Սյուզըն-Լորի Փարքս «Թոփդոգ-Անդերդոգ»

2024-10-10

Սյուզըն-Լորի Փարքսն ամերիկացի դրամատուրգ, սցենարիստ, երաժիշտ և արձակագիր է։ Իր հեղինակած «Թոփդոգ-Անդերդոգ» պիեսի համար արժանացել է Պուլիցերյան մրցանակի 2002թ․-ին, դառնալով առաջին աֆրոամերիկացի կինը, ով երբևիցե շահել է մրցանակ դրամա անվանակարգում։ Պիեսի պրեմիերան կայացել է Օֆֆ Բրոդվեյում, Նյու Յորքում և մեկ տարի անց արդեն Բրոդվեյում՝ Ամբասադոր թատրոնում։ Ինչպես Փարքսի պիեսներից շատերը, ինչպիսիք են «Վերջին սևամորթի մահը ամբողջ տիեզերքում», «Վեներա»-ն , «Թոփդոգ-Անդերդոգը» նույնպես բարձրացնում է Միացյալ Նահանգներում ռասիզմի և ազգային ինքնության կառուցման խնդիրները:

Ինչպես Փարքսն է ներկայացնում ներածության մեջ՝ «սա պիես է ընտանեկան վերքերի և բուժման մասին: Բարի գալուստ ընտանիք»: Պիեսը նկարագրում է մեկ շաբաթվա ընթացքում տեղի ունեցող իրադարձություններ։ Եղբայրական սիրո և ընտանեկան ինքնության մութ կատակերգական առակը պատմում է Լինքոլնի և Բութի մասին՝ երկու սևամորթ եղբայրների, ովքեր հետապնդված են անցյալով, մրցակցության մեջ են միմյանց հետ ու ստիպված են դիմակայել ապագայի ջախջախիչ մարտահրավերներին։

Եղբայրները միասին ապրում են Բութի փոքրիկ բնակարանում այն բանից հետո, երբ Լինքոլնի կինը վռնդել է նրան։ Երեսունն անց եղբայրների ծնողները լքել են նրանց վաղ հասակում ՝ յուրաքանչյուրին թողնելով 500 դոլար ժառանգություն: Լինքոլնը մսխել է ժառանգությունը, բայց Բութը խնամքով պահել է այն ու եղբայրը գիտի այդ մասին: Նախկինում Լինքոլնը հաջողակ անօրինական կարիերա է ունեցել խաղաքարտերի ասպարեզում, և այժմ աշխատում է որպես Աբրահամ Լինքոլնի նմանակ՝ խաղերի սրահում, որը զբոսաշրջիկներին թույլ է տալիս վերարտադրել Լինքոլնի սպանությունը՝ կեղծ կրակելով նրա վրա: Բութը, իր ավագ եղբոր ստվերում, հուսահատորեն ցանկանում է լինել այնպիսի մարդ, ինչպիսին իր եղբայրն էր և տպավորել իր ընկերուհուն՝ Գրեյսին:

Խաղասրահում աշխատանքը կորցնելուց հետո Լինքոլնը վերսկսում է իր «կարիերան» խաղաքարտերի ոլորտում, մինչդեռ Բութը պարծենում է, որ Գրեյսը իրեն ամուսնության առաջարկ է արել։ Լինքոլնը Բութին ծաղրելով առաջարկում է գողությամբ զբաղվելու փոխարեն աշխատանք գտնել՝ Գրեյսին պահելու համար։ Բութը՝ վիրավորված, մարտահրավեր է նետում եղբորը: Լինքոլնը նրան ստիպում է հավատալ, որ կարող է հաղթել՝ դրդելով Բութին խաղադրույք կատարել իր 500 դոլար ժառանգությունը խաղի վրա՝ նախքան իրեն հաղթելը:

Պիեսի վերջում, երբ Լինքոլնը խաղաքարտերով «վաստակում» է իր ժառանգությունը, Բութը կրակում է Լինքոլնի հետևից և սպանում նրան։ Վերջին տեսարանը ավարտվում է նրանով, որ Բութը թափ է տալիս եղբոր մարմինն ու հեկեկում:

«Թոփդոգ-Անդերդոգ»-ը ցույց է տալիս, թե ինչպես է պատմությունը, լինի դա անձնական, ընտանեկան, թե մշակութային, ձևավորում ներկան: Փարքսին բնորոշ ոճը ներառում է ռիթմիկ երկխոսություն և ընդգծված բարբառ, որն ավելի քիչ տեսանելի է այս պիեսում, քան նրա որոշ այլ ստեղծագործություններում, բայց նշանավոր է իր լեզվական կառուցվածքով և կետադրական նշանների եզակի կիրառմամբ:

© Նյութը պատրաստեց՝ Հենրիետա Ավագյանը

մեկնաբանություններ