Թոնի Քուշներ «Հրեշտակներն Ամերիկայում․ հազարամյակների մոտեցումներ»

1993-10-11

Ամերիկացի դրամատուրգ Թոնի Քուշների «Հրեշտակներն Ամերիկայում»-ը էպիկական ստեղծագործություն է, որն ընդգրկում է երկու պիես՝ «Հազարամյակների մոտեցումներ»-ը, որը լույս է տեսել 1991թ․-ին և «Պերեստրոյկա»-ն, որի դեբյուտը տեղի է ունեցել 1992թ․-ին: Երկու մասից բաղկացած ստեղծագործության պրեմիերան կայացել է Բրոդվեյում: Սա Թոնի Քուշների ամենահայտնի ստեղծագործությունն է և համարվում է 20-րդ դարի ամերիկյան ամենամեծ և նշանակալից պիեսներից մեկը:

«Հրեշտակներն Ամերիկայում. Հազարամյակների մոտեցումներ»-ը մասը 1993թ․-ին արժանացել է Պուլիցերյան մրցանակի: Սրանից 10 տարի անց HBO-ն արտադրել է երկու պիեսներից բաղկացած մինի սերիալ՝ Մերիլ Սթրիփի, Ալ Պաչինոյի, Մերի-Լուիզ Փարքերի և Էմմա Թոմփսոնի մասնակցությամբ։

Պիեսի գործողությունները ծավալվում են 1980-ականների կեսերին՝ Ռեյգանյան Ամերիկայում[1], որտեղ ներկայացվում է կերպարների՝ անձնական և հասարակական կյանքի մարտահրավերներին դիմադրելու ուղին։ Այստեղ գերակշռում են սիրո, ինքնության, քաղաքական, ինչպես նաև հիվանդության թեմաները։

Պիեսի կենտրոնական կերպարները երկու զույգեր են՝ մեկը նույնասեռական, մյուսը՝ ավանդական սեռական կողմնորոշում ունեցող․ Լուի Այրոնսոնը և նրա սիրելին՝ Փրայըր Ուոլթերը, և մորմոն փաստաբան Ջո Փիթը և հոգեպես անկայուն կինը՝ Հարփերը: Լուիի տատիկի հուղարկավորությունից հետո Փրայըրը հայտնում է, որ վարակվել է ՁԻԱՀ-ով, և Լուին խուճապի է մատնվում։ Նա փորձում է հոգ տանել Փրայըրի մասին, բայց նրան համակում են վախն ու լարվածությունը։ Փրայըրին հիվանդանոցում խնամում է բուժքույր Բելիզը, ում հետ նա կիսվում է իր տեսիլքներով, որ ի հայտ էին եկել հիվանդության ժամանակ։

Այս երկու զույգերի ճակատագրերն անմիջապես միահյուսվում են. Ջոն պատահաբար տեսնում է Լուիին՝ դատարանի շենքի լոգարանում լաց լինելիս, որտեղ ինքն աշխատում է, և նրանք անհավանական ընկերություն են ձեռք բերում՝ հիմնված մասամբ Լուիի կասկածի վրա, որ Ջոն նույնպես համասեռամոլ է: Հարփերն ու Փրայըրը «հանդիպում են» իրար երազներում, ուր Փրայըրը բացահայտում է Հարփերին, որ իր ամուսինը ծպտված միասեռական է: Հարփերը առերեսվում է Ջոին, ով հերքում է այդ փաստը՝ նշելով, որ ժամանակին պայքարել է դրա դեմ։ Հարփերի հոգեշեղվածությունն էլ ավելի է վատթարանում:

Օրեցօր, Լուին ու Ջոն ավելի են մտերմանում և վերջապես Ջոն գինովցած զանգահարում է պահպանողական մորը՝ ասելու, որ ինքը համասեռամոլ է։ Այստեղ Ջոն նաև կնոջն է պատմում Լուիի հանդեպ տածած զգացմունքների մասին, միաժամանակ Լուին Փրայըրին հայտնում է, որ լքում է իրեն։

Հոգեշեղված վիճակում Հարփերը փախչում է տնից ու սկսում թափառել փողոցներով՝ կարծելով, թե Անտարկտիդայում է։ Մինչդեռ Փրայըրի առողջական վիճակի վատթարացումը հանգեցնում է ավելի շատ հալյուցինացիաների առաջ գալուն։ Նա լսում է մի հրեշտակի ձայն, որը կարծես նախապատրաստում է Փրայըրին մահվան, նրան այցելում են իր նախնիների ուրվականները՝ տեղեկացնելով, որ ինքն աստվածային մարգարե է։ Փրայըրը չգիտի՝ արդյոք այս այցելությունները հալյուցինացիաներ են, որոնք առաջացել են հուզական անկման հետևանքով, թե իրական են: Վերջում հրեշտակը ճեղքում է Փրայըրի ննջասենյակի առաստաղը, դիմում նրան որպես «Մարգարե» և հայտարարում, որ «Մեծ Գործը» սկսվել է:

Հարկ է նշել, որ պիեսում ամենից առաջ հաշվի է առնված 1980-ականներին տարածված համաճարակի հոգեբանական և մշակութային վնասը, որը սպանեց ավելի քան 100,000 ամերիկացիների, հիմնականում՝ միասեռականների:


[1] Ամերիկյան պատմության դարաշրջան է, որը բնորոշում է նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանի գլխավորած պահպանողական  երկարատև ազդեցությունը:

© Նյութը պատրաստեց՝ Հենրիետա Ավագյանը

մեկնաբանություններ