Ֆրեդերիկ Բեգբեդեր «Գրելն ինձ դարձնում է ապրելու արժանի»

Պարոն Բեգբեդեր, ո՞րն է գրող լինելու արկածախնդրությունը:

Կարծում եմ աշխարհում շատ ավելի համարձակ և տեսարժան արկածներ կան: Ես երբեք պարաշյուտով կամ առանց դրա չեմ ցատկել ինքնաթիռից, երբեք չեմ բարձրացել  Հիմալայներ: Իրականու՞մ կարծում եք, որ այդքան արկածախնդիր բան է թուղթ ու գրիչ վերցնել ու գրելը: Համոզված չեմ: Գուցե դու գրող ես դառնում, քանի որ Ինդիանա Ջոնսը չես:

Գրելը Ձեզ համար հիշողությունը վերականգնելու՞, խոստովանելու՞, միտքն ազատագրելու՞, թե՞ պարզապես փախուստի միջոց է:

Կարծում եմ առաջին երեքը ճիշտ են իմ դեպքում: Ես փորձում եմ խոստովանել, փորձում եմ ազատվել, մաքրել միտքս, ինչպես նաև վերհիշել: Ես վատ հիշողություն ունեմ, բայց երբ սկսում եմ գրել, պատկերները շարվում են ուղեղումս: Դա իսկապես առեղծված է: Չեմ հասկանում ինչու, բայց գրելը կապված է անցյալի հետ: Քո կյանքի դրվագները բառեր դարձնելը իսկապես մի տեսակ հաճույք է: Դա պատճառ է դառնում ապրելու: Ես չգիտեմ՝ ինչու եմ այստեղ և ինչու եմ ապրում, ես ինձ անպետք եմ զգում… Բայց երբ ես գրում եմ, ես հասկանում եմ, թե ինչու եմ այստեղ: Ես չգիտեմ՝ արդյոք դա կարևոր է, դա պատճառ է դառնում, որ ապրեմ: Փախուստի մասին… Երանի կարողանայի փախչել, բայց չեմ կարողանում… Ես միշտ խոսում եմ իրականության մասին: Օրինակ ես նախանձում եմ Ջոան Ռոուլինգին:  Նա սկսեց պատմել Հարրի Փոթթերի պատմությունը իր տղային: Նա չուներ փող և աշխատանք: Նա քնեցնում էր իր տղային՝  ցախավելով հրաշագործի մասին պատմելով: Ինչ-որ առումով սա փախուստ էր իր կյանքից: Ինպես Ջոն Թոլքինը և բոլոր այն գրողները, որոնք վառ երևակայություն ունեն: Ես միշտ նախանձում եմ նրանց: Նախանձում եմ, քանի որ ես միշտ գրում եմ Փարիզում ինչ-որ աղջկա հետ մի գավաթ գինի խմելու մասին: Իհարկե դա հրաշալի է, գեղեցիկ… Բայց կցանկանայի պատմել այն տղայի մասին, որը Փարիզում մի գավաթ գինի է խմում մի կնոջ հետ, մեկ էլ հանկարծ նրանք սկսում են թռչել փողոցների վրայով՝ գնալով լուսին ու հետ գալով: Երանի կարողանայի անել դա, բայց ակնհայտ է, որ չեմ կարող:

Ի՞նչ եք զգում, երբ ի ցույց եք դնում Ձեր մերկ հոգին Ձեր գործերում, որոնք իրենց բնույթով խոստովանություններ են:

Դա նման է մերկապարի: Երբեմն դա արտասովոր է: Ես այդ մասին խոսում էի Արնոյի հետ: Նա գրում է իմ կենսագրությունը, որը խենթություն է․ նա պատմում է իմ զգացմունքային կյանքի բոլոր մանրամասները: Ես անհանգստացած եմ՝ ինչ կմտածի իմ կինը դրանց մասին… Նա պատմում է իմ անցյալից և բոլոր սիրավեպերից: Մի կողմից դա ամոթալի է: Բայց ես սիրում եմ դրանք կարդալ: Ես սիրում եմ կարդալ խոստովանություններ: Ռուսո, Մոնտեն. բոլոր հանճարեղ ֆրանսիացի գրողներն այդպես են վարվել: Անդրե Ժիդը: Նրանք խոսում են ամեն ինչից: Իրենց անձնական կյանքի բոլոր դետալներից: Ինչ-որ տեղ դա հուզիչ է, դու զգում ես այդ: Դառնում ես դրա մի մասը: Դու մտնում ես այդ մարդու ուղեղի մեջ: Դու գիտես, որ  դա ճիշտ է և հաճույք ես ստանում՝ թափանցելով ինչ-որ մեկի գաղտնի կյանք: Ինչ-որ առումով սա այլասերում է: Ես գիտեմ՝ ես խենթ եմ, կիսով չափ՝ ցուցադրամոլ, կիսով չափ՝ վուայոր:

Խոսելով խենթության մասին, Դուք փորձո՞ւմ եք այն կառավարել, թե՞ ազատություն եք տալիս դրան:

Կախված է հանգամանքներից: Ես կյանքումս տարբեր ժամանակաշրջաններ եմ ունենում: Մի որոշ ժամանակ ես իսկապես խելագարի նման էի վերաբերում իմ առողջությանը: Ես վտանգում էի կյանքս, ամեն երեկո խրախճանքների մեջ էի, չէի քնում, թմրադեղեր էի օգտագործում… Այդ շրջանում ես շատ դասական գործեր էի գրում, ինչպիսիք են «Ֆրանսիական վեպը» կամ «Սերը տևում է երեք տարի»: Տարօրինակ է, բայց հակառակնել է ճշմարիտ: Երբ կյանքումս ամեն ինչ հանգիստ էր, ես գրում էի իմ ամենախենթ գործերը՝ «99 ֆրանկ», «Իդեալը», «Ռոմանտիկ եսասերը»: Թվում է՝ ես կարիք ունեմ գրել ինչ-որ բան , որը տարբեր է իմ կյանքից:

Կապ չունի, թե ինչի մասին եք գրում, Ձեր ոճի միջոցով Դուք ի ցույց եք դնում Ձեր իրական եսը՝ արվեստագետի զգացմունքների հայելին, որը կարծում եմ ավելի կարևոր է, քան բովանդակությունը:

Դա ճիշտ է: Կարդալիս ես միշտ նախընտրում եմ զգացմունքները:Ես սիրում եմ ծիծաղել, լացել, զայրանալ, տխրել: Դա ավելին է, քան զգացմունքայնությունը, դա հիպեր-զգացմունքայնություն է, հիպեր-փխրունություն… Երբ ես ինձ լավ եմ զգում, ես գրելու ցանկություն չունեմ, երբ ուրախ եմ, ուզում եմ խմել, բայց երբ գրում եմ, ուրմեն խնդիրներ ունեմ: Օրինակ, երբ զայրացած եմ, վատ եմ զգում, մելանխոլիկ վիճակում եմ … Գրողի համար կարծես վառելիք է, երբ սարսափելի վատ ես զգում:

Զայրույթը՝ որպես գրելու խթան, արդիակա՞ն է Ձեզ համար այսօր:

Շատ բաներ են ինձ զայրացնում: Ես չեմ հասկանում այս աշխարհը: Քանի մեծանում եմ, այնքան շատ բան է ինձ աբսուրդ թվում: Ես սիրում եմ զայրանալ, բայց դա նաև ապստամբելու ձև է: Ես ատում եմ շատ բաներ, ինչպես օրինակ՝ սա (ցույց է տալիս ձայնագրիչը և iPhone-ը): Ճիշտ է, ես էլ ունեմ սրանցից: Ես ատում եմ այն հանգամանքը, որ սրանք կործանում են մեր անձնական կյանքը՝ որոշելով թե մեր ուզածն ինչ է: Աշխարհն այսօր կառավարում են համակարգչային մասնագետները: Ես նրանցից մեկը չեմ: Ես սիրում եմ հաճույքը, կյանքը, գրականությունն ու կինոն: Ես մոնիտորի դեմը նստող համակարգչային մասնագետ չեմ. կարծում եմ՝ նրանք ավելի վտանգավոր են, քան թվում են: Նրանք են աշխարհի տերերը, բայց մենք ստիպված չենք դա ընդունել: Մենք կարող ենք մերժել դա:

Համաձայն եմ՝ Փարիզը և կյանքը ավելի գրավիչ կլինեին առանց այս ավտոմեքենաների: Ձեր աշխատանքը համարու՞մ եք պաշտպանիչ բոժոժ այս գերծանրաբեռնվածությունից:

Հնարավոր է: Սա մերժում է: Իսկապես, երբ սկսում ես մտածել, թե ինչ է այդ տարօրինակ զբաղմունքը՝ ընթերցանությունը, հասկանում ես, որ այն դիմադրության մի ձև է: Երբ ուզում ես կարդալ ինչ-որ կարևոր բան, օրինակ Լոուրենս կամ Պրուստ, ստիպված ես անջատել հեռուստացույցը և համակարգիչդ: Քեզ անհրաժեշտ է լռություն, պետք է…այո՛, բոժոժ, բունկեր… Սա կարևոր որոշում է: Գնալով ավելի քիչ մարդիկ են կայացնում այդ որոշումը: Իմ աղջիկը, օրինակ, չի սիրում կարդալ: Նա սիրում է զանգահարել իր ընկերներին: Կարծում եմ՝ մենք կախվածության մեջ ենք ժամանակակից սոցցանցերից, լրատվամիջոցներից և այլն: Եթե կայացնում ես ամեն ինչ մերժելու և հանճարեղ գրողի հետ առանձնանալու որոշումը, գրողի, որը մահացել է հարյուր տարի առաջ, ապա նա կխոսի քեզ հետ: Կարծում եմ՝ արժի դրա համար ջանքեր ներդնել: Դու արտակարգ կզգաս: Կզգաս ավելի բարձրում, քան կյանքն է, քան դու ինքդ ես:

Ի՞նչպես կարող ենք վերականգնել կարդալու մշակույթը:

Այս աշխարհում ամեն ինչ կառուցված է այնպես, որ մտածելու կարողությունը վերանա: Երբ մարդիկ չափից ավելի են մտածում, սկսում են քննադատել իշխանություններին, վերլուծել կյանքը և փոփոխությունների ձգտել: Սա դուր չի գալիս կառավարությանը: Ամեն ինչ կառուցված է այնպես, որ մարդիկ չմտածեն: Դու պարզապես ենթարկվում ես: Սա այն է, ինչ ես փորձել եմ բացատրել «99 ֆրանկում» և «Իդեալում»: Այս ամեն ինչը սկսվեց Երկրորդ աշխարհամարտից հետո:

Աշխարհը նաև այնպես է կառուցված, որ ամեն էքստրեմալ ժամանակահատվածից հետո սկսվում է դրան հակակշիռ իրավիճակ: Ի՞նչ եք կարծում, այս զանգվածային սպառողականության և բարոյական ճգնաժամի դարաշրջանում հնարավո՞ր է լույս վառվի թունելի վերջում մոտ ապագայում և սկսվի նոր լուսավորչականություն:

Հուսով եմ: Ատում եմ վատատեսությունը: Չեմ սիրում, երբ ասում են` «Առաջ ավելի լավ էր»: Հուսով եմ՝ ճիշտ ես: Ես չեմ տեսնում դա մոտ ապագայում, ես չեմ տեսնում պատճառներ լավատես լինելու համար…  Որոշ երիտասարդներ գիտեն, որ այս կյանքը խենթություն է, նրանց ցանկանում եմ փախչել, ապրել հեռու և պարզ կյանք վարել: Նրանք ընդվզում են:

Ի՞նչ կասեք գրողի, գրականության մարդու, ինտելեկտուալի հանդեպ կորցրած հարգանքի մասին: Ցավում եմ, բայց շատ անգամ եմ լսել, որ գրող լինելը պատշաճ աշխատանք չէ… Շատ հաճախ մարդիկ դա չեն ընկալում որպես կարևոր բան, որը կարող է հոգևոր սնունդ լինել…

Ամենից առաջ այն, ինչ դու անում ես, այս ամսագիրը, դիմադրության մի ձև է, որով մերժում ես օֆիսային կյանքը։ Դու ստեղծել ես քո սեփական լրատվամիջոցը, ընտրել ես էն մարդկանց, ում ուզում ես տեսնել և դա հրաշալի է։ Մարդիկ միայն փողի մասին են մտածում, հատկապես կենտրոնական Եվրոպայում, կոմունիստական անցյալի պատճառով։ Հիմա բոլորը տարված են փողով՝ թե որքան փող ունես դու, ունես մեծ ավտոմեքենա, մեծ տուն, արդյոք քո կինը թոփ մոդելի տեսք ունի․․․Սա, ինչպես դու ասեցիր, բալանս է կոմունիզմից հետո դեպի էքստրիմ կապիտալիզմ։ Բայց երբ ես ճանապարհորդում էի Բուլղարիայում և այլ նախկին կոմունիստական երկրներում, ես նկատեցի, որ նրանք իսկապես հետաքրքրված են արվեստով և գրականությամբ, գուցե ավելի շատ, քան Ֆրանսիայում կամ Ամերիկայում։ Ինչպես նաև Ռուսաստանում, այնտեղ սիրում են գրականությունը։ Նրանք իրենց մեղավոր են զգում, որ չեն կարդում և գիտեն, որ դա վատ է։ Նրանք միայն փող են ուզում աշխատել և կարծում են, որ միգուցե մի օր ժամանակ կունենան գիրք կարդալու համար։ Այդ մեղավորության զգացումը կա։ Գուցե դա է պատճառը՝ չընթերցող մարդկանց մեղավորության զգացումը։ Երբ ինչ-որ մեկը ասում է, «Օ՜, դու ուզում ես գրո՞ղ լինել․․․» Ինչպես փողոցային անտունը․․․Բայց հոգու խորքում նրանք երազում են նույնը անել, ես համոզված եմ, նրանք գիտեն, որ դու ազատ ես, իսկ իրենք՝ ոչ։

Կանոնները չափից շատ են։ Մենք սիրո, արդարության, համակարգվածության կարիք ունենք․․․

Խոսելով կանոնների մասին, ի՞նչ կասեք սահմանների հասկացողության մասին։

Ահ, ես չեմ սիրում դրանք․․․ Ես այն տեսակետին եմ, որ բոլոր խնդիրները համընդհանուր են։ Հիմարություն է երկրների բաժանումը։ Լավ է ունենալ տարբերություններ, տարբեր մշակույթներ, լեզուներ, բայց երկրները․․․Չորեքշաբթի ես կլինեմ Սոֆիայում։ Ես այնտեղ ինձ տանն եմ զգում։ Հուսով եմ Դուք Փարիզում եք Ձեզ տանը զգում։ Դա խնդիր չէ։ Ազգայնամոլությունը մարդկանց հիմարեցնում է։ Օրինակ՝ ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության ժամանակ․ բոլորը կարծես խենթանում են։ Կարծես ցանկանում են սպանել միմյանց։ Գուցե ես լավ հայրենասեր չեմ։ Ես ընտրե՞լ եմ լինել ֆրանսիացի։ Ո՛չ։ Ես պարզապես ծնվել եմ այստեղ, հետևաբար ես ֆրանսիացի եմ, բայց ոչ մեկ ինձ չի հարցրել, «Ֆրեդերի՛կ, դու ուզու՞մ ես լինել ֆրանսիացի, կամ անգլիացի, կամ գերմանացի, բուլղարացի։» Ո՛չ․․․Ես ուղղակի ծնվել եմ այստեղ և ես ֆրանսիացի եմ։

Փաստորեն Դուք Ձեզ չե՞ք համարում իսկական ֆրանսիացի։

Ես այստեղ պատմություն ունեմ։ Այստեղի հետ կապված վայրեր ու հիշողություններ։ Բայց ես չեմ ուզում մեռնել ֆրանսիացի լինելուս համար։ Ես չեմ հպարտանում, որ այստեղ եմ ծնվել։ Ես ոչինչ չեմ արել ֆրանսիացի լինելու համար։ Իմ նախնիներից ոմանք այստեղ են եկել Սիրիայից, նրանք կտրել-անցել են Միջերկրական ծովը․․․Նրանք անցել են Հունաստանը, Գերմանիան և հաստատվել Ֆրանսիայում։ Նրանք ավելի շատ են ցանկացել ֆրանսիացի լինել, քան ես։ Ես պարզապես ծնվել եմ այստեղ։ Բացի այդ մարդիկ, որոնք ընտրում են այս երկիրը, պետք է սիրով ընդունվեն, քանի որ գուցե նրանք իսկապես սիրում են այս երկիրը։ Մարդիկ խիզախում են, այնքան շատ բան են վտանգում այս երկրում մնալու համար։

Ես միշտ ցանկացել եմ գրել, բայց ես շատ ամաչկոտ եմ ու համեստ։ Ի՞նչ եք կարծում, գրելը և որպես հեղինակ ինքնահաստատվելը անմիջականորեն կապված չե՞ն ինքնավստահության և գերագույն սնափառության հետ։ Եվ ի՞նչ կասեք Սելինի մասին, որը միայն երազում էր արհամարհված լինել։

Ես կարծում եմ՝ բոլոր գրողներն են երկչոտ։ Նրանք միշտ վախենում են։ Նրանք չեն սիրում խոսել, հարցազրույզներ տալ։ Իրական գրողները կյանքի մարդիկ չեն, նրանք շփվող չեն․․․Նրանք սիրում են նստել սենյակում և գրել։ Դա նման է հաշմանդամ լինելուն։ Գրողները հիվանդ մարդիկ են։ Գրող լինելը նման է հիվանդության։ Դու խնդիրներ ունես, երբ գրող ես։ Դու պետք է ինքնավստահ լինես գրելու համար։ Եթե չես․․․ Ես գինի եմ խմում․․․Դա ճիշտ է, երբ գարեջուր կամ գինի ես խմում, բայց ոչ օղի, այն շատ թունդ է, երկչոտությունը կարող է չքվել։ Այժմ, համեստության և սնափառության մասին․․․Դժվար է որոշել։ Կարծում եմ իսկապես շատ հարգի է գրող լինելը։ Դու կարծես ասում ես, «Օհ, ես բան ունեմ պատմելու։» Դա իսկապես մեծ ինքնավստահություն է պահանջում, բայց եթե դու տանը ունես գրադարան ու մի քանի գիրք, դու դառնում ես շատ համեստ։ Երբ քեզ դիտարկում ես գրականության պատմության մեջ, տեսնում ես, որ դու պարզապես փոքրիկ ճիճու ես, միջատ։ Բայց երբ սպիտակ թղթի առջև ես, ինքնավստահություն է պետք։ Սա պարադոքս է։ Երբ ամեն անգամ նայում եմ իմ գրադարանին, ես տապալված եմ զգում, ես իսկապես շատ հուսահատ և կոտրված եմ զգում, երբ հասկանում եմ, որ երբեք չեմ գրի մի էնպիսի բան, որը համեմատվի Դոստոևսկու կամ Ֆլոբերի հետ։ Այդ ժամանակ չպետք է մտածես դրա մասին։ Ես ունեմ շատ ընկերներ, որոնք գրողներ են։ Շատ գրողներ հիմար են։ Լավ է մի քիչ հիմար լինելը, որ շատ չմտածես։ Պարզապես գրես մի նախադասություն, հետո երկրորդը և էդպես շարունակ՝ չմտածելով այն մարդկանց մասին, որոնք կարդալու են և քննադատելու։

Ի՞նչ կասեք գրելու և այն հրապարակել չցանկանալու մասին։ Ինչպե՞ս կարող է գրողը հաղթահարել սա և արդյո՞ք կարող է։

Կարծում եմ լավ գրողները չեն գրում հասարակության համար, նրանք գրում են իրենք իրենց համար։ Եթե գրում ես որևէ մեկի համար, դա այն պատճառով է, որ ուզում ես գայթակղել, գրքեր վաճառել, լինել ինչ-որ կարևոր մեկը։ Դրանք սխալ դրդապատճառներ են։ Լավ դրդապատճառ է այն խենթ զգացողությունը, որ դու ասելու բան ունես, և կարծում ես, որ դու կարող ես ասել դա այնպես, որ կտարբերվի մյուսներից։ Սա լավ դրդապատճառ է գրելու համար, մնացած ամեն ինչը վատ է, դա մարմնավաճառություն է։ Այն գրողները, որոնք ցանկանում են գոհացնել, մարմնավաճառներ են։ Օրինակ՝ «Մոխրագույնի 50 երանգները»։ Այնտեղ անկեղծություն չկա։ Ինձ համար դա գրականություն չէ, արտադրանք է։ Այն կարող է հաջողել, բայց երբ դու կարդում ես, դու գիտես, որ հեղինակը իր հոգին չի դրել դրա մեջ, այնտեղ ոչ մի անձնական բան չկա, այն պարզապես գրված է մասսաներին գոհացնելու համար։ Գրականության մեջ ես սիրում եմ դետալները, սխալները, գրավչությունը, առեղծվածը։ Ինչու՞ է Նաբոկովը Լոլիտայի բերանը համեմատում կեռասի հետ, ինչու՞ է այն նման կեռասի․․․ Բոլոր այդ դետալները։ Սա է գրականությունը։ Մեծ հաջողություն վայելած գրքեր կան, որոնք գրականություն չեն։

Գոյություն ունի՞ անընդհատ գիտակցված պայքար գտնելու համար իրական մեծություն, ստեղծելու համար օբյեկտիվ գլուխգործոց։

Ֆերնանդո Պեսոան, հանճարեղ պորտուգալացի գրող, ասել է. «Ես գրում եմ, քանի որ կյանքը բավարար չէ»։ Ինձ  համար կյանքում բավարար չէ արթնանալ առավոտյան, նախաճաշել, լվանալ ատամները, սրճել և այլն… Պետք է մեկ ուրիշ բան լինի։ Ինձ համար դա Աստված չէ, ես չեմ հավատում Աստծուն։ Ես չգիտեմ՝ ինչու է դա այդպես։ Ես կարծում եմ, որ մենք ուղղակի ապրում ենք ու մեռնում, և ուրիշ ոչինչ չկա։ Միայն ուտելը, խմելը, սեր անելը, քնելը, մեռնելը ինձ համար բավարար չէ։ Միգուցե այս պատճառով եմ ես գրում։ Դա ինչ-որ հանճարեղ կամ ավելի բարձր բան չէ, բայց հույս ունեմ՝ դա ավելին է, քան կյանքը։

Ինքնաարտահայտման գործընթացի ընթացքում, գրելը ավելի չի մոլորեցնու՞մ Ձեզ։ Ժամանակի հետ Դուք զգու՞մ եք, որ բացահայտում եք Ձեր հոգու ավելի խորը շերտեր։

Սա շատ հավակնոտ է։ Ես երբեք այդպես չեմ մտածել դրա մասին։ Բայց դա ճիշտ է, որ ինքդ քեզ ավելի լավ ճանաչելը, քո խնդիրները բառեր դարձնելը, հասկանալը, թե դու ինչու ես այստեղ, ում ես սիրում, ինչու ես սիրում, արդյոք ծնողներդ սիրում են քեզ, ինչն է քեզ ցավ պատճառում։ Բոլոր այս հարցերը․․․Եվ բացի այդ ինչ-որ գեղեցիկ, զվարճալի, տխուր բան ստեղծելու ձգտումը, արվեստի գործ կերտելը․․․ Ես չգիտեմ՝ արդյոք գրելը ինձ դարձնում է ավելի գիտակից, թե ոչ, բայց այն ինձ դարձնում է ապրելու արժանի։ Գուցե իրական երազանքս է երբեք չմեռնել։ Երբ ես ասում եմ, որ կյանքը բավարար չէ․․․ Լավ, բացենք փակագծերը։ Բոլոր գրողներն ուզում են անմահ լինել։ Դա խենթություն է, եսակենտրոնություն և հպարտանալու բան չէ, բայց դա այդպես է։ Եթե հարցնես նրանց, նրանք բոլորը կասեն՝ «Ո՛չ, ո՛չ»։ Բայդ դրա համար են իրականում գրում։ Նրանք ուզում են հավերժանալ։

Մենք բոլորս գրագողեր չե՞նք։ Իմ գաղափարները հիմնված են մեկ ուրիշի գաղափարների վրա, ենթագիտակցաբար․․․ Եվ այլոց գաղափարները խորը արմատացած են իմ մեջ, Ձեր մեջ և ուրիշների մեջ։ Գաղափարների աշխարհը, որը մենք անընդունակ ենք ընկալել․․․

Ինչպես Պլատոնն է ասում՝ գոյություն ունի գաղափարների աշխարհը, բայց մենք այն չենք տեսնում: Մենք քարանձավում ենք։ Դու ճիշտ ես։ Մենք կարծես շարունակում ենք հին ու երկար պատմությունը, և հետո մենք կանհետանանք, և այլ մարդիկ կշարունակեն դա։ Նրանք կկարդան իմ գրքերը կամ Ձեր ամսագիրը և նորից կսկսեն նույն պատմությունները։ Դա ինչ-որ առումով գեղեցիկ է։ Մենք, ինչպես Ուելբեքն է ասում իր «Տարրական մասնիկներում», ատոմներ ենք՝ գաղափարների ատոմներ։

Եթե կարողանայիք ընտրել մեկ այլ դարաշրջան, ո՞վ կլիներ Ձեր ուտոպիստական ավատարը։

Ես կարդացի Կազանովան։ Նա հրաշալի ժամանակ է անցկացրել Վենետիկում 18-րդ դարում։ Թվում է՝ իսկապես գեղեցիկ վայր է եղել՝ հրաշալի երաժշտություն, լավ սնունդ, գեղեցիկ կանայք․․․Կարծես երազ լինի, երբ կարդում ես։ Իմ կյանքի պատմությունը՝ գրված Կազանովայի կողմից։ Այո՛, Վենետիկը 18-րդ դարում։ Դրա հետ համեմատած Փարիզը ոչինչ է։ Ես նաև կցանկանայի տեսնել 23-րդ և 24-րդ դարերը, արդյո՞ք դեռ կլինեն մարդիկ, թե՞ մեզ կփոխարինեն ռոբոտներն ու համակարգիչները։ Ես հետաքրքրասեր եմ։ Այդ իսկ պատճառով ես չեմ ուզում մեռնել։ Հետաքրքրասիրությունն ինձ կենդանի է պահում։ Ես ուզում եմ տեսնել, թե ինչ է տեղի ունենալու։ Ես ուզում եմ տեսնել, թե ինչպիսի տեսք կունենան Փարիզն ու Միլանը 100 տարի հետո։

Կա՞ Փարիզում ինչ-որ տեղ, որը Դուք միանշանակ խորհուրդ կտաք այցելել։

Shakespeare & Co գրախանութը, ինչպես նաև Un Regard Moderne-ը։ Այն շատ փոքր է և ամենուր գրքեր են։ Զարմանալի վայր է։

Որպես ժամանակակից գրաքննադատ, ո՞րն է Ձեր կառուցողական քննադատությունը այս հարցազրույցի վերաբերյալ։

Կարող ենք ևս մի երկու բաժակ խմել, հարցերը կարող են այլ լինել։ Հիմա բոլորն ուզում են զվարճալի թվալ և կատակել, բայց երբեմն լավ է կանգ առնել։ Փարիզում մարդիկ շատ հաճախ ինձ մակերեսային հարցեր են տալիս, և ինձ համար պատիվ է ունենալ այսպիսի խորը զրույցներ։

Աղբյուրը՝ https://angelagrigoryan.wordpress.com
Հարցազրույցը թարգմանվել է Noir Catcher օնլայն պարբերականի 2016 թվականի սեպտեմբերյան համարից: