ՊՈՒԼԻՑԵՐՅԱՆ ՄՐՑԱՆԱԿ

«Հանրապետության ապագան կերտելու ուժը կլինի ապագա սերունդների լրագրողների ձեռքում»,- Ժոզեֆ Պուլիցեր

Ժոզեֆ Պուլիցերը 19-րդ դարավերջի ամերիկյան լրագրության առաջավորն էր:

Պուլիցերյան մրցանակը հիմնադրվել է 1917 թ.-ին: Մրցանակների ցանկը Պուլիցերը սահմանել էր դեռևս 1904 թ.-ին գրված իր կտակում, սակայն 1917-ից հետո այն պարբերաբար վերանայվում է:

Անվանակարգերի շնորհման գործընթացը պայմանավորված է մի քանի հանգամանքներով: Լրագրության, գրականության, թատրոնի և երաժշտության տարբեր անվանակարգերում մինչ օրս ներկայացվում են միայն ԱՄՆ քաղաքացիների գործերը, սակայն պատմության ոլորտում հեղինակը կարող է լինել ցանկացած ազգության ներկայացուցիչ, բայց հրապարակած գիրքը պետք է լինի Միացյալ Նահագների պատմության վերաբերյալ: Լրագրության մրցույթի դիմորդները կարող են լինել ցանկացած ազգության, սակայն նրանց աշխատանքները պետք է հրապարակված լինեն ամերիկյան ամսագրերում, թերթերում կամ կանոնավոր հրապարակումներ անող լրատվական կայքում:

2006 թ. մրցութային տարում առաջին անգամ Պուլիցերյան մրցանակի խորհուրդը թույլ է տվել առցանց նյութեր ներառել լրատվական ոլորտի բոլոր 14 անվանակարգերում: Հետագայում անվանակարգերի թիվը դարձրել են 21, որից 7-ը ներառում է գեղարվեստական գրականությունը, պատմությունը, դրաման, երաժշտությունը, կենսագրական ժանրը և ոչ գեղարվեստական գրականությունը:

Երաժշտության անվանակարգն ավելացվել է դեռևս 1943 թ.-ին: Սկզբնական շրջանում մրցանակակիրները դասական երաժշտության ներկայացուցիչ կոմպոզիտորներն էին: 1998 թ.-ից սկսած՝ երաժշտության ասպարեզն ընդարձակել է իր սահմանմաններն ու ընդունելության պահանջները` ամերիկյան երաժշտության առավել լայն շրջանակներ ընդգրկելու նպատակով:

Ամերիկյան լրագրության ոլորտում Պուլիցերը վերելքի հասել է ինքնուրույն: Նա հպարտանում էր այս փաստով: Եվ գուցե պատահական չէ, որ երիտասարդ լրագրողի ջանքերն ու պայքարը միտված են եղել տարբեր ոլորտներում մասնագիտական պատրաստվածությունը խթանելուն:

Տարաբնույթ այնպիսի աշխատանքներ կատարելուց հետո, ինչպիսիք են ջորեպանը, ուղեբեռի վարիչը և մատուցողը, Պուլիցերը ընկղմվում էր քաղաքի Առևտրային գրադարանում և սկսում ուսումնասիրել անգլերեն ու իրավագիտություն: Նա մի դիպվածով կարիերայի մեծ հնարավորություն է ստացել գրադարանի շախմատի սենյակում: Դիտելով երկու մշտական այցելուների խաղը՝ խստորեն քննադատել է մի քայլ, և խաղացողները Պուլիցերին ներգրավել են խոսակցության մեջ: Նրանք գերմանական առաջատար Westliche Post օրաթերթի խմբագիրներն էին, և այս ծանոթությանը հաջորդել է աշխատանքի առաջարկը:

Տարիներ շարունակ Պուլիցերյան մրցույթի խորհուրդը շնորհած կամ չշնորհած մրցանակների համար քննադատների թիրախում է եղել: Հակասություններ են առաջացել նաև խորհրդի կայացրած որոշումների շուրջ, որոնք հակասել են ժյուրիի հորդորներին: Հաշվի առնելով մրցանակաբաշխության սուբյեկտիվ բնույթը՝ դա անխուսափելի էր: Խորհուրդը չի տրվել ժողովրդական նախապատվություններին: Պարգևատրված գրքերից շատերը, եթե ոչ մեծ մասը, չեն եղել բեսթսելլերների ցուցակներում, իսկ հաղթող ճանաչված ներկայացումները բեմադրվել են, օրինակ, Բրոդվեյից դուրս տարածաշրջանային թատրոններում:

Ճաշակով և նախընտրությամբ պայմանավորված` 1941 թ.-ին խորհուրդը մերժել է Էռնեստ Հեմինգուեյի «Ու՞մ մահն է գուժում զանգը» ստեղծագործությունը, բայց 1953 թ.-ին նրան շնորհել է մրցանակ ավելի փոքրածավալ աշխատանքի՝ «Ծերունին և ծովը» ստեղծագործության համար:

Չնայած այս փոքրիկ տարաձայնություններին՝ ձևավորման առաջին իսկ օրերից խորհուրդը, ընդհանուր առմամբ, հավատարիմ է մնացել խորհրդակցությունների գաղտնիության քաղաքականությանը և մերժել է իր որոշումների հրապարակային քննարկումը: Մարտահրավերները չեն ազդել Պուլիցերյան՝ որպես երկրի ամենահեղինակավոր մրցանակի հեղինակության վրա և այն շարունակել է լինել լրագրության, գրականագիտության ու երաժշտության ասպարեզում ամենապահանջված պարգևատրումը:

Պուլիցերյան մրցանակներն ընկալվում են որպես որակյալ ստեղծագործություն ունենալու հիմնական խթան և ողջ աշխարհի ուշադրությունը կենտրոնացնում են գրականության, լրագրության և երաժշտության ոլորտում ամերիկյան նվաճումների շուրջ:

© Նյութը պատրաստեց՝ Անի Գասպարյանը: