Գրքամոլ Ակումբ. Խումբ Երրորդ. Քննարկում երկրորդ. Չինգիզ Այթմատով «Կառափնարան»

Հոկտեմբերի 1-ին Ավ. Իսահակյանի գրադարանում տեղի ունեցավ Գրքամոլ Ակումբի երրորդ խմբի երկրորդ քննարկումը: Այս անգամ գրքամոլների դատին էր հանձնվել ղրղզ գրող Չինգիզ Այթմատովի «Կառափնարան»-ը վեպը: Գրքում հեղինակը անդրադարձել էր այնպիսի համամարդկային թեմաների, ինչպիսիք էին քրիստոնեությունը և մարդ-բնություն հարաբերությունները, և ակումբի անդամներից յուրաքանչյուրը գիրքը մեկնաբանել էր յուրովի. ներկայացնենք նրանցից մի քանիսը:

Անժելա Գրիգորյան. Դոստոևսկի և Բուլգակով կարդալուց հետո Այթմատովի «Կառափնարանը» չունի նոր ասելիք, և նույնիսկ գաղափարների ձևակերպման և ներկայացման լեզուն բավականին զիջում է վերը նշված երկու հեղինակներին թե՛ վարպետությամբ, թե՛ գրավչությամբ: Նորություն կարելի է համարել միայն մարդ-կենդանի-բնություն հարաբերությունները, որոնք, պետք է խոստովանեմ, բավականին տպավորիչ և գեղեցիկ են ներկայացված վեպում:

Մարիա Իշխանյան. Ինչ խոսք, գիրքը մեծ ասելիք ուներ: Մարդկային աշխարհի անտարբերություն, արդարության և հաղթանակի ձգտող ջատագովներ` շրջապատված պոտենցիալ պիղատոսներով: Այթմատովը գեղեցիկ զուգահեռներ էր անցկացրել, համեմատելով մարդկային և կենդանական աշխարհները, երբ մարդկանց անտարբերության ծովում խեղդվում են թույլ տեսակները և դրան հակադրում այն, որ կենդանական աշխարհում գոյություն չունի անարդարություն և անտարբերություն, այլ միայն` վրեժի փոխհատուցում:

Մանե Դավթյան. Թվում է, թե գրքում ներկայացված են բացարձակ տարբեր և ոչ կապված պատմություններ, սակայն այն, ինչ քարոզում էր գրքի առաջին մասի գլխավոր հերոսը մարդու ներքին աշխարհի և պատկերացումների հետաքրքիր ու միաժամանակ անսովոր հզորության մասին, արտահայվում է մեկ այլ հերոսի շնորհիվ: Այթմատովը շեշտում է զղջման կարևորությունը, ասելով, որ այդ կարողությունը անհատին բարձրացնում է աստվածային մակարդակի: Մարդ-կենդանի-բնություն կապը, ինչը հանդիպում էր գրքի գրեթե բոլոր դրվագներում, ուղղված էր մարդկության և բնության անբաժանելիությունը ցույց տալուն:

Լալա Բադոյան. Գիրքն ինձ համար արժևորվեց գոյության իմաստի մեկնաբանությամբ՝ Գոյության իմաստը հոգու կատարելագործումն է, և ես ընդունեցի այս ճանապարհը: Կառափնարանը վայր է, որն անխուսափելի է բնության մեջ ապրող յուրաքանչյուր արարածի համար և անկախ նրա պայքարի ճանապարհից՝ վերջին կանգառը կառափնարանն է:

Սուսաննա Խլոյան. Վեպում արծարծված են դեռևս արդիական մարդկային քաղաքակրության գերխնդիրներից մի քանիսը, որոնք դառնում են հերոսների ճակատագրերի խեղաթյուրման արդյունք: Սյուժեն կարելի է համարել առասպել «մարդասերի» մասին, սակայն Աբդիային ՝ որպես մարդասերի, չեմ արդարացնի, քանի որ իր գաղափարի քարոզման և իր ընկերներին ճիշտ ճանապարհի վրա հետ բերելու համար ընտրել էր սխալ մեխանիզմ, և գործում էր միայն խոսքի ուժով, որը, բնական է, չի կարող որևէ լուրջ ազդեցություն ունանալ և փոխել մյուս հերոսների աշխարհայացքները: Այս ամենը հաշվի առնելով՝ հասկացա, որ մարդը մնում է ապերախտ նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ապերախտության հիմնական մեղավորը հենց իր բարերարն է, քանզի կա բարության մի սահման, որից հետո այն դադարում է առաքինություն լինելուց:

Սյուզաննա Մանուկյան. Վեպը գեղեցիկ է գրված, կարծես համեմատությունների ծով լինի: Այստեղ ներկայացված թեմաները նոր չեն, սակայն արդիական են նաև այսօր: Յուրովի են ներկայացված մարդ-կենդանի հարաբերությունները, այսպես ասած` մարդկային և գայլային օրենքները:

Անի Գասպարյան. «Կառափնարան» վեպում տեսնում ենք բնության և մարդկանց միջև ներդաշնակության խախտում, որը ողբերգական հետևանքների է բերում: Գայլերն ունեն «գայլային օրենք» չհարձակվելու մարդկանց վրա, սակայն մարդիկ օրենքներ չունեն, մարդկանց աշխարհում տիրում է քաոս և անօրինականություն: Համաշխարհային գրականության մեջ հերոսի ներքնաշխարհի հոգևոր հարստությունը որոշվում է բնության հետ ունեցած կապի շնորհիվ: Սակայն «Կառափնարանում» մարդիկ ոչնչացնում են բնությանը: Վեպի հերոսներից Աբդիան դեմ է դուրս գալիս այս ամենին, փորձում մարդկանց մեջ խիղճ արթնացնել, սակայն ամեն ինչ անցնում է ապարդյուն, ինչի պատճառը մասամբ նաև վերջինիս ընտրած հակասություններով լի ու միայն քարոզչություն պարունակող գործելաոճն էր: Աբդիայի տխրահռչակ օրինակով հեղինակը ցույց է տալիս, որ մեկ մարդու մահը ամբողջ մարդկությանը չի փոխի, այլ ընդամենը «ողջ աշխարհը, որ ամփոփված էր այդ մարդու մեջ, այդ աշխարհի վերջը կգա»: Այթմաթովը կարևորում է ոչ միայն Աստծո հանդեպ ունեցած հավատը, այլև հենց մարդու՝ իր անձի հանդեպ ունեցած հավատը, և միայն անձնազոհությամբ աշխարհը չի փրկվի չարիքից:  Կարծիքների փոխանակումից հետո ակումբի անդամները բաժանվեցին երկու խմբի, որտեղ առանձնացվեցին գրքում առկա քրիստոնեությանը և հակաքրիստոնեությանը վերաբերող հատվածները: Ակումբի հաջորդ քննարկումը տեղի կունենա հոկտեմբերի 15-ին, որտեղ կքննարկվի Վլադիմիր Նաբոկովի «Լոլիտա» վեպը:

Հ.Գ. Հանդիպման բոլոր նկարներն՝ այստեղ: