Սոս Սարգսյան «Վարագույրից այս կողմ»

Հոգու կանչ

► Կյանքում ոչ անհետ ու անհետևանք չի անցնում։ Եթե մի օր մի տեղ մի ծառ ես տնկել, տարիներ հետո դու էլ չէ, ինչ-որ մեկը պիտի նստի նրա շվաքին։ Իսկ թե մի օր մի տեղ մի ճյուղ ես կոտրել, աշխարհի երեսից մի բոռ շվաք, մի քիչ սոսափ կպակասի ու կխաթարվի տիեզերքի հավասարակշռությունը։ Կյանքում ոչինչ անհետ ու անհետևանք չի անցնում: Ամեն մարդ աշխարհ է գալիս իր ծառը տնկելու, իր ծառի ճյուղը կտրողի ձեռքը բռնելու, իրենով տիեզերական հավասարկշռությունը պահպանելու։ Ամեն մարդ աշխարհ է գալիս՝ իր հոգու կանչի հետևից գնալու։ Հոգու կանչ ասել է կոչում։ Ո՞րն է քո կոչումը, քո էության ձայնը, որին լսել պիտի սովորես...

Չորուկ ճյուղեր

► Դեռ մեզ համար չէ կուշտի կյանքը, և չենք հաշտվելու մեր սեփական թերությունների հետ։ Մենք մեր մեջ, ուրիշից թաքուն, ախտորոշել ենք մեր տկարությունները, պայմանով, որ ինչ սպեղանի էլ գտնեն, նրա հիմնամասերը լինելու են քրտինքն ու համբերությունը:

► Մեր հարևանները դարձել են մեր ճակատագիրը․ թույլ ենք տվել որ դառնան։ Ճակատագիրը ամեն դարում մեզ ձևավորել է յուրովի և նորանոր խնդիրներ է դրել մեր առաջ և միշտ նույն սրությամբ՝ լինել, թե չլինել․․․

► Ճակատագիրն անտերություն չի սիրում, անտեր թողեցիր՝ քեզ կանտերացնի:

► Նոր խնդիրները ստիպել են մեզ նոր սխալներ անել, բայց մեկը՝ ամենաբութը, կրկնում ենք հավիտյան․ աշխարհի դաժան թոհուբոհի մեջ բարոյականություն ենք փնտրում, համառորեն արդարություն ենք ակնկալում, աղերսելով․․․

► «Որտեղ հաց, էնտեղ կաց»...Տխուր է, բայց օտարության մեջ ենք ապրել, Հայրենիքում՝ օտարի օրենքով։ Այսպես բացատրենք․ Հայրենիքի տերը չենք եղել, մերը չի եղել, հազար հնարքով խույս ենք տվել պետական օրենքներից ու այսպես աննկատ փչացել ենք որպես քաղաքացի:

► Գիտելիքը համաշխարհային շուկայում ամենաթանկ ապրանքն է։ Գիտելիքը բարոյականություն է, մինչև անգամ՝ ազնվական արտաքին: Բայց ինչպես անենք, որ դիպլոմի փոխարեն գիտելիք ունենանք...

► Արատավոր ենք մենք Գիտենք խղճի հետ գործարքներ անել։ Անկիրթ՝ սակայն ուսուցանել գիտենք։ Անձեռնհաս՝ բայց ղեկավար։ Վերևին՝քծնել, ներքևին՝ ստորացնել։ Ձեռքը մեր կաշառք տալու-առնելու է սովոր, մեր աչքը՝ գողության, մենք սուտ արտադրող ենք ու լեզուն մեր՝ անամոթ։ Մեջքը մեր՝ անբանության սովոր։ Ստրկացնել հոգիներ և արբենալ իշանությունից անսահմանափակ։ Տիրել՝ ինչ շարժվում է, ինչ անշարժ է, ինչ ծնվել է, ինչ ծնվելու է: Մարդու կյանքն արժեք չունի մեզ համար, հոգին՝ առավել։ Հանուն գաղափարի զոհաբերել գիտենք և զոհերին չհաշվել։ Մեր ճանապարհից շնորհալիներին հեռացնելու վարպետ ենք, դիակների վրայով բարձրանալու՝ սովոր։ Մարդ չես եթե մեր ոհմակից չես և արժեք չունես: Մենք ձև ենք և ոչ բովանդակություն։ Մենք խոսք ենք և ոչ թե գործ։ Ժողովրդին ակմբել գիտենք ու դարձնել ամբոխ։ Տերերից վախենում ենք, հիստերիկ ցավագարությամբ ծափահարում։ Նախրային բառաչներով ողջունել ենք առաջնորդներին ու նսեմացրել մեր մարդ էությունը: Այն՝ ինչ տեսել ենք, այն՝ ինչ սովորել ենք․․․

► Աշխատող մարդը աղքատ չի լինում, աշխատող ժողովուրդը անհնար է, որ չբարգավաճի:

► Հայաստանում ազատություն է․․․Օրենք չկա, եղածը չի գործում։ Մարդն անպաշտպան է, ապրանքը՝ անտեր։ Ամենուր ալան-թալան է․․.Ազատություն է։ Հարաշալի է։ Բայց մենք իրար չենք սիրում, չենք զիջում ոչինչ։ Մենք շարունակում ենք իրար վրա կրակել, հայի կյանքը չենք խնայում։ Չարության սառույցը կալել է մեր հոգիները․․․

► Դառը ճշմարտությունն այն է, որ Հայրենիքը իրեն չի քաշում, չի հմայում։ Հայաստանը հային վանում է։ Ինչո՞վ։ Ամեն ինչով։ Պետությունը չի ապահովում քաղաքացու անվտանգությունը, նրա ազատությունը, նրա պատիվը։ Պետությունը չի հարգում իր քաղաքացուն, չի գուրգուրում արժանավորին։ Ասենք,  պետության ու համակարգի հարցը պարզ է, բայց մենք էլ, հասարակ մահկանացուներս, իրար հարգել չգիտենք, ներել, ներողամիտ լինել, զիջել․․․

► Քաղաքական գործիչն իրավունք չունի գիշերը տեսած երազները փաթաթել ժողովրդի վզին, ու եթե նա երազում անվտանգ սավառնել է անդունդների վրայով, դա դեռ չի նշանակում, թե պիտի զարթնի քնից ու ժողովրդին տանի նույն ճանապարհով:

Եթե եղբայրներ ենք

► Այս կյանքում ամեն մարդ ինքն է որոշում իր տեղը:

► Ոչ միայն պետությունները, մարդն էլ իր քարտեզն ունի, վրան կետ-գծով նշած իր բնակության սահմանը, մեծ թե փոքր՝ իր ճամփան։ Սփյուռքահայի կյանքի քարտեզը ո՞րն է, նրանց ապրելու կետ-գծերը որտե՞ղ են սկսվում, որտե՞ղ են վերջանում, ու՞ր են տանում։ Անորոշ, անորոշ գոյություն․․․

► Մտածում եմ՝ ինչի՞ց է, որ մենք՝ հայերս, ամեն տուն եկողի ստիպում ենք շատ ուտի, կարծես սովից է փախել կամ էլ ով գիտի երբ է ուտելու։ Ինչի՞ց է որ մեր զրույցը հիմնականում սեղանի շուրջն է լինում․․․Որ մեր հացը ընկերովի է լինում․․․

Ծառը՝ ծարավ

► Այնտեղ, ուր մեղք են գործում շատ շատերը, ոչ ոք հատուցում չի ստանում, փոքր արարքները պատժվում են, մեծերը՝ խրախուսվում:

► Ժամանակները նոր են, ազատ սիրո գաղափարը՝ հրաշալի, բայց պատիվն էլ վեհ գաղափար է:

► Հսկա սառցաբեկոր է «տասնհինգ թվականը», արյունը մեջը լերդացած այսբերգ պատմական մեր ուղու վրա։ Հմուտ ցատկորդներ ունենք՝ վրայից ցատկում են, ճարպիկ շրջանցողներ ունենք՝ շրջանցում են, բայց նա կա՝ անողոք, սառը սրությամբ խոցում է մեր հիշողությունը, մեր նավի բնականոն ընթացքը խաթարում ու մոռանալու մասին կոչերը չէ, որ նրան հալեցնելու են․․․

► Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի արհավիրքները չպետք է վարագուրեն Առաջին աշխարհամարտի հայ ժողովրդի ողբերգությունները։ Արծվի սիրտն է վիրավոր, թե՞ ճնճղուկինը, ցավը ցավ է․ պետք է ենթադրել նույն անտանելի ցավն են պատճառում տիրոջը։ Հիշենք Ֆրանց Կաֆկայի խոսքը՝ փոքր ազգի հիշաղությունն ավելի փոքր չէ, քան մեծ ազգինը․․․

► Մենք ինչու՞ ենք թանաքով ջնջում արյունով գրածը․․․Իրերը կոչենք իրենց անուններով․․․Ժողովուրդը պետք է լայնորեն մասնակցի պետական գործերին( Այսօրվա դրվածքն է), պետք է ամեն ինչին տեղյակ լինի։ Մանավանդ իր ճակատագրին վերաբերող գործերին:

Եվ դերասան մի՝ Հրաչ անունով

► Մարդը պետք է ծնվի տեղին ու ժամանակին, ու գոյությունը նրա պետք է անհրաժեշտ լինի և պետք է ունենա նշանակություն:

► Ազգը երբեմն առ երբեմն խախտում է բնական կանոնը՝ անհրաժեշտ պահին, ինչ-որ մի կետում խտացնում է սեփական արյունը, բևեռացնում հոգու ուժերը ու ծնում մեկին, որի պորտը այդպես էլ չի կտրվում ոչ մայր հողից ու ոչ էլ մայր ժողովրդից․․․  

Արտիստ Ավետիս Ավետիսյանը

► Մեծ արվեստագետն անփոխարինելի է իր ժամանակի համար․․․

► Բայց կա երևի արվեստում մի աստիճան, մի գիծ, մի անտեսանելի ինչ-որ սահման, որ կարողանում են անցնել միայն մեծերը։ Այդ սահմանից այն կողմ արվեստի այն աշխարհն է, ուր տիրություն է անում նորին մեծություն բնազդը՝ իր ուրույն օրենքներով կամ, ավելի ճիշտ՝ անօրինություններով․․․Կոշտն ու կոպիտը այնտեղ գեղեցկանում են հանկարծ, անհեթեթը լցվում է իմաստությամբ, անտրամաբանական թվացողն անիմանալի կերպով ստանում է գեղակազմ ձևեր, ճշմարիտ թվացողը դառնում սուտ ու աննշան, առերես գեղեցիկը՝ անճոռնի...

► Ճշմարիտ է, որ մեծագույն հրաշագործը ժամանակն է։ Ապրում ես մարդու հետ գրեթե կողք կողքի, երկար տարիներ աշխատում, շփվում և, հասկանալի է, կապվում ես հետը սև ու սպիտակ, հազար տեսակ անտեսանելի թելերով, իսկ բաժանման տխուր օրը գալիս է հանկարծակի․ մեծ մարդու հրաժեշտն այս աշխարհին լինում է հանկարծակի, ճայթող ամպրոպի նման ու ամպրոպի պես բոլորովին շփոթեցնում, խառնում է իրար...

► Նա, ով կամովին մտնում է հոգսերի տակ, ակամա ընկնում է մի սարդոստայնի մեջ, որի խորամանկ տիրուհին այլևս  թույլ չի տալիս դուրս պրծնել իր այնքան հմտորեն հյուսված ցանցից․․․

► Մեծերին զգալն ու գնահատելը մեծի գործ է:

Ախր ասելիք ունեի Մհեր Մկրտչյանի հոբելյանին

► Տաղանդավոր մարդու հաղթանակը գեղեցիկ է, որովհետև միանգամից դառնում է ազգային հարստություն և մտնում է համաշխարհային գանձարան:

► Շիրակ, Կումայրի, Գյումրի, Ալեքպոլ․․․ Լավ էր, որ Լենինականից պրծանք, բայց Կումայրին այսօր հեռու է ու սարքովի է թվում։ Ինձ որ մնար, կթողնեի Ալեքպոլը, համ էլ քաղաքականությունը․․․ Ինչ օրեր ենք անցկացրել երազային այդ քաղաքում, քանի ֆիլմ ենք նկարահանել, ինչքան ենք քեզ հետ մեզ այնտեղ լավ զգացել մեր հարարազատ տանը․․․Հայության հոգին էր, քաղաք չէր։ Տեսա՞ր ինչ եղավ։ Կվերականգնվի՞, կվերածնվի՞ նրա համն ու հոտը,,, երանի, երանի մեր զավակները իմանան, վայելեն մեր տեսածը․․․

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ` դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: