Ժենյա Սուքիասյան «Լուսաբացին»

Սեր... Ամեն մարդ այն յուրովի է հասկանում: Իմ դեպքում դա հիշողություն է, երջանկություն, կորուստ, կարոտ... Անունս Լիլիթ է: 19 տարի առաջ էր, ես դեռ 16 ամյա աղջնակ էի, երբ հանդիպեցի Մհերին: Նա սևաչյա, բարձրահասակ, սևահեր երիտասարդ էր: Մհերը 17 տարեկան էր, սովորում էինք նույն դպրոցում: Նա ինձանից մի դասարան բարձր էր: Մհերը շատ հմայիչ էր ու բարի, որը ավելի հմայիչ էր դարձնում նրան: Ես պաշտում էի նրան: Նա նույնպես ինձ շատ էր սիրում: Մենք իրար համար էինք ապրում: Ես իմ կյանքը առանց Մհերի այլևս չէի պատկերացնում և չէի էլ ուզում պատկերացնել: Մենք հստակ որոշել էինք, որ ամուսնանալու ենք: Ոչ-ոք և ոչինչ չէր կարող խոչնդոտ հանդիսնալ մեր սիրուն: Մհերն իմ օդն էր, եթե նա չլիներ ես կխեղդվեի: Առանց նրա ես ոչինչ էի, ուղակի ինչ-որ մեկը, ով շնչում էր, իսկ նրա հետ ես գտնում էի ինձ: Կյանքս գույն ու իմաստ էր ստանում: Նա այն մեկն էր ինձ համար, հանուն ում ես պատրաստ էի դուրս գալ ամբողջ աշխարհի դեմ, և համոզված եմ, նույնն էլ նա կաներ: Ընդամենը մեկ տարի էր ինչ մենք միասին էինք, բայց ինձ թվում էր թե ամբողջ կյանքս ճանաչում էի նրան: 1992 թվականն էր, նա արդեն 18 տարեկան էր, պետք է ավատեր դպրոցը: Մայիսի 9-ներ, իմացանք որ Շուշին ազատագրել են, շատ ուրախացանք: Մի քանի օր անց նկատեցի, որ Մհերը տարօրինակ է դարձել: Նա այլևս ուրախ չէր ինչպես առաջ: Հասկացա, որ մի բան այն չէ: Հարցրեցի, բայց նա չպատասխանեց, ասելով որ ոչինչ էլ չկա և որ ինձ թվում է: Ես նրան չհավատացի: Հասատ ինչ-որ բան էր կատարվում: Մեր տուն եկավ հորեղբորս որդին: Հայկը նույն տարիքի էր ինչ Մհերը: Նրանք շատ մոտ ընկերներ էին: Հայկը տեղյակ էր մեր հարաբերությունների մասին: Հորեղբորս որդուն կանչել էին զինորական շտաբից և ասել, որ պետք է բանակ զորակոչվի : Բոլորս տխուր էինք, որովհետև համոզված էինք, որ բանակից կտանեին պատերազմ, իսկ այնտեղից, ցավալի էր, բայց շատ քչերն էին հետ վերադառնում: Երբ ես ու Հայկը մենակ մնացինք նա ասաց.
-Լիլիթ, Մհերը նույնպես զինվորական շտաբում էր, նրան էլ են կանչել:
Այդ բառերից հետո ինձ թվաց, թե աշխարհը փուլ եկավ գլխիս: Երեկոյան տեսա նրան և ասեցի, որ ամեն ինչ գիտեմ ու կարիք չկար թաքցնելու: Մհերը շատ ուշադիր նայում էր աչքերիս մեջ և լուռ էր: Նրա լռությունը խոսում էր, բայց ես ուզում էի ամեն-ինչ իրենից լսել: Նա դանդաղ բարձրացրեց ձեռքը, շոյեց դեմքս և մազերս ու գնաց: Ես այլևս նրան չտեսա: Եկավ այն չարաբաստիկ օրը, երբ Հայկը պետք է գնար բանակ: Մենք գնացել էինք նրան ճանապարհելու: Ես համոզվծ էի, որ Մհերին տեսնելու էի այնտեղ: ՈՒ հենց այդպես էլ եղավ: Ես տեսա նրան: Մոտեցա: Նա էլ մոտեցավ, պինդ գրկեց ինձ, հետո բռնեց ուսերիցս, նայելով աչքերիս ասաց.
-Ինչ էլ որ լինի միշտ հիշեիր, որ ես սիրում եմ քեզ ու քեզ երբեք չեմ մոռանա: Ինձ նամակ չգրես, ես չեմ պատասխանի,- ու էլի պինդ գրկեց:
Ես խեղդվում էի արցունքներիս մեջ, միյան կարողացա ասել.
-Ես էլ քեզ եմ սիրում:
Հանկարծ նա միանգամից բաց թողեց ինձ, պարանոցից հանեց իր խաչը ու ինձ տվաց.
-Վերցրու այս խաչը, այն կպաշտպանի ու հաջողություն կբերի քեզ,- կրիկին պինդ գրկեց և գնաց:
Մհերի արտաբերած ամեն մի բառը տպավորվեց իմ մեջ ու մինչև հիմա հիշում եմ: Ես խաչը համբուրեցի և պահեցի ձեռքումս: Ծնողներս ամեն-ինչ տեսան, բայց ոչինչ չասեցին նույնիսկ տուն վերադառնալուց հետո: Մի քանի օր հետո մայրս ասաց, որ Հայկը իրենց ամեն ինչ պատմել էր, բայց այդ ամենը հիմա ամենաքիչն էր ինձ հետաքրքրում: Ինձ միայն մի բան էր հետաքրքրում, նորից տեսնել Մհերին: Անցան ամիսներ, արդեն գիտեի, որ Մհերը Հայկի հետ պատերազմում էր: Ամեն գիշեր աղոոթում էի նրա համար հենց իր տված խաչով: Անցավ երկու ամիս: Ծնողներս որոշեցին մեկնել Ռուսաստանի Դաշնություն: Ես չէի ուզում գնալ, բայց միևնույն ժամանակ հասկանում էի, որ չէի կարող առանց ծնողներիս միայնակ մնալ Հայաստանում: Մհերը ինձ նամակներ չէր գրում, և շատ լավ ճանաչելով նրան, հաստատ գիտեի, որ չէր էլ գրի: Իսկ ես չէի գրում, որովհետև նա էր այդպես ցանկացել: Եկավ թռիչքի օրը: Այդ օրը հորեղբորս տուն Ղարաբաղից մարդ էր եկել, և իմացանք, որ բոլորի հետ ամեն ինչ լավ է: Ես նրան խնդրեցի Ղարաբաղ վերադառնալուն պես Մհերին հայտնի իմ մեկնելու նորությունը: Մեկնեցինք Հայաստանից: Մոսկվա հասնելուն պես ես հասկացա, որ մեծ սխալ եմ գործել, բայց արդեն ուշ էր: Հայաստանում ես դեռ հույս ունեի, որ նա կգար, կամ նամակ կգրեր, իսկ այստեղ այդ հույսնել չկար: Ես ապրում էի միայն այն հիշողություններով, որ ունեի: Արդեն մի տարի էր անցել: Ես ամեն օր սպասում էի, որ կզանգեն և մի վատ նորություն կհայտնեն: Մայրս ու հայրս աշխատում էին, ես տանը մենակ էի մնում և դա ինձ ավելի էր խանգարում: Ես ամեն վարկյան նայում էի ժամացույցի սլաքներին ու ինքս ինձ մտածում թե հիմա մի գուցե Մհերը սոված է, ծարավ, իմ մասին է մտածում, ուտում է, քնած է ու նույնիսկ հնարավոր է, որ թշնամու փամփուշտն է իր մեջ: Ինձ համար օրը տարի էր թվում, իսկ նորություններ չկային ու չկային: Այսպես անցավ երկու տարի: 1994 թվականն էր, բոլոր ռուսական լրատվական միջոցները հայտարարում էին, որ Հայաստանը հաղթելու է: Եվ այդպես էլ եղավ, բոլորս շատ ուրախ էինք: Երկու տարվա մեջ դա միակ նորությունն էր, որ ինձ մի քիչ ուրախացրեց: Ես համաոզված էի, որ Մհերը ողջ էր: Հաջորդ օրը լուսաբացին ինձ զանգահարեցին: Ես քնաթաթախ պատասխանեցի զանգին, Հայկն էր: Նա լուռ էր, ոչինչ չէր խոսում: Այդ խորհրդավոր լռությունը անհանգստացնում էր ինձ: Վերջապես խոսեց.
-Մհերը չկա Լիլիթ:
Այլևս ոչինչ չեմ հիշում: Արթնացա մայրիկիս ձայնից: Նա նույնպես լալիս էր, արդեն իմացել էր: Ես այլևս չէի ուզում ապրել: Լուսաբացը խավար բերեց իր հետ: Այն լուսաբացը, որ լույս է բերում մարդկանց, ինձ խավար բերեց: Կիսախավար կյանքս էլ ավելի խավար դարձրեց և մթությունը դարձավ իմ միակ ընկերը: Հիասթափվել էի ամեն ինչից, նույնիս փորձեցի ինքնասպան լինել, բայց քաջությունս չներեց: Ախր ինչպե՞ս ապրեի առանց նրա: Ինչպե՞ս ապրեի, եթե այլևս երբեք չէի լսելու նրա ձայնը, չէի զգալու նրա ձեռքերի ջերմությունը: Այնքան երազանքներ ունեինք, այնքան անելիքներ, բայց նա չկար: Իմ երազանքը, իմ հույսը մահացել էր: Ասում են մարդ իր հույսը երբեք չպետք է կորցնի, բայց երբ կորցնում ես մեկին, ով քո միակ հույսն է երջանիկ լինելու, հենց այդ ժամանակ հույսդ էլ ես կորցնում: Մահու չափ կարոտում էի նրան: Պատրաստ էի կյանքս տալ, միայն թե նորից տեսնեի նրան: Ես երբեք չէի կարողանա սիրել ուրիշին այնպես, ինչպես Մհերին էի սիրում: Ամեն անգամ աղոթում էի Աստծուն չարթնացնել ինձ: Ես չէի կարող առանց Մհերի: Հիշողությունները տանջում էին ինձ, ամեն ինչ նրան էր հիշեցնում: Նրա նվիրած խաչը պաշտպանեց ինձ, բայց ոչ իրեն: Այդ խաչը միակ բաններ, որ ես ունեի նրանից: Կյանքս անգույն էր դարձել ու անիմաստ: Եթե առաջ մի փոքր հույսի շող կար, որ նա կվերադառնա, հիմա այդ շողն էլ չկար: Ծնողներս որոշեցին վերադառնալ Հայաստան: Ես միևնույն ժամանակ և՛ ուզում էի վերադառնալ, և՛ ոչ: Չէի ուզում, որովհետև այնտեղ ամեն մի թուփ, մի հիշողություն էր Մհերի մասին: Բայց նաև ուզում էի, որովհետև կկարողանայի խոսել գոնե նրա շիրիմի հետ: Մենք վերադարձանք Հայաստան: Մեր հին տուն: Մեր կահույքը, իմ սենյակը: Իմ մանկությունն էր այնտեղ: Հայկը մեզ հյուր եկավ: Երկար զրուցելուց հետո մենք առանձնացանք: Նրա ձեռքին մի տուփ կար:
-Վերցրու քույրիկս, այն քեզ համար է:
-Սա ի՞նչ է:
-Բացիր կտեսնես,-ասաց նա և գնաց:
Առանց տուփը բացելու հասկացա, որ Մհերինն էր: Ձեռքերս դողում էին: Տուփը բացելուն պես, ողջ մարմնովս դող անցավ: Դա նրա հուշատետրն էր: Ապշեցի: Նա նկարագրել էր իր ամեն մի օրը, որ անցկացրել էր այնտեղ: Ես չտեսա այնպիսի մի օր, որտեղ չլիներ իմ անունը: Նույնիսկ ծննդյանս օրերին շնորհավորել էր ծննունդս և այսպիսի բարեմաղթանք գրել. «ՈՒզում եմ որ երջանիկ լինես»: Երջանի՞կ, առանց նրա ես երբեք չեմ կարող երջանիկ լինել: Նա էր իմ երջանկությունը, իսկ հիմա չկա, ուրեմն երջանկություն էլ չի լինի: Ես կարդում էի նրա հուշատետրը և արցունքներս թափվում էին անկախ ինձանից: Վերջին էջը... Վերջին օրը... Նրա վերջին հուշը այս կյանքից... Վերջին էջի վրա գրված էր. «Լիլիթս, մենք այսօր հարձակվելու ենք թշնամու դիրքերի վրա: Հնարավոր է, որ ես զոհվեմ և այլևս չտեսնեմ քեզ, հրաշքս: Միշտ հիշիր, որ ես սիրում եմ քեզ: Ամեն վարկյան քո մասին եմ մտածում, նույնիսկ երբ թշնամին իմ դիմաց է: Ես գիտեմ, որ այս ամենը քեզ համար եմ անում, որպեսզի տարիներ հետո դու և քո փոքրիկները ապրեք ապահով երկրում: Որպեսզի քո աչքերի հրեղեն փայլը երբեք չխամրի կրակոցներից, որպեսզի քո հրաշք փոքրիկները վայելեն իրենց մանկությունը: Եթե ես զոհվեմ, իմ վերջին ցանկությունը կլինի այն, որ դու ամուսնանաս: Ամուսնացիր և երջանիկ եղիր Լիլիթ: Եթե դու երջանիկ լինես, ես երկնքից կտեսնեմ քեզ ու ես էլ երջանիկ կլինեմ: Եթե ուզում ես երջանիկ լինեմ, դու էլ երջանիկ պիտի լինես: Իմ երջանկությունը քո ձեռքերում է: Ղարաբաղ, 1994թ. » Կորցրել էի խոսելուս ունակությունը: Վերջին էջը կարդացի մի քանի անգամ: Ես ոչինչ չէի զգում: Կարծես սիրտս սառած լիներ: Հայկին խնդրեցի ինձ տանել Մհերի գերեզմանին: Մենք գնացինք: Ամբողջ ճանապարհին մտածում էի, թե ինչ եմ ասելու նրան: Ժամանակը չէր անցնում, կարծես արդեն մեկ տարի այդ մեքենայում լինեի: Վերջապես հասանք: Հայկը մեքենայից չիջավ: Ես ծաղիկները ձեռքիս մոտեցա նրա շիրիմին: Ամեն ինչ լուռ էր, նույնիսկ թռչյունները: Տարրօրինակ զգացում ունեի, կարծես Մհերը կողքիս էր: Ես ինձ այնքան ապահով ու պաշտպանված էի զգում, ինչպես տարիներ առաջ, երբ նա կողքիս էր:
-Բարև: Ինչպե՞ս ես: Չե՞ս ուզում պատասխանել: Հիշու՞մ ես, երբ շատ էի խոսում ու հարցեր տալիս, քեզ ձանձրացնում էի և չէիր պատասխանում, ասում էիր որ ես գժուկ եմ և ինձ ու ինձ խոսում եմ, որ չես ուզում ինձ խանգարել: Ես ասում էի, որ շատ ճիշտ որոշում ես կայացնում, թող խոսեմ, մի՛ խանգարիր ու հետո միասին ծիծաղում էինք: Իսկ հիմա ուզում եմ որ խանգառես ինձ, բայց դու չկաս: Ինչու՞ ամեն ինչ այսպես ստացվեց, Մհեր: Ախր մեր սերը այնքան մեծ էր, որ մինչև մեր կյանքի վերջ բավական էր մեզ: Ինչու՞ Աստված բաժանեց մեզ իրարից: Միթե՞ մենք արժանի չէինք միասին երջանիկ լինելու: Այնքան եմ ուզում հետ տալ ժամանակը թեկուզ մեկ րոպե քո գրկում հայտնվելու համար: Ախր ամեն-ինչ այնքան լավ էր... Հիմա ոչինչ չեմ զգում: Սրտիս զարկերը շատ դանդաղ են ու անռիթմ: Առաջ այն քեզ համար էր բաբախում, իսկ հիմա ոչ-ոքի: Հիշու՞մ ես այն խաչը, որ ինձ տվեցիր, այն միշտ ինձ հետ է: Դու դրա մեջ ես, հետևաբար դու էլ ես միշտ ինձ հետ: Ես երբեք չեմ կարողանա սիրել ուրիշ մեկի այնպես, ինչպես քեզ եմ սիրում: Դու իմ սրտում հավերժ կմնաս: Դու իմ հերոսն ես: Ես կփորձեմ երջանիկ լինել, որովհետև դու ես այդպես ուզել, ի՛մ հերոս: Դու ինձ երջանկություն ես կտակել: Քո շիրիմով եմ երդվում, եթե որդի ունենամ, նրան Մհեր կանվանեմ: Վերադարձա տուն: Անյքան հանգիստ էի, կարծես ոչինչ չէր եղել: Թեթևացած էի ինձ զգում: Անցավ հինգ տարի: Ցավս մեղմացել էր: Ասում են ժամանկը բուժում է բոլոր վերքերը: Իհարկե իմ դեպքում այն չբուժեց, բայց մեղմացրեց: Ես ամեն ամիս այցելում էի նրա շիրիմին: Հերթական այցելության ժամանակ հանդիպեցի մի երիտասարդի: Նա այնքան տխուր էր: Ես մոտեցա նրան: Զրուցեցինք և իմացա, որ նա կորցրել էր իր սիրելիին, ով սրտի արատ ուներ: Մենք այնքան ընդանուր թեմաներ ունեինք: Այս տարիների ընթացքում նա միակ մարդն էր, որ լիովին հասկանում էր ինձ: Մենք միասին գալիս էինք Մհերի և իր ընկերուհու շիրիմներին: Ես ինձ լավ էի զգում նրա հետ: Մհերից հետո Արմանը միակ տղան էր, ով կարողացավ գրավել ուշադրությունս ու վերադարձնել ապրելուս իմաստը: Մի քանի ամիս հետո խոսեցինք մեր ծնողների հետ: Մայրս և հայրս շատ ուրախացան, վերջապես դեմքիս անկեղծ ժպիտ էին տեսնում: Մենք ամուսնացանք: Կարող եմ ասել, որ երջանիկ էի: Ամեն անգամ մտածում էի, որ Մհերը նույնպես երջանիկ է երկնքում: Մենք որդի ունեցանք և նրան անվանեցինք Մհեր: Նրան կնքեցինք հենց այն խաչով, որը Մհերը ինձ էր տվել բանակ գնալուց առաջ: Իմ կյանքի պատմությունը գրեցի որդուս, Մհերի խնդրանքով: Ես հիմա ինձ երջանիկ եմ համարում: Մհերը ինձ կտակեց երջանկություն և ես պարտավոր էի հարգել այն: Ես սիրում եմ Արմանին, և միևնույն ժամանակ հարգում Մհերի հիշատակը: Համոզված եմ, որ նա նույնպես երջանիկ է երկնքում:

Հեղինակ՝ Ժենյա Սուքիասյան
Սեղմեք այստեղ՝ ստեղծագործությունը Գրքամոլ էջում կարդալու համար: