Սմբատ Բունիաթյան | Արդյոք ունե՞ս քո մոլորակը Փոքրիկ իշխանի տիեզերքում (գրախոսական)

Արդյոք ունե՞ս քո մոլորակը Փոքրիկ իշխանի տիեզերքում

Կոմս Անտուան դը Սենտ-Էքզյուպերին ծնվել է 121 տարի առաջ, 1900 թվականին՝ Ֆրանսիայի Լիոն քաղաքում, ազնվականի ընտանիքում: Նա արձակագիր է, էսսեիստ, բանաստեղծ, լրագրող և պրոֆեսիոնալ օդաչու: «Փոքրիկ իշխանը» գրելու գաղափարը Էքզյուպերին հղացել է 1935 թվականին: Փարիզից Սայգոն թռիչք կատարելիս, նրա օդանավը վթարվում է, և Էքզյուպերին մի կերպ իջեցնում է այն Լիբիական անապատում: Վթարը, մահից հրաշքով փրկվելու հոգեվիճակն ու անապատային զրկանքները խոր հետքեր էին թողել Էքզյուպերու ներաշխարհում՝ ծնելով խոհեր ու վերլուծություններ, որոնք ի վերջո հանգեցրին «Փոքրիկ իշխանը» այլաբանության գաղափարին: 1942 թ.-ին, երբ «Ռայնալ-Հիչկոկ» հրատարակչությունը նրան ծավալուն հեքիաթ գրելու առաջարկ արեց, Էքզյուպերին մտքի մեջ արդեն ուներ «Փոքրիկ իշխանի» ուրվագիծը: Գիրքը առաջին հրատարակությամբ լույս տեսավ 1943 թ.-ին՝ ԱՄՆ-ում:

Եթե Փոքրիկ իշխանին հանդիպող օդաչուն ինքը՝ Էքզյուպերին էր, ապա ո՞վ էր Վարդը: Վարդի կերպարը ստեղծելիս Էքզյուպերին իբրև նախատիպ ընտրել է իր կնոջը՝ գրող, լրագրող և հանրահայտ նկարչուհի Կոնսուելո Սեսենյային: Այս կինը բռնկուն, հակասություններով հարուստ բնավորություն ուներ: Ահա հենց այս պատճառով Փոքրիկ իշխանի վարդն ուներ չորս փուշ և նազուն քմահաճություններ: Իր հուշերում էքզյուպերին գրել է. «Երբ ես սավառնում եմ աստղազարդ երկնքով և տեսնում եմ մարդկանց բնակավայրերում փայլփլող կրակներ՝ ասում եմ. «Իմ փոքրիկ Կոնսուելոն կանչում է ինձ»»: Անկախ ամեն ինչից, արձակագիրն ու իր կինը մեծ և հավատարմությամբ հարուստ սեր էին կառուցել, ինչը առանձնահատուկ ցայտուն է բուն ստեղծագործության մեջ:

Ի՞նչ իրավիճակ էր աշխարհում, երբ գրվում էր քաղաքակրթության մեծագույն գրքերից մեկը՝ «Փոքրիկ իշխանը»: 1942 թվական: Եվրոպան արդեն տեսել էր ֆաշիզմ, տեսել էր կորուստ, հաշմանդամ երիտասարդներ, որդեկորույս մայրեր ու որբացած կանայք, տեսել էր, թե ինչպես են ապականվում հոգևոր անաղարտությունն ու հասկացություններ, որոնց վրա համայն մարդկությունն իր տներն է կառուցել և կառուցում է առ այս: Տեսել էր հայրենիք կորցնելու սարսափն ի վրջո, և սա էր իրավիճակը 1942 թվականին, երբ Էքզյուպերին գրում էր մարդկությանն ուղղված իր հավիտենական ուղերձը, որ հայտնի դարձավ «Փոքրիկ իշխանը» անվանումով:

Էքզյուպերին անապատն է ընտրել իբրև գործողությունների թատերաբեմ: Ինչու՞: Որովհետև ֆաշիզմը, ռասիզմը և համանման բոլոր գաղափարները անապատացնում են համայն մարդկության օրրանը, որ Երկիր է կոչվում: Ինչպես տեսնում եք, անցած 120 տարիների ընթացքում առանձնահատուկ փոփոխություններ չեն եղել երկրի վրա: Մարդիկ դարձյալ բզկտում են միմյանց՝ ծնելով պատերազմ, ցեղասպանություն ու արհեստական հիվանդություններ: Ահա անապատը, որ նաև ոգու սովն է խորհրդանշում, որովհետև հոգևոր արժեքներ կերտելու համար նախ խաղաղ կյանք ու համագործակցություն է անհրաժեշտ՝ անկախ կրոնական համոզմունքներից, մաշկի գույնից և գաղափարական տարաձայնություններից:

Անապատ

Այստեղ են հանդիպում Օդաչուն և Փոքրիկ իշխանը: Օդաչուն հասարակության մեջ մերժված արվեստագետն է: Նյութապաշտությամբ կույր մարդիկ նրա մեջ սպանել են նկարչին, որ գույներ պիտի արարեր աշխարհի համար, սպանել են հոգևոր շերտեր բացահայտող մարդուն, բայց նա թռիչք ունի այնուամենայնիվ, իսկ օդանավը ամպերին մոտ լինելու հնարավորությունն է ստեղծում: Ապա ո՞վ էր Փոքրիկ իշխանը: Երեխա՞: Այո, կյանքին և մարդկային փոխհարաբերություններին առնչվող նրա մոտեցումները երեխայական պարզությամբ են շնչում, բայց չէ՞ որ հանճարեղը բուն պարզության մեջ է: Եվ ապա, հիշենք, թե հեղինակն ինչ բնորոշում է շնորհել իր հերոսին. փխրուն գանձ: Այո՛. ամենից առաջ և ամեն ինչից հետո նա փխրուն գանձ է: Այլ խոսքով, նա իր ներսում վեհ արժեքներ կրողն է, իսկ նման արժեքները փխրուն են մեր՝ անապատային ու բիրտ աշխարհում: Էքզյուպերին ցանկացել է, որ մենք Փոքրիկ իշխանի աչքերով բացահայտենք աշխարհը, այսինքն՝ բացահայտենք աշխարհը սիրո, անաղարտության ու հավատի տեսանկյունից և մեր սերը, անաղարտությունն ու հավատը պարգևենք աշխարհին, որպեսզի նա ավելի լավը դառնա:

Նախքան երկիր գալը, Փոքրիկ իշխանը ճանապարհորդում էր: Նա վեց մոլորակ այցելեց մինչ երկիր գալը: Ինձ հիացնում է թռչունների հետ մոլորակից մոլորակ ճամփորդող երեխայի ազատությունը: Այստեղ կատարյալ ներդաշնակություն կա, որովհետև միատեղ ու միաձույլ են մարդը, բնության թևավորները, համայն տիեզերքն ու ազատությունն ի վերջո: Փոքրիկ իշխանը ճանապարհորդում էր՝ իր գոյության և գոյության իմաստն ընդհանրապես բացահայտելու ծարավն ունենալով: Ապա ի՞նչ են անում մարդիկ երկրի վրա, ո՞ւր են շտապում նրանք: Էքզյուպերին հիանալի հակադրություն է ստեղծել՝ բացահայտելով իմացության ծարավն ունեցողի, այսինքն՝ Փոքրիկ իշխանի, և դատարկ, անիմաստ կյանքով բավարարվող մարդկանց տարբերությունը: Հիշո՞ւմ եք այս տեսարանը: Գնացքներ են սուրում հակընդդեմ ուղղություններով, և յուրաքանչյուր գնացքում հազար ուղևոր կա: «Նրանք ոչինչ չեն ուզում,- ասաց սլաքավարը,- նրանք վագոններում կա՛մ քնած են, կա՛մ հորանջում են»:

Եվ այսպես, Փոքրիկ իշխանը վեց մոլորակ այցելեց: Այս մոլորակների վրա ապրող մարդկանց կեցությունը նկարագրելով, Էքզյուպերին պարզաբանել է մարդկային արատներ. իշխանամոլություն, փառասիրություն, հարբեցողություն, գործարարությունն իր բացասական դրսևորումներով՝ երբ նյութականն է դառնում միակ և առաջնային արժեքը, անպտուղ աշխատանքով զբաղված լինելու անհեթեթությունը՝ որ հստակ է լապտերավառի և աշխարհագրագետ ծերունու կերպարներվ: Բոլոր այս արատները ոչ միայն առկա են Երկիր մոլորակի վրա, այլև հեղեղել են երկիրը: Սա «Փոքրիկ իշխանը» հեքիաթի առաջնային թեմաներից է: Էքզյուպերին արատներ ու մեղքեր արմատախիլ անելու կոչ է անում համայն մարդկությանը: Գրքում, իբրև մեղքերի խորհրդանիշ, Էքզյուպերին օգտագործել է բաոբաբը, որ շարունակ աճելու և աներեսաբար տարածվելու հատկություն ունի:

«Փոքրիկ իշխանը» գիրք է, ուր առկա են բազմաթիվ փոխաբերություններ և խորհրդանիշներ: Քանի դեռ ընթերցողը չի գտել փոխաբերություններն ու խորհրդանիշները բացահայտելու բանալիները, նա լիիմաստ չի կարող հասկանել ստեղծագործության այլաբանությունն իր ողջ խորությամբ: Այս այլաբանության մեջ թափանցելու համար մեզ նախ և առաջ անհրաժեշտ է ոչ միայն մտքի, այլ հատկապես՝ սրտի խորաթափանցություն, որովհետև «միայն սիրտն է սրատես»: Էքզյուպերին մեզ առաջարկում է մանուկներին բնորոշ տրամաբանությամբ առաջնորդվելու, կյանքին երեխայի աչքերով նայելու տարբերակը: Ինչո՞ւ: Որովհետև երեխաները դեռ չեն թաթախվել այս կյանքում հանրահայտ հազար ու մի կեղտերի մեջ: Նրանց մտածողությունն առայժմ չի պղտորվել և նրանք դեռ չունեն պատկերացումներ առ այն, թե մարդիկ ինչպես են դառնում չարության հպատակներ՝ օգտագործելով քծնանք կամ խորամանկություն: Ու քանի որ նրանք դեռ չեն թաթախվել այս կյանքում հանրահայտ կեղտերի մեջ, շատ-շատ բաներ տեսնում են մաքուր սրտերով: Մեծահասակ մարդուց մանկականություն ակնկալող Էքզյուպերին մեզ նախ և առաջ հիշեցնում է սիրտը մաքուր պահելու անհրաժեշտությունը: Որովհետև հոգևոր խորաթափանցությունն անխուսափելիորեն կապված է մաքրության հետ: Էքզյուպերին իր ընթերցողից ակնկալում է հոգևոր խորաթափանցություն՝ գլխարկանման նկարի մեջ վիշապօձը տեսնելու համար, անապատում թաքնված աղբյուրը տեսնելու համար, սրտում գանձ ունեցող տան գանձը, տիեզերքում անտես մոլորակն ու այդ մոլորակի վրա ապրող գեղեցկությունը տեսնելու համար: Նա փորձում է զտել իր ընթերցողին, որպեսզի մարդը հասկանա Երկիր կոչվող իր մոլորակի արժեքը, մոլորակը մաքուր պահելու և բարությամբ ապրելու արժեքը: Ուստի և, «Փոքրիկ իշխանը» մարդու մարդկային արժեքը կարևորող ստեղծագործություն է, սերունդներին ուղղված ինքնօրինակ հեռագիր և մարգարեություն:

Գրքում առանձնահատուկ կարևորություն ունի ընկերության թեման: Ընկերություն՝ այս բառի ամենաբարձր իմաստով: Առաջին պլանում խոր և հասուն ընկերություն է ձևավորվում Փոքրիկ իշխանի և օդաչուի միջև: Կողք-կողքի են երեխան ու տարիքավոր մարդը: Նրանցից յուրաքանչյուրն իր զուտ անձնական ողբերգությունն ունի: Փոքրիկ Իշխանը թողել է սերը հեռավոր մոլորակում: Նա իր մոլորակը վերադառնալու տարբերակը պիտի գտնի, իսկ օդաչուն կյանքում չի կայացել իբրև արվեստագետ: Երեխան ու տարիքավոր մարդը լրացնում են միմյանց՝ միմյանց նվիրելով իսկապես կարևորն ու գեղեցիկը: Այստեղ ևս մեկ խնդիր կա. մենությունը: Հենց գրքի սկզբում, նախքան Իշխանին հանդիպելը, օդաչուն խոստովանում է. «Ես ապրում էի մենության մեջ և մեկը չկար, որ խոսեի հետը»: Մենության մեջ էր Վարդը, որովհետև Փոքրիկ իշխանը առժամանակ լքել էր նրան՝ կյանքի իմաստն ըմբռնելու նպատակ ունենալով: Իհարկե, մենության ցավն ուներ նաև աղվեսը, և վերջապես ինքը՝ Փոքրիկ իշխանը, ո իր մենությունը խոստովանեց ճամփորդության ընթացքում, իսկ հետո նրան տրվեց վերջին՝ ամենաահավոր մենությունը՝ երբ մահն էր դեմ առ դեմ, իսկ օձը մոտենում էր խայթելու համար: Միևնույն է, մարդն ինչ էլ անի, ինչքան էլ ընկերներ ու բարեկամներ ունենա, ինչքան էլ ծանրաբեռնված լինի գործերով ու երազներով.... Միևնույն է. մեզանից յուրաքանչյուրը մենության թաքուն անկյուն ունի իր սրտի մեջ: Եվ ընտելանալու, և ընտելացնելու ցանկություն ունի իհարկե:

Աղվեսը...

Անչափ սիրելի կերպար:

Նա իմաստությունն է խորհրդանշում, և Փոքրիկ իշխանը նրանից ստանում էր իմաստության դասեր, որ հասունացնում էին նրան իբրև անհատականություն: Սակայն կա իմաստություն՝ որ կերտում է, և կա իմաստություն, որ կարող է կործանել: Էքզյուպերին մեզ լավագույնն ընտրելու կոչն է անում: Իսկ լավագույնը գեղեցկությունն է: «Գնա, մի անգամ էլ նայիր վարդերին,- ասաց աղվեսը:- Դու կհասկանաս, որ քո վարդը աշխարհում միակն է»: Սակայն՝ ինչպե՞ս: Չէ՞ որ երկրային վարդերը չքնաղ էին նույնպես և արտաքուստ բոլորովին նման էին 612 մոլորակի վրա մենավոր վարդին: Ճշմարիտ կարող է լինել միայն այն գեղեցկությունը, որ հարուստ է բովանդակությամբ, որ հմայք և գաղտնիք ունի խորքում և պարունակում է քո գոյությանն անհրաժեշտ և քո սրտին անհրաժեշտ իմաստներ: Ահա թե ինչ էր սովորեցնում աղվեսը՝ բաժանման տխրությունը ճաշակելուց առաջ:

Իսկ հիմա անցնենք աղվեսի հաջորդ դասին: Նա ցանկանում էր, որ ինչ-որ մեկը ընտելացնի իրեն: Իսկ ի՞նչ է նշանակում ընտելացնել: Ընտելացնել, նշանակում է՝ կապվել մեկ ուրիշ անձնավորության հետ սիրով, վստահությամբ և պատասխանատվությամբ: Ընտելացնել, նշանակում է` մերժել օտարություն, ատելություն, անհանդուրժողականություն: Եթե մարդն ապրեր այսպես, եթե մարդն ապրեր՝ ընտելանալու և ընտելացնելու արժեքն ու կարևորությունը հասկանալով, անապատ հիշեցնող երկրի վրա սիրո և հավատարմության աղբյուրներ կցայտեին: Պատերազմ չէր լինի, տառապանքը կնահանջեր անշուշտ, և երջանկությունն առավել մոտ կդառնար մարդկանց: Ընտելանալու հրաշալի տեսարան է օդաչուի և Փոքրիկ Իշխանի այն հանդիպումը, երբ Իշխանն Օդաչուին խնդրեց գառնուկ նկարել: Նկարները հաջող չէին ստացվում, և օդաչուն ի վերջո նկարեց արկղ, որի մեջ Փոքրիկ Իշխանին հարազատ գառնուկն էր տեղավորվել: Նրանք երկուսն էլ տեսնում էին նույն բանը, տեսնում էին սրտո՛վ, որովհետև սիրտն էր թափանցում արկղի պատերից ներս: Նրանք ընկերության անկյունաքարն էին դնում, և այդ ընկերությունն իր վերջնական դրսևորման մեջ անապատում թաքուցյալ ջրհորը գտավ: Ջրհորը՝ իբրև խորհրդանիշ, մարդուն ի վերուստ տրվող պարգևն է խորհրդանշում: Նրանց ընկերությունը վարձատրվել էր, նրանք հոգևոր հասունության դժվարին ճանապարհն էին անցել՝ միմյանց լավագույնը շնորհելով, և նրանց տրվել էր Կենդանի ջուրը՝ ձրի: Սակայն ոչինչ կատարյալ չի լինում: Կատարելությունը շարունակ նահանջում է, որովհետև կյանքում կա կորուստ և մահ: Ապա ինչպե՞ս վարվել: Էքզյուպերին բանալիներ ունի մեզ համար: Նա առաջարկում է այն կենսակերպը, որտեղ մարդը կարող է երջանիկ լինել՝ եթե մարդը հոգևոր արժեքներ է արարում՝ դրանց հավատարիմ մնալով: Հոգևոր արժեքներն են լրացնում կատարելության դատարկությունը, բայց նման արժեքներ արարելու համար մարդուն անհրաժեշտ են սեր, նվիրվածություն, պատասխանատվություն նախ՝ քո, ապա՝ մերձավորի առջև, անհրաժեշտ են զիջելու կարողություն, հավատ և զոհաբերության պատրաստակամություն:

Կուզենայի առանձնահատուկ շեշտել Էքզյուպերիի գրողական վարպետությունը գեղարվեստական խոսք ներկայացնելու տեսանկյունից: Այս գրքում առկա է հզոր միտք և ընթերցողի մոտ զգացմունք արթնացնելու վարպետություն: Նման ստեղծագործություն կերտելը հանճարեղության ապացույց է, որովհետև Էքզյուպերիի գրիչը ստիպում է, որ ընթերցողը ապրումներով կարդա ու ապրելով ընդունի բոլոր այն հույզերը, որ գրքի հերոսներին են տրված: Մի՞թե մեզ մոտ չի արթնանում Փոքրիկ իշխանին գրկելու ցանկություն՝ երբ օդաչուն անապատի ջուրն էր որոնում՝ ձեռքերի վրա տանելով քնած երեխայի մարմինը: Չէ՞ որ առանձնահատուկ քնքշությամբ ենք սիրում 612 մոլորակի վրա մենավոր վարդին: Չէ՞ որ ապրումներ ենք ունենում մինչև իսկ արցունքներ ունենալու աստիճան, որովհետև չենք ցանկանում, որ գառնուկը վնասի վարդը: Չէ՞ որ գիտենք, թե ինչ կարող են ենթադրել օձի հետևյալ խոսքերը. «Քեզ ուզածդ նավից ավելի հեռուն կարող եմ տանել ես»: Եվ մենք էլ սարսափում ենք օդաչուի հետ միասին, երբ նա հանկարծ հասկանում է, թե Փոքրիկ Իշխանն ի՛նչն էր ընտրել իր մոլորակը վերադառնալու համար: Սա ընկերական փոխհարաբերությունների գագաթն է, երբ դու հանդուրժում ես հենց այն, ինչը կարող է քեզ դժբախտացնել: Եվ դու դժբախտությունն ես ընտրում կամավոր, որպեսզի հանկարծ չխլես ընկերոջդ երջանկությունը:

Այս ամենից զատ, Փոքրիկ իշխանը գիրք է հավատի մասին, որովհետև հավատն է ծնում հույսն առ այն, որ Փոքրիկ իշխանն իրոք վերադարձել է, որ Վարդը անվնաս կմնա, որ մարդն ի վերջո կապրի խելամտությամբ՝ եդեմական պարտեզ դարձնելով իր մոլորակը: Սակայն հավատը հասունանում է փորձություններով, և Էքզյուպերին հենց սա է դրել ընթերցողի առջև, քանզի բարոյական արժեքները կայանում են հավատի շնորհիվ: Էքզյուպերին առաջնորդվել է պայմանականության սկզբունքով՝ ընտրությունն ընթերցողին թողնելով: Ահա տեսե՛ք: Եթե դու հավատում ես, որ գառնուկ կա արկղի մեջ, ուրեմն գառնուկն իսկապես իրական է քեզ համար: Եթե դու գնահատում ես զոհաբերության արժեքը, ուրեմն Փոքրիկ իշխանն իսկապես վերադարձել է, և դու կդառնաս այն մարդը, ով հինգ հարյուր միլիոն աստղեր ունի, և հինգ հարյուր միլիոն աստղերը զանգակներ կդառնան քեզ համար ու կղողանջեն: Եթե դու հասկանում ես կյանքում եզակի կնոջը փայփայելու խորհուրդն ու կյանքում եզակի սեր ունենալու երջանկությունը, դու կհավատաս, որ Փոքրիկ իշխանն ամեն օր հսկում է իր գառնուկին և չի մոռանում դնչկալը դնելու մասին: Սակայն հավատավոր մարդուն անգամ անհրաժեշտ է մխիթարություն, իսկ աշխարհը մխիթարվելու կարիք ունի: Գրքի վերջում կան հրաշալի տողեր, որոնք, ըստ իս, չեն ամփոփում, այլ, ընդհակառակը, ծառայում են ընթերցողի համար մեկ այլ տիեզերք բացահայտելու նպատակին: Էքզյուպերին գրում է. «Եթե ձեզ մոտենա ոսկեգանգուր մի փոքրիկ տղա, եթե նա զրնգուն ծիծաղ ունենա և ձեր հարցերին չպատասխանի, դուք, իհարկե, գլխի կընկնեք, թե ով է նա: Այդ ժամանակ, շատ եմ խնդրում ձեզ, չմոռանաք փարատել իմ վիշտը. անմիջապես գրեք ինձ, որ նա վերադարձել է»: Արդյոք ի՞նչ կա այս տողերի ենթատեքստում: Նախքան հարցին պատասխանելը, կուզենայի շեշտել, որ Փոքրիկ իշխանն՝ իբրև կերպար, զուգահեռներ ունի Հիսուս Քրիստոսի հետ: Ո՛չ կրոնական առումով իհարկե: Էքզյուպերին այստեղ այլ խնդիրներ է դրել: Եվ այդ խնդիրներից կարևորագույնը «Փոքրիկ իշխան» անվանումն է։ Քանի դեռ ընթերցողը չի բացահայտել, չի կռահել անվան նշանակությունը, Փոքրիկ իշխանը կմնա իբրև շատ սիրելի, բայց մինչև վերջ չհասկացված կերպար։ Բայց անվան նշանակությունը բացահայտելուց առաջ նախ անդրադառնանք հետևյալ հարցին. իսկ ո՞վ է Հիսուս Քրիստոսը։ Աստված է նրա հայրը, հավիտենական թագավոր, իսկ Հիսուսը որդին է, ասել է թե` իշխան։ Փոքրիկ իշխանը փոքրիկ է, որովհետև ինքը Քրիստոսը չէ, Քրիստոսին հավասար չէ, բայց իշխան է, որովհետև նա իր մեջ Քրիստոսին կրողն է։ Ի վերջո, որտեղի՞ց էր եկել Փոքրիկ իշխանը, և որտե՞ղ է նրա մոլորակը: Մենք չգիտենք: Նույնն է Հիսուս Քրիստոսի պարագայում։ Սակայն նա էլ, Հիսուս Քրիստոսի պես, իջել էր երկնքից, իսկ նրա անմեղությունը կատարելությունն է խորհրդանշում՝ ինչպես որ Հիսուս Քրիստոսի պարագայում էր: Ե՛վ Փոքրիկ իշխանը, և՛ Հիսուս Քրիստոսը փորձվեցին անապատում: Նրանք երկուսն էլ տուն, ասել է թե՝ իրենց մոլորակը վերադառնալու մե՛կ տարբարակ ունեին. մա´հը։ Եվ նրանք երկուսն էլ տուն վերադարձան ինքնազոհաբերության գնով: Նրանք երկուսն էլ ապացուցեցին սերը և սեր թողեցին աշխարհին՝ իբրև լույս հավիտենական: Մա՛հն էր երկինք վերադառնալու միակ տարբերակը, և նրանք երկուսն էլ մահ ընդունեցին օձից, որ աստվածաշնչում հայտնի է իբրև սատանա: Եվ հիմա, գրքի վերջում Էքզյուպերին գրում է. «Անմիջապես գրեք ինձ, որ Փոքրիկ իշխանը վերադարձել է»: Ի՞նչ կարող է ենթադրել այս նախադասությունը: Շատ պարզ մի բան իհարկե: Քրիստոսի` աշխարհ վերադառնալու խոստումը նախ և առաջ։ Սրանից զատ` աշխարհին անհրաժեշտ են քրիստոսանման մարդիկ: Մարդիկ՝ ովքեր կբաժանեն սեր, հավատ և մխիթարություն՝ կառուցելով և կանգուն պահելով բարոյական արժեքներ, որոնք անհրաժեշտ են մարդկանց՝ մարդ մնալու և մարդկային դեմքը չկորցնելու համար: Այսպե՛ս պետք է ապրել: Այսպե՛ս պետք է արարել՝ ժամանակ առ ժամանակ երկնքի առջև կանգնելով և հավատալով, որ արցախյան պատերազմում զոհված մեր երիտասարդ այրերը հիմա ապրում են իրենց հավիտենական մոլորակներում: Նրանք մեզ սեր բաժանեցին և գնեցին մեր կյանքը իրենց զոհաբերությամբ: Նրանք բոլորը մեր Փոքրիկ իշխաններն են, և մենք բոլորս որևէ այլ բան չունենք՝ մխիթարություն ընդունելուց բացի: Այնինչ մխիթարությունը հինգ հարյուր միլիոն զանգակ է արթնացնում, և երկնքի առջև անարատ կանգնողը հինգ հարյուր միլիոն աստղ է ստանում իբրև մխիթարություն՝ իսկապես հավատալով կյանքի հավերժությանն ու իսկապես գիտակցելով երկրի վրա գեղեցիկ ապրելու իր առաքելությունը:

Հեղինակ՝ © Սմբատ Բունիաթյան