Էնթոնի Դոր «Ողջ լույսը, որ մենք չենք կարող տեսնել»

Բարձր գնահատականի, բազմաթիվ մրցանակների արժանացած Էնթոնի Դոերի բեսթսելլերը ֆրանսիացի կույր աղջկա և գերմանացի տղայի մասին է, որոնց ուղիները բախվում են օկուպացված Ֆրանսիայում, երբ երկուսն էլ փորձում են գոյատևել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի կործանարար ժամանակահատվածում:

Վեպի հերոսուհին՝ Մարի-Լորը, ապրում է հոր հետ Փարիզում՝ Բնության պատմության թանգարանի մոտ, որտեղ հայրն աշխատում է որպես փականագործ: Երբ Մարի-Լորը կուրանում է վեց տարեկան հասակում, հայրը կառուցում է իրենց շրջակայքի փայտյա մանրաքանդակը, որպեսզի աղջիկը կարողանա շոշափելով այն հիշել և գտնել տան ճանապարհը: Երբ լրանում է նրա տասներկու տարին, նացիստները գրավում են Փարիզը, և հայր ու դուստր փախչում են Սեն-Մալոյում գտնվող պարսպապատ միջնաբերդ, որտեղ ծովի ափին գտնվող բարձրահարկ տան մեջ ապրում է Մարի-Լորի մենակյաց քեռին: Թանգարանի տնօրինությունը նրանց է վստահում այնտեղ պահվող «Բոցերի ծով» անունով հայտնի թանկարժեք ադամանդը, որպեսզի այն թաքցնեն ապահով վայրում:

Ի տարբերություն Մարի-Լորի, վեպի հերոսի՝ Վերների կյանքը շատ մռայլ է: Նա քրոջ՝ Յութայի հետ մեծանում է գերմանական Զոլվերինի գյուղական շրջանում գտնվող ֆրաու Ելենայի ղեկավարած որբանոցում: Վերները հետաքրքրասեր է և օժտված է շնորհով գիտության և մեխանիկայի ոլորտում: Նա գտնում է մի կոտրված ռադիո, վերանորոգում այն ու սկսում է լսել մի ֆրանսիացի պրոֆեսորի ելույթներ՝ գիտության վերաբերյալ: Թեև Վերները երազում է գիտնական դառնալ, նա դատապարտված է[1] աշխատանքի անցնելու ածխի հանքավայրում, երբ կդառնա 15 տարեկան: Տղային ընձեռվում է հանքափորի ճակատագրից խուսափելու հնարավորություն, երբ նա վերանորոգում է նացիստ պաշտոնյայի ռադիոն և նրան առաջարկում են սովորելու Շուլպֆորտայում[2] գտնվող նացիստական դպրոցում:

Վերների՝ Սեն-Մալոյում գտնվելու ընթացքում քաղաքը ռմբակոծում են: Նա գտնում է Մարի-Լորին և փրկում նրան գերմանացի սպայից, որը պատրաստ է սպանելու աղջկան՝ ադամանդին տիրանալու համար:

«Ողջ լույսը, որ մենք չենք կարող տեսնել» վեպը պատերազմի ողբերգության ուսումնասիրություն է: Խոստումնալից կերպարները ստիպված են կերպարանափոխվել իրենց շուրջը կատարվող բռնության հետևանքով: Վերները, պայծառ ու հետաքրքրասեր մի անձ, երազում է դառնալ գիտնական, բայց նա ստիպված է ընտրություն կատարել ածխի հանքավայրում աշխատելու և կյանքը նացիստական ​​գործին նվիրելու միջև: Վեպի մեկ այլ հերոս՝ Ֆրեդերիկը, որին պարտքի զգացումը, չնայած կարեկցանքին, բերում է նացիստական ​​դպրոց, հրաժարվում է մասնակցելու մի անօգնական մարդու սպանությանը: Հետագայում նրան պատժում են և այնպիսի դաժան ծեծի են ենթարկում, որ նրա հոգեկանը խանգարվում է: Մարի-Լորը և Յութան պատերազմի պատճառով կորցնում են իրենց մերձավորներին, և կատարվածը խորը սպիներ է թողնում նրանց հոգում: Բացի առանձին պատմությունների միջոցով պատերազմի սարսափն արտացոլելուց, վեպը նաև ակնարկում է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավելի լայնածավալ սարսափների մասին: Թեև Հոլոքոստը երբեք բառացիորեն չի հիշատակվում, այն երբեմն ակնարկվում է՝ ստեղծելով պատմության համար անխուսափելի ֆոն:

Վեպը հարցադրում է կատարում, թե որքան ուժ ունեն մարդիկ՝ ընտրելու իրենց ճակատագրերը, և որքանով է մեր կյանքը կանխորոշված մեզ շրջապատող աշխարհի կողմից: Մի կողմից, պատերազմն անձնական ընտրություններ կատարելն անհնար է դարձնում: Ինչպես Ֆրեդերիկն է ասում Վերներին. «Քո խնդիրն այն է, որ դու դեռ հավատում ես, որ քո կյանքը քեզ է պատկանում»: Մյուս կողմից, Դոերի վեպը ընդգծում է անհատների՝ իրենց ուղին ընտրելու իշխանությունը՝ չնայած շրջապատող աշխարհին: Գրքի ամենակարևոր տեսարաններից մեկում Վերները Մարի-Լորին ասում է, որ աղջիկը համարձակ է եղել: Մարի-Լորը պատասխանում է. «Ես արթնանում եմ և ապրում եմ իմ կյանքով: Դուք նույնը չե՞ք անում»: Աղջիկը պայքարում էր ընդդեմ ֆաշիզմի՝ հրաժարվելով այն հեշտ ուղուց, որով Վերներն անցնում էր մինչև նրան հանդիպելը:

Վեպի վերնագրում լույսը, ի թիվս այլ բաների, վերաբերում է 1930-ականներին ռադիոհեռարձակման ժամանակ Վերների լսած մի քննարկման, որտեղ խոսվում է ուղեղի ուժի մասին, որ կարող է խավարում լույս վառել: Դա գաղափար է, որն ավելի ուժեղ է արձագանքում սյուժեի զարգացմանը զուգընթաց: Վերներին դպրոցում դաժան փորձության են ենթարկում, սպառնալով մարել այն լույսը, որը նրան դարձրել է այդքան առանձնահատուկ: