Մարկ Սթրենդ «Մի ձնաբուք»
1999-04-27
Մարկ Սթրենդն իր սերնդի առաջատար ամերիկացի բանաստեղծներից մեկն էր, ով նաև ճանաչված է եղել որպես խմբագիր, թարգմանիչ և արձակագիր: Բանաստեղծի գրելաոճին բնորոշ են ճշգրիտ լեզուն, սյուրռեալիստական պատկերները, խոսակցական լեզվով ինքնաճանաչողական հարցերին անդրադառնալը: Սթրենդի կարիերան տևել է հինգ տասնամյակ, որի ընթացքում արժանացել է բազմաթիվ գովասանքների քննադատների կողմից՝ հավաքելով հավատարիմ ընթերցողների մի մեծ բանակ: 1999 թ․-ին արժանացել է հեղինակավոր Պուլիցերյան մրցանակի՝ «Մի ձնաբուք» բանաստեղծական ժողովածուի համար։
Սթրենդի վաղ ժողովածուների մռայլ և կյանքի անիմաստությունը մատնանշող թեմաների պատճառով, նա ձեռք էր բերել մահով հետապնդվող, մութ, խորհրդավոր բանաստեղծի համբավ։ Սակայն ինքը՝ Սթրենդը, կարծում էր, որ այդ բանաստեղծությունները բավականին լուսավոր և կյանքով լեցուն են, ինչպիսին իր արդեն նոր գործերը։ Նրա հանգիստ, մեղմ, սյուրռեալիստական բանաստեղծությունները, սակայն, թաթախված են բարդ մետաֆիզիկայի, ժամանակի և տարածության հասկացությունների մեջ, չնայած որ տողերը կյանքի սովորական երևույթների մասին են․ շունը հաչում է, ձյան փաթիլը հալվում է, նավը նավարկում են։ Բանաստեղծությունը բանաստեղծության հետևից հեղինակը երջանկանում է առօրյա կյանքի հաճույքները և մարդկանց փորձառության պարզությունը նկարագրելով։
«Փոթորկի մի կտոր»
Երկնակամարի ստվերներից՝ քաղաքի ստվերներ
մի ձյան փաթիլ, մի ձնաբուք, անկշիռ, մտավ սենյակդ։
Եվ ճամփա ընկավ աթոռի թիկնակին, որտեղ դու՝ հայացքդ բարձրացնելով
գրքիցդ, տեսար այն վայրէջքի պահին: Այսքանը
այսքանն էր: Ոչ ավելին, քան սառն արթնացում։
Կարճաժամկետ, ուշադրությունը շեղելու համար, արագ,
ժամանակի մեջ մի պահ, անծաղիկ թաղում, դրանից ոչ ավելին՝
բացառությամբ այն զգացողության, որ փոթորկի այս կտորը,
որն աչքերիդ առաջ վերածվել էր ոչնչի, կվերադառնար,
որ ինչ-որ մեկը տարիներ անց, նստած այնպես, ինչպես դու՝ հիմա, կարողանար ասել.
«Ժամանակն է, օդը պատրաստ է, երկինքն արարողության է պատրաստվում»։
Բանաստեղծության հիմնաքարն այն է, որ ունի ժամանակի, բնության, մարդկության և, իհարկե, լեզվի բարդության բոլոր ըմբռնումներն ու բացատրությունները: «Փոթորիկի մի կտոր»-ում Սթրենդը իշխում է բառերը տիրապետելու, իր ուզած ձևով ճկելու արվեստին։ Ստվերները պատկանում են երկնակամարին, բայց ձնաբուքը՝ ձյան փաթիլին։ Այս երկու տողերում մեծ համընկում կա, սակայն նյութի և արժեքի տարօրինակ հակադրությունը միասին հրաշալի են գործում: Ձյան առատությունը սպառնում է և մոտ է, իսկ բնությունն այն վերահսկում է։
Մարկ Սթրենդը ծանր է տանում կյանքի այն պահերը, կետերը, որոնք էլ չեն վերադառնա: Օգտագործելով բառեր, որոնց մասին մենք հաճախ մոռանում ենք՝ ստեղծում է այնպիսի շարադրանք, որոնք կարող են ավելի հզոր լինել, քան հանգավոր սխեմաներն իրենց կարգով և ձևով:
© Նյութը պատրաստեց՝ Հենրիետա Ավագյանը
մեկնաբանություններ