Ֆրենկ Բիդարթ «Կիսալույս. 1965-2016 թթ. բանաստեղծությունների հավաքածու»

«Կիսալույս» հավաքածուն ընդգրկում է գրողի 2016 թ․ հրատարակված «Ծարավ» ժողովածուն և դրան նախորդող բոլոր գրքերը։ «Ծարավ» ժողովածուում բանաստեղծը խստորեն քննում է իր կյանքը՝ այն բացեիբաց դնելով ընթերցողի առաջ: Բիդարթն այստեղ ներկայանում է որպես «ծարավ մի արարած», որը դեռ կարոտ է ինչ-որ բանի, իր մեջ դեռ որոնում է «տիեզերքի առեղծվածներից» մեկը:

Բիդարթն արժանացել է «Ուոլաս Սթիվենս»[1], 2007 թ. ամերիկյան​ պոեզիայի «Բոլլինգենի»[2] և «Ազգային գրաքննադատների շրջանակի» մրցանակների: Նա դասավանդում է Մասաչուսեթս նահանգի Ուելսլի քոլեջում և ապրում է նույն նահանգում գտնվող Քեմբրիջ քաղաքում:

Պատանեկան հասակում Բիդարթը ցանկանում էր դառնալ կինոռեժիսոր: Այդ իսկ պատճառով նրա վաղ շրջանի հանրածանոթ բանաստեղծությունները կինոնկարի գործողություններ են հիշեցնում: Այդ բանաստեղծություններում Բիդարթը «մարմնավորվում է»` ընդունելով տարբեր կերպաներ, առավել հաճախ՝ նեկրոֆիլ մարդասպանի: Այս շրջանի բանաստեղծություններն իսկապես կինեմատոգրաֆիկ մասշտաբի են, և դրանց ընդգրկած շրջանակը բացահայտում է, թե որքանով է Բիդարթի դասական միտքը հմտորեն ընկալում այլաբանական հեքիաթների և արևմտյան գրականության ու պատմության կերպարներին:

Ֆրենկ Բիդարթի վերջին հատորներում տեղ գտած ամենահայտնի բանաստեղծություններում պաշտպանվում են փոքրամասնությունների իրավունքները: Այսպիսով, բանաստեղծը հետագայում շրջադարձ է կատարել դեպի սոցիալական և քաղաքական այնպիսի հիմնախնդիրների, ինչպիսիք են, օրինակ, ռասայական հարաբերությունները:

Բիդարթի գործերը միավորում է այն տեխնիկան, որը նա ստեղծել և կատարելագործել է իր հազարավոր տողերում, մասնավորապես՝ կետադրության և մեծատառերի խիստ արտահայտիչ և սիմվոլիկ կիրառությունը, և սրա հետ կապված՝ էջում բառերի դասավորության առանձնահատուկ եղանակը: Բացի այդ, Բիդարթի այս ստեղծագործությունը նաև հոգեբանական է. այն իրենից ներկայացնում է անհանգիստ գիտակցության հոսք։ Հեղինակը համառորեն պայքարում է ընկալելու դժվարին և անհանգիստ աշխարհը՝ իր տեղն այնտեղ գտնելու համար: Մի աշխարհ, որն իր բնույթով թշնամական է թվում, դժվար ընդունելի ու անհասկանալի մարդկային կյանքի համար:

Գուցե մտածում եք, թե ինչու եմ ինձ այսպես զգում:

Գաղափար չունեմ:

Բայց այդպես եմ զգում:

Եվ ես խոշտանգված եմ:

Բիդարթի պոեզիայում ընթերցողն իրեն «հանցակից» է զգում բանաստեղծության մեջ պատկերված հոգեբանական պայքարում, նա ակտիվ մասնակից է, ոչ թե համր վկա:

Գրողի բանաստեղծությունները մի տեսակ սեանս (séance)[3] են հիշեցնում, որտեղ նա փորձում է սեր հայցել և հաղորդել, նույնիսկ եթե այդ սերը այլևս հնարավոր չէ ձեռք բերել, տեսնել, զգալ:

[1] «Ուոլաս Սթիվենսի» ամենամյա մրցանակը տրվում է բանաստեղծի կարիերայի ընթացքում գեղարվեստական ակնառու նվաճումները ճանաչելու համար:

[2] Բոլլինգենի պոեզիայի մրցանակը շնորհվում է ամերիկացի բանաստեղծներին` վերջին երկու տարիների ընթացքում նոր բանաստեղծությունների լավագույն գրքի կամ կյանքի ընթացքում այդ ոլորտում հասած նվաճումների համար:

[3] Ֆր․ - առեղծվածային արարողակարգ

© Նյութը պատրաստեց՝ Անի Գասպարյանը: