Զորի Բալայան «Ցավ»

► Ամբողջ ավանում միայն Բագրատը գիտեր «պատերազմ» բառը և սեփական մաշկի վրա էր զգացել, թե ինչ է նշանակում պատերազմ: Ճիշտ է, ծերունիները հաճախ էին իրենց ծնողներից լսել մայր ցամաքից եկած միսիոներների դեմ կամչադալների ապստամբելու մասին: Նրանցից ոմանք նույնիսկ մասնակցել էին սպիտակ բանդիտների դեմ մղված մարտերին: Բայց դե ինչ մարտեր էին դրանք: Փոխհրաձգություն էր: Ու հանկարծ Ստուկալովը հավաքում է ավանի բոլոր բնակիչներին ու հայտնում, որ պատերազմ է սկսվել: Դժվար էր պատկերացնել Ստուկալովի ասածը: Նոր-նոր սկսվել էր հալվել ձյունը: Շուրջը թարմ բուրող խոտ էր բուսնել: Ափերից ելած Նապանան աղմուկով հոսում էր Սեդանկայի մոտով դեպի Օխոտի ծովը: Արևը բարձրից տաքացնում էր: Լռություն էր: Նույնիսկ քամի չկար: Ու հանկարծ ինչ-որ տեղ պատերազմ է: Հազարավոր մարդիկ են մեռնում:
Սեդանկայում ոչ ոք «պատերազմ» բառը և չգիտեր ի'նչ է նշանակում պատերազմ: Բայց հասկանում էին, որ սոսկալի աղետ է տեղի ունեցել, ու որ այդ աղետը վերաբերում է բոլորին, այդ թվում նաև սեդանկացիներին: Նրանք իրենց ամբողջ կյանքում հրաձիգ զենքերից տեսել էին միայն հրացանը և վինչեստրը, բայց երեխաների դասագրքերից գիտեին ինքնաթիռների, տանկերի, նավերի ու թնդանոթների մասին: Հիմա հեռվում, ինչ-որ տեղ մայր ցամաքում, պատերազմ է: Մարդիկ հազարներով սպանում են իրար, իսկ այստեղ, ամբողջ ավանում, ընդամենը մի հարյուր մարդ է ապրում: Պատերազմ է, և իրար ոչնչացնում են ինքնաթիռները, տանկերը, նավերը, թնդանոթները: Ինչ-որ տեղ այրվում է հողը: Թարմ բուրող խոտ չկա:
-Մեր երկիրը մեծ է,- Ստուկալովից հետո խոսեց Բագրատը,- այդ բանը, հավանաբար, հաշվի չեն առել գերմանացիները: Ինչպես և մոռացել են նաև, որ իրենց դեմ կռվելու են ոչ միայն այնտեղ, որտեղ հիմա գիշեր է, այլև ամենուրեք, նույնիսկ այստեղ` Սեդանկայում:
-Իսկ ինչպե՞ս, ինչպե՞ս:
-Ահա թե ինչպես: Ի՞նչ էր ասում ընկեր Ստուկալովը: Ավելի շատ մորթի տալ, ավելի շատ եղջերուներ, ավելի շատ ձուկ: Ես լավ գիտեմ, որ պատերազմի ժամանակ կյանքը չեն խնայում...
-Մեզ մոտ, Ռյազանի կողմերում, ասում են,- Բագրատի խոսքը կտրեց Ստուկալովը,- որ եթե օրինակ չորս կով ունես, ապա երեքը տուր պատերազմին, որպեսզի գոնե մեկը կարողանաս պահել երեխաներիդ համար: Թե չէ երեխաներիցդ էլ կզրկվես, կովերիցդ էլ:
-Տումգուտում Ստուկալով,- տեղից ելավ մի ջահել հովիվ,- ամեն ինչ պարզ է, ես հինգ դասարան սովորել եմ Տիգիլում, գիտեմ, որ ջահելները ծառայում են բանակում: Ես էլ եմ ուզում գնալ բանակ: Ուզում եմ կռվել թշնամու դեմ:
-Տունդրայում էլ են ջահելներ հարկավոր,- ասաց Ստուկալովը: Մի՞թե այն, որ մեզնից յուրաքանչյուրը պետք է աշխատի առանց ուժ ու եռանդ խնայելու, ամեն ինչ նվիրաբերելով ճակատին, մի՞թե դա կռվել չի նշանակում: Մեկը պետք է կռվի, մյուսն էլ կերակրի իր զինվորին:

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ` դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: