Չարլզ Քենեթ Ուիլյամս «Վերականգնում»
2024-04-27
Ամերիկացի բանաստեղծ, գրաքննադատ և թարգմանիչ Չարլզ Քեննեթ Ուիլյամսը թողել է ստեղծագործական մեծ ժառանգություն, ներառյալ մի քանի բանաստեղծությունների ժողովածուներ, քննադատության հատորներ և հուշեր: Դասավանդել է Բոստոնի, Կոլումբիայի, Փրինսթոնի, Բրուքլինի համալսարաններում, շրջել երկրով մեկ և երկրից դուրս՝ դասավանդելով ընթերցանություն և կազմակերպելով պոեզիայի սեմինարներ: Նա նաև աշխատել է թարգմանությունների վրա՝ հատկապես հունական երկու ողբերգությունների։ 2000թ․-ին Ուիլյամսի բանաստեղծական ժողովածուն ՝ «Վերականգնում»-ը, Պուլիցերյան մրցանակաբաշխությունում հաղթելուց բացի, հաղթել է նաև Լոս Անջելես գրքի մրցույթում և անվանակարգվել մի շարք հեղինակավոր մրցույթներում ևս։
Ուիլյամսն իր վաղ գործերում հիմնականում խոսում էր քաղաքական խնդիրների մասին՝ ինչպիսիք են Վիետնամի պատերազմը և սոցիալական անարդարությունը: Սակայն իր հետագա աշխատանքների գրական ուղղվածությունն ավելի ինքնաճանաչողական բնույթ է կրում, ուր լի են բանաստեղծությունները օտարության, խաբեության և երբեմն հանդիպող կրթվածության մասին, որոնք գոյություն ունեին Ամերիկայում։ 40 բանաստեղծություններից բաղկացած «Վերականգնումը» այդպիսինների շարքին է պատկանում, քանի որ ժողովածուի բանասատեղծություններն ակնհայտորեն ավելի շատ դեպի ներս են ուղղված, քան՝ հակառակը։ Բանաստեղծություններում քննարկվում են այնպիսի թեմաներ, ինչպիսիք են՝ բանաստեղծի թոռան ծնունդը, ընկերոջ երեխայի մահը, սերը, հեղինակի մոր ու իր սերնդի կանանց հագած տնային ծաղկավոր զգեստները։ Ուիլյամսն այստեղ «վերանորոգում է» ինքն իրեն՝ չնայած սիրուն, մահվանը, սոցիալական անկարգություններին և գաղտնիքներին, որոնք բաժանում և մտերմացնում են մարդկանց:
«Կորած մոմ»
Իմ սիրելին ինձ մի քիչ յուղե մոմ է տալիս
այնպես, որ գեթ մեկ անգամ խոսքերի փոխարեն
ես իրոք աշխատում եմ իրական բանի վրա․
այն տրորում եմ այնքան, մինչև տեսնեմ, որ ստացվում է
մարդ, կերպար․
բայց պետք է շատ աշխատեմ մոմիս վրա,
այն կորցնում է իր ճկունությունը,
փշրանքների վերածվում:
Նա բացահայտում է իր դժգոհությունը լեզվից մոմե քանդակ ստեղծելիս (խոսքերի փոխարեն իրական գործողություն)։
Ուիլյամսի սիրո մասին արտահայտությունները լավագույն դեպքում խճճված են։ Իր թոռան մասին բանաստեղծության մեջ նա մտնում է երեխայի գիտակցությունը և խորտակվում այդ խճճված սիրով։ «Խորքերում» բանաստեղծության մեջ մանկական վախը արտացոլում է բանաստեղծի վախը, որ երբեք չի գտել իր իսկական սերը, իսկ «Կորած մոմը» պատասխանում է իր իսկ հարցին. «Ի՞նչը կարող է առողջացնել։ Սերը. Իմ սերը»։
Խոսքեր կամ մոմե քանդակ, անվերջանալի է
մեր ինքնակերտումը, մեր թշվառ
բանականությունը, որի վերջում
միայն ավելի շատ գիտակցականությունն է:
Երբևէ ճշմարտությունը եղե՞լ է այսքան ենթարկելի:
Չոր, չսոսնձվող նյութի կտորներ:
Ի՞նչը կարող է առողջացնել։ Սերը։
Ի՞նչը կարող է ձեզ ամբողջացնել: Սերը՝ Իմ սերը։
Ուիլյամսն իր արվեստը նկարագրում է այսպես․ «բանաստեղծն այն մարդն է, ով ապրում է բառերի մեջ ՝ դրանց երաժշտությունից մի ողջ աշխարհ ստեղծելով»։
© Նյութը պատրաստեց՝ Հենրիետա Ավագյանը
մեկնաբանություններ