Լուիզ Էրդրիկ «Գիշերային պահակ»

2024-03-29

Լուիզ Էրդրիկը շուրջ 17 վեպի հեղինակ է, որոնցում իրադարձությունները հիմնականում տեղի են ունենում նույն վայրում: Նա ներկայացնում է միահյուսված պատմությունների շարք՝ գունագեղ պատկերներով և հիշարժան կերպարներով:

Լուիզ Էրդրիկը ԱՄՆ-ի հնդկացիների «Չիպևա լեռնային կրիաների ջոկատ»[1] ցեղի անդամ է: Նա իր դստրերի հետ ապրում է Մինեսոտա նահանգում և նրան է պատկանում Մինեապոլիս քաղաքում գտնվող Բրչբարք Բուքս (Birchbark Books) փոքրիկ անկախ գրախանութը[2]:

«Գիշերային պահակ» վեպում Էրդրիկը գեղարվեստականորեն նկարագրում է մի հերոսական խմբի պատմություն, որոնք ընդվզում են դաշնային ծրագրի դեմ: Վեպի հերոսները Էրդրիկի ցեղից են՝ հնդկացիների «Չիպևա լեռնային կրիաների ջոկատ» ցեղի անդամներ, իսկ կենտրոնական հերոսներից մեկի՝ Թոմաս Վաժաշկի կերպարի հիմքում վեպի հեղինակ Էրդրիկի պապի կյանքի իրական պատմությունն է:

Թոմասը, որը Հյուսիսային Դակոտայի գործարանում անվտանգության աշխատակից է և Չիպևա ցեղի ավագ, գիշերօթիկ դպրոցում սովորել է պաշտպանել իր ցեղի իրավունքները սպիտակամաշկ իշխանությունների ոտնձգություններից: Նա ասես կրկնակի գործակալ լինի. աշխատում է սպիտակամորթների հետ և պահպանում է հավատարմությունը Չիպևա նախնիների հանդեպ՝ հանդես գալով փոխզիջման ցանկությամբ: Թոմասի կերպարի նախատիպ Պատրիկ Գուրնոն, որն իրական կերպար է, 1950-ականների սկզբին հերոսական արշավ է իրականացրել՝ պաշտպանելու բնիկ ամերիկացիների շահերը:

Թոմասի ազգանունը՝ Վաժաշկ (Wazhashk), ծագել է Չիպևա ցեղի «մշկառնետ» բառից: Այն փոքրիկ, աշխատասեր, ջրասեր կրծող է, որն առասպելներում և լեգենդներում «օգնել է երկիրը վերակերտել» մեծ ջրհեղեղից հետո: Նա լրջորեն է վերաբերվում «Չիպևա լեռնային կրիաներ» ցեղին պաշտպանելու իր պարտականությանը: Անխոնջ է իր ժողովրդի շահերի պաշտպանության հարցում՝ թույլ չտալով նրանց «ազատագրվելու» կոնգրեսական ակտով, որն, ի վերջո, թույլ կտա կառավարությանը լուծարելու բոլոր ռեզերվացիաները[3]:

Թոմասի ակտիվ գործունեությունը վեպի հիմքն է, սակայն պատմության մեջ ներգրավված են նաև զարմանալի տարբեր մարդիկ, այդ թվում՝ միամտորեն բոլորին վստահող 19-ամյա Փիքսին՝ Թոմասի ազգականուհին, որն աշխատում է գործարանում՝ իր ընտանիքին պահելու համար: Էրդրիկն այս կերպարների միջոցով նկարագրում է հնդկացիների կյանքը, թե ինչպես են նրանք գոյատևում աղքատության պայմաններում։ Մաթեմատիկայի ուսուցիչ սպիտակամորթ Լլոյդ Բարնսը սիրահարված է Փիքսիին, իսկ վերջինս հետաքրքրված է բռնցքամարտի դիլետանտ Վուդ Մաունթինով: Սյուժեի մեծ մասը Փիքսիի որոնումների մասին է. նա կիսում է Թոմասի արիությունը, քանի որ անվախ մեկնում է վտանգավոր ճանապարհորդության՝ փնտրելու քրոջը՝ Վերային, ում լուրերի համաձայն՝ մի հանցախումբ է առևանգել Մինեապոլիսում:

Էրդրիկն իր պապի պես ժողովրդի իրավունքների պաշտպանն է: Բնիկ ամերիկացիների աշխարհի մասին նրա գիտելիքները, սպիտակամորթների աշխարհի հետ բախվելով, թույլ են տվել ավելի քան մեկ տասնյակ գրքերում փայլուն կերպով ստեղծելու այլընտրանքային պատմություն` այնքան հարուստ, որքան Ֆոլքների Յոկնապատատաֆա շրջանի պատմությունները:


[1] Turtle Mountain Band of Chippewa Indians - բնիկ ամերիկյան ցեղ, որը հիմնվավորվել է Հյուսիսային Դակոտա նահանգում գտնվող «Լեռնային կրիաներ» կոչվող տարածաշրջանի հնդկական ռեզերվացիայում:

[2] Անկախ գրախանութը մանրածախ գրախանութ է, որը պատկանում է ինչ-որ անհատի: Սովորաբար անկախ գրախանութները միայն մեկ մասնաճյուղ են ունենում: Նրանք պատմականորեն աջակցում են նորելուկ գրողներին և անկախ մամուլին:

[3] ԱՄՆ-ի հնդկացիների արգելաբնակավայր, որոնք համեմատաբար անկախ միավորումներ են և այնտեղ ամեն ցեղ թելադրում է իր օրենքներն ու կանոնները։

© Նյութը պատրաստեց՝ Անի Գասպարյանը:

մեկնաբանություններ