Գաբրիել Գարսիա Մարկես «Նահապետի աշունը»

► Եվ նա մեռավ այնպես, ինչպես ասաց մահը, մեռավ այն պահին, երբ ամենից քիչն էր ուզում մեռնել, երբ այդքան տարիների անպտուղ պատրանքներից ու ինքնախաբեությունից հետո սկսել էր գլխի ընկնել, որ մարդիկ չեն ապրում, գրողը տանի, այլ գոյություն են պահպանում, որ ամենաերկար ու գործունյա կյանքն էլ հազիվ է բավականեցնում ապրել սովորելուն` այն էլ ամենավերջում:

► Կյանքը դժվարին է ու արագընթաց, բայց ուրիշ այլ կյանք չկա:

► Պրեզիդենտը հենց ընթացքում վճռում էր պետական ու կենցաղային հարցերը, ճիշտ այնպիսի հեշտությամբ, ինչպես հրամայում էր հանել ու տեղափոխել այս կամ այն դուռը, հրամանն իրագործվում էր առանց ուշացման, թեև նա տեղնուտեղն էլ կարգադրում էր ետ տանել դուռը, այս կարգադրությունն էլ էր կատարվում իսկույն, ինչպես և հրամանը, որ աշտարակի ժամացույցը կեսգիշերին և կեսօրին զարկի ոչ թե տասներկու, այլ երկու անգամ, որպեսզի կյանքը առավել երկար թվա,- հրամանները կատարվում էին անառարկելիորեն, անտրտունջ։ Եվ միայն սիեստայի մեռյալ ժամերին էր ամեն ինչ սսկվում, ամեն ինչ կանգ առնում, իսկ նա այդ ժամերին շոգից փրկվում էր կանանց հավանոցի կիսախավարում, որտեղ ընտրության վրա պահ իսկ չկորցնելով, հարձակվում էր առաջին պատահած կնոջ վրա, ճանկում ու պառկեցնում էր անկողնու լայնքով՝ առանց մերկացնելու, ինքն էլ չէր հանվում, ետևից դուռն էլ չէր փակում, և ամբողջ պալատը լսում էր նրա ծանր փնչոցը, նրա շնային կաղկանձը, նրա հապշտապ հևոցը, խթանների հաճախակի զնգզնգոցը, որ ոտքերն ընկած թույլ դողէրոցքից էր ծնվում, և լսվում էր սարսափով համակված կնոջ ձայնը,– կինը սիրո այդ պահերին փորձում էր իր վրայից ետ վանել նիհար, վտիտ օրապակասների հայացքները. «Դուրս կորեք, գնացեք բակ. ձեր տեսնելու բանը չէ. երեխաներին չի կարելի տեսնել այդ բանը»։ Եվ կարծես խաղաղ հրեշտակն էր ճախրում՝ հայրենիքի երկնքում, լռում էին ձայները, կանգ էր առնում ամեն մի շարժում, ողջ երկիրը մատը շրթներին էր տանում. «Սուսս... մի չնշեք... լռություն... գեներալը սեր է վայելում...»։ Սակայն ովքեր ծանոթ էին նրան, հավատ չէին ընծայում, նույնիսկկ պետության կյանքի այդ դադարին, չէին հավատում, թե նա զբաղված է սիրո վայելքով, որովհետև քաջ գիտեին՝ նա երկատվելու սովորություն ունի. երեկոյան ժամը յոթին նրան տեսել էին դոմինո խաղալիս, բայց ճիշտ ժամը յոթին նա այրվող աթարի ծխով նիստերի դահլիճից դուրս էր քշում մժղուկներին, ոչ մեկը հաստատ ոչինչ չէր կարող իմանալ, քանի դեռ չէին մարում բոլոր պատուհանների լույսերը, և չէր լսվում նրա ննջասենյակի դռան երեք կողպեքների ճռնչոցը, երեք մղլակների չրխկոցը և երեք շղթաների զնգոցը, քանի դեռ այնտեղից, ննջասենյակից չէր լսվում խուլ թրխկոցը, որ նշան էր, թե նրա ծանր, հոգնած մարմինն ընկավ քարե հատակին, որից հետո կարելի էր լսել մանկան քուն մտած ծեր մարդու արագահար շնչառությունը, որ ծովի գիշերային մակընթացության հետ ավելի ու ավելի համաչափ ու խոր էր դառնում...

► Քաղաքականությունը արիություն է պահանջում, իշխանությունը մի այնպիսի սայլ է, որ եթե վրայից մի քան ընկավ, համարիր կորած:

► Գաղտնիքը սարսափով պետք է բացատրել:

► Գեներալը խժռում էր գվինեոյի պտուղները և աչքերով լափլփում Ֆրանսիսկա Լիներոյի հրաշալի մարմինը, իսկ սա չգիտեր՝ ուր կորչեր ամոթից, որովհետև շատ էր երիտասարդ, վերջերս էր ամուսնացել, և նման հայացքները խորապես հուզում էին նրան, բայց նա հասկանում էր, որ գեներալը եկել էր բավարարելու իր ցանկությունը, գիտակցում էր կատարվելիքի անխուսափելիությունը, եթե, իհարկե, գեներալն ինքը միայն ետ չկանգներ որոշումից, «Ես հազիվ լսեցի սարսափից կծկված ամուսնուս շնչառությունը, նա նստեց կողքիս և մենք քարացանք ձեռք ձեռքի տված, սրտներս էլ միացած, ինչպես աղավնիները բացիկների վրա, և մեր այդ միացած սրտերը թպրտում էին վախեցած, մի սիրտ դառած, իսկ հրեշավոր ծերուկը կանգնել էր մեզանից երկու քայլի վրա և խժռում, հա խժռում էր գվինեոյի պտուղները, ուսի վրայով դեն շպրտում մնացորդները, անթարթ, համառորեն նայում ինձ։ Իսկ երբ խժռեց ճյուղի բոլոր պտուղները, մաքրազարդած ճյուղը թողեց իր տեղում՝ եղնիկի կողքին, նշան արեց ոտաբոբիկ իր հնդկացուն և ասաց ամուսնուս՝ Պոնսիո Դասային. «Դուրս եկ բարեկամիս հետ, նա քեզ ասելիք ունի»։ Իսկ ես, թեև մեռնում էի սարսափից, գիտակցում էի, որ կյանքս փրկելու միակ միջոցը թույլ տալն է, որ նա անի ինձ հետ, մարմնիս հետ այն ամենը, ինչ ցանկանում է անել՝ հենց այստեղ, ճաշասեղանի վրա, և ես ինքս օգնեցի նրան մերկացնել ինձ, թե չէ խճճվում էր ժանյակների մեջ. ես շնչահեղձ էի լինում նրա գարշահոտությունից, իսկ նա թաթի մի հարվածով պատառոտեց վրայիս սպիտակեղենը և սկսեց առանց հմտության ափլփել մարմինս, իսկ ես մեքենայաբար մտածում էի. «Սուրբ երրորդություն, ես ինքս էլ, ախր, չեմ լվացվել այսօր, ի՜նչ խայտառակություն, ժամանակ չեղավ այդ եղնիկի պատճառով»։ Եվ, ահա, վերջապես նա ստացավ ցանկացածը, բայց իր գործն արեց այնպես հապշտապ ու վատ, ինչպես կաներ երևի տարիքով ավելի մեծը, կամ կաթնակերի մեկը։ Նա այնպես ընկճվեց, որ դարձավ անճանաչելի, նա լաց էր լինում մեզի չափ տաք արցունքներով և այնպիսի թախիծ կար դեմքին, այնքան տխրություն աչքերում, որբի այնպիսի միայնություն, որ ես խղճացի նրան և աշխարհի բոլոր տղամարդկանց, սկսեցի մատներիս ծայրով շոյել նրա գլուխը, մխիթարել. «Հերիք է. մի հուզվեք այդպես, իմ գեներալ, պետք չէ։ Կյանքը դեռ առջևում է»: Իսկ այդ նույն պահին մաչետեով զինված ոտաբոբիկ հնդկացին այգու խորքն էր հասցրել Պոնսիո Դասային և սպանել՝ մտածելով, որ գեներալը երդվյալ թշնամի ձեռք կբերեր. սպանել էր ու մարմինը կտրատել խոզերին հարմար մանր մասերի, այնպես որ խեղճ Պոնսիոյի մարմինը թաղելուց առաջ չհաջողվեց էլ մի կարգին ի մի բերել...

► Նա վառվող լուցկին մոտեցնում էր պատի ջերմաչափին, որպեսզի Մանուելա Սանչեսը կարողանար տեսնել թե ինչպես է վերուվար անում իր նվիրական խոհերի ճզմված սնդիկը...

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ` դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: