Քոլսոն Ուայթհեդ «Ստորգետնյա երկաթուղի»

Արչ Քոլսոն Չիփփ Ուայթհեդի «Ստորգետնյա երկաթուղի» վեպը հրատարակվել է 40 լեզուներով, արժանացել է Ազգային գրքի (2016թ.) և Պուլիցերյան (2017թ.) մրցանակների: Երկրորդ անգամ գրողը Պուլիցերյան մրցանակի արժանացել է 2020թ. «Նիկելե տղաները» վեպի համար, որին արդեն անդրադարձել ենք հեղինակի վերաբերյալ նախորդ նյութում:

Ստորգետնյա երկաթուղին գաղտնի երթուղիների ցանց էր ԱՄՆ-ում: Այն հիմնադրվել էր 19-րդ դարի սկզբից մինչև կեսերն ընկած ժամանակահատվածում և օգտագործվում էր ստրկացված աֆրոամերիկացիների կողմից հիմնականում ազատ՝ ոչ ստրկատիրական նահանգներ և Կանադա փախչելու համար:

Վեպի հերոսուհին՝ Կորան, ստրուկ է Ջորջիա նահանգի բամբակի պլանտացիաներից մեկում: Կյանքը դժոխք է բոլոր ստրուկների համար, և հատկապես անտանելի է Կորայի համար: Նա վտարանդի է անգամ իր աֆրիկացի համագյուղացիների շրջանում, և առջևում նրան միայն դառնություններ են սպասվում: Երբ Կեսարը՝ մեկ այլ ստրուկ, ով վերջերս է ժամանել Վիրջինիա քաղաքից, պատմում է նրան ստորգետնյա երկաթուղու մասին, նրանք որոշում են սարսափելի ռիսկի դիմել և փախչել: Գործերը չեն դասավորվում պլանավորածի պես, և Կորան սպանում է մի երիտասարդ սպիտակամորթ տղայի, որը փորձում էր բռնել նրան: Չնայած նրանց հաջողվում է կայարան գտնել և շարժվել դեպի հյուսիս, սակայն շարունակում են հետապնդվել:

Կորայի և Կեսարի առաջին կանգառը Հարավային Կարոլինա նահանգի մի քաղաք է, որն ի սկզբանե պատսպարան է թվում, սակայն քաղաքի արտաքուստ խաղաղ մթնոլորտի տակ քողարկված է սևամորթ տեղացիների դեմ ծրագրված մի ծուղակ: Կորան ստիպված է կրկին փախչել մի նահանգից մյուսը՝ որոնելով իրական ազատություն:

Քոլսոն Ուայթհեդը հիանալի վերստեղծում է այն սարսափների պատկերը, որին սևամորթները ենթարկվել են քաղաքացիական պատերազմից առաջ: Այս պատմությունը Ամերիկայի յուրօրինակ պատմություն է, որը ձգվում է Միացյալ Նահանգներ աֆրիկացիների դաժան մուտք գործելու օրվանից մինչև մերօրյա չիրագործված խոստումներ:

Վեպը հիշեցում է, որ ստրկատիրության վերացումը չի բերում ռասիզմի և ռասայական հարձակումների ավարտին: Այս խնդիրները շարունակում են գոյություն ունենալ տարբեր ձևերով՝ զուգահեռաբար ազդելով աֆրոամերիկյան համայնքի կյանքի վրա:

© Նյութը պատրաստեց՝ Անի Գասպարյանը: