հույս տեսնում, ինքս էլ հրճվում եմ: - Քեզ կփրկեեեն,- ուրախ-ուրախ մանկական ձայնով թռչկոտում է եղբորս աղջիկը: - Իսկ դու արագ էդ ոտքերդ քարշ տուր սենյակ ու մի բան հագիր,- հիշեց իր պարտականության մասին քույրս: Փրփրոտ ամանները սկսեցին լվացվել, եղբայրս դադարեց մեծ-մեծ քայլերով փոքր հյուրասենյակը չափչփելուց: Քեռին էր միայն, որ անդադար թռչնի ոտքն էր շոյում, բայց պարզ հայացքը լուսավորվել էր. հույս կար: Այստեղ հենց այդպես էլ ապրում են: Կարևոր, բայց չգործող համարները փակցնում են Աբոյենց ծառին, հնդկահավերին հիմար են ասում, բայց խնամում են տան անդամի պես, քաղաքից (մայրաքաղաքից) եկած հյուրին, ով չգիտի, որ արագիլները գորտ-մորտ են ուտում, վստահում են հենց այդ կարևոր հեռախոսազանգերը, աշխարհի ու հենց այդ մայրաքաղաքի նորություններն անտեսելով՝ ամբողջ տան հոգսը թողած, արագիլին գրկած նստում են ու ժամերով շոյում ոտքը: - Եկա~ն, եկա~ն, բալե´ս, իջի դիմավորի: - Դու՞ ինչ ես իրար խառնվել: - Չէ´, դու ներս անցիր, ասում եմ, կոշի´կ հագիր: Այս խառը ձայների մեջ լսում եմ օգնության ազդանշաններն ու ապշած իջնում փողոց: Հարևանները հավաքվել՝ վախեցած մեր տան կտուրին են նայում. մտածում են՝ հրդեհ է: Երկու րոպեում ամբողջ փողոցը թափվում է դուրս. տեսնես Աբո՞ն ուր է: Երեխաները բարձր ծղրտալով շրջապատում են մեքենան, որից իջնում են մի քանի տղամարդիկ, լուրջ կեցվածքով՝ համազգեստները հագին. եկել են արագիլին տանեն: Մի քանի անգամ էլ շուրջս նայելով՝ ուզում եմ մարսել կատարվածը. մի քանի տղամարդ... համազգեստներով... եկել են տանեն... արագիլին: Փրկելու են: Ետ եմ նայում: Քեռին նստել է տան շեմին, կողքին արագիլն է: Կանգնած: Մեկ ոտքի վրա... Կանգնած է: Ու նոր միայն հասկանում եմ վիքիպեդիայում գրվածի իմաստը: Մտածում եմ, թե ինչ կապ ունի քանի ոտքով է, քանի ձեռքով, փետուրներից որոնք են տեղում, որոնք՝ ոչ, կուշտ է, թե՞ սոված: Եթե ուզում է, ուրեմն կանգնում է, եթե ուզում է, հայացքը հաստատակամ ուղղում է իր փրկիչներին: Չի ուզում իրեն վնասված տեսնեն: Հայ է, Հայաստանում, Էջմիածնում: Այստեղ այդպես է: Կրծքին ամուր սեղմած մեր արագիլին, երեխաների ուրախ բացականչությունների ներքո միանում են մեքենայի ազդանշաններն ու համազգեստավորները կորում են տեսադաշտից: Քեռին դեռ նստած է տան շեմին. - Լավ է լինելու, չէ՞: Էլի ինձ են հարցնում: Ես գիտեմ, թե քանի սոնատ ունի Սկարլատտին, քանի օպերա է գրել Վերդին: Հետո՞ ինչ, որ գիտեմ: Իրենք իմը չեն: Իմը ոտաբոբիկ վազող էս երեխան է, մեր տան տանիքին դեռ ուշադիր նայող հարևանները, հիմար հնդկահավերը, մեր արագիլը: Ժպտում եմ: Լավ է լինելու: Այստեղ այդպես է: Հեղինակ՝ © Մարիամ ՄնացականյանԴիտեք ավելին Ստեղծագործություններ բաժնում
մեկնաբանություններ