Պարույր Սևակ «Անլռելի զանգակատուն» - Ղողանջ հրաշագործման

Խանգարե՞լ: Ինչի՞ համար... 
Գարուն էր: Չեկած ամառ` 
Փուլ եկավ երկնակամար, 
Ձյուն մաղեց մեր բաց գլխին, 
Ձյուն մաղեց` կրակի՜ պես... 
-Գարուն ա, ձուն ա արել... 
Գետերը մեր երերման 
Հոսեցին` երակի՜ պես 
-Արունը ջուր ա դառել... 
Ձորերը շիրիմ դարձան, 
Վիհերը գերեզմանոց. 
-Ջուրը մեր տունն ա տարել... 
Ամեն քար` լուռ մահարանձան, 
Ամեն տուն` վառման հնոց... 
-Բնավեր հավք ենք դարձել… 
Ինչքան բառ` ո՜ղջը մրմունջ, 
Ինչքան երգ` ո՜ղջը լալով. 
-Զուլում էր, զուլու՜մ, լաո՛… 
Թրի դեմ, սրի, հրի` 
Լոկ մանգաղ, լոկ բահ ու մաճ. 
-Տնավե՜ր-բնավե՜ր լաճ… 
Մեր հողը, մեր հայրենին, 
Մեր երկիրն ամայացավ. 
-Սե՜վ կապիր, սեվսիրտ մարե… 
Հինավուրց տոհմիկ մի ազգ 
Չմեռավ, այլ… մահացավ. 
-Գարուն ա, ձուն ա արել… 
Գարուն էր: Ամառ եկավ, 
Ձագ հանեց ձորում կաքավ, 
Իսկ հայրը զրկվեց ձագից, 
Իր պոռթկան թոնրի տաքից, 
Իր մորից, հորից, յարից, 
Իր բնից ու աշխարհից. 
-Գարուն ա, ձուն ա արել… 
…Ա՛խ, ինչպե՞ս, ո՞նց մոռանալ 
Արհավիրքն այն օրերի. 
-Աշխարհում ով մոռանա, 
Ջուխտ աչքով թող քոռանա... 
Գառնարած, հովիվ, նախրորդ 
Ետ չեկան սար-ձորերից… 
Կեսօրին էլ ո՞վ կերգեր. 
-Սարերը հով չեն անում, 
Իմ դարդին դարման անում… 
Հնձվորը արտում մորթվեց 
Իր ձեռքի սուր մանգաղով… 
Խեղճ հարսը էլ ո՞նց երգեր. 
-Քաղվորին հաց եմ բերում, 
Բերանը մաց եմ թողում… 
Ձկնորսը Վանա ծովում 
Չըփրկվեց ճարպիկ լողով… 
Աղջիկը զու՜ր էր կանչում 
-Իմ ծամթել տամ լողվորչուն… 
Երկրի մեջ մարդ չըմնաց` 
Մարդ թաղեր մարդու նման… 
Ա՜խ, մնար մե՛կը գոնե 
Ու կանչեր. 
-Դլե յամա՛ն… 
…Ա՛խ, ինչպե՞ս, ո՞նց մոռանալ 
Արհավիրքն այն օրերի. 
-Աշխարհում ով մոռանա, 
Ջուխտ աչքով թող քոռանա... 
…Ջահերը վառ մնացին 
Ժամերգվող եկեղեցում, 
Ժամկոչին կախ տվեցին 
Պարանից զանգակատան… 
Ջաղացից աղուն բերող 
Ալրոտված խեղճ գյուղացուն 
Իր սայլը դագաղ դարձավ, 
Ալյուրը` արնոտ պատան… 
Մայրը ընկավ` ծիծը թողած 
Իր փըմփլիկ մանկան բերնում, 
Ծծի տեղ ցից խրելով` 
Խեղդեցին մինուճարին… 
Տատն ընկավ` ձեռքը մեկնած 
Կըչկըչան հավի թառին – 
Իր հիվանդ թոռան համար 
Խորոտիկ ճուտ էր բռնում… 
Կալի մեջ պապիկն ընկավ – 
Իր ոսկե թեղն էր էրնում, 
Որպեսզի տուրքը թուրքին 
Օր առաջ շուտ վճարի… 
Ով ծաղիկ հաց էր թխում` 
Խորովվեց թոնրի ծխում… 
Ով հասել ուխտատեղի, 
Վառել էր մոմը դեղին, 
Մոմի դեմ իջել էր ծունր 
Ու հայցում էր Աստըծուն, 
Որ բախշի մի լաճ տղա, 
Իր արյամբ մոմը մարեց` 
Չավարտած ՙՏե՜ր, քեզ մեղա՚ -ն… 
-Գարուն ա, ձուն ա արել… 
…Խոցեցին ու ջընջեցին, 
Հատեցին հաստ ու բարակ, 
Հոշեցին ու տանջեցին, 
Փշրեցին, տվին կրակ, 
Վաթեցին արյուն-արցունք, 
Ներկեցին ձոր ու բարձրունք, 
Քանդեցին երկինք մի լուրթ, 
Մորթեցին մի ժողովուրդ, 
Հացառատ մի ողջ աշխարհ 
Սարքեցին փշրանք-նշխար, 
Սու՜րբ նշխար` շա՜ն բերանում,- 
Ուզեցին մեկ հայ թողնել, 
Եվ այն էլ… թանգարանում… 
-Գարուն ա, ձուն ա արել…