Օլդոս Հաքսլի «Չքնաղ նոր աշխարհ»

► Մասնավորն է, որ դարձնում է մարդուն արժանավոր ու երջանիկ. ընդհանրացումներն ինտելեկտի տեսակյունից անխուսափելի չարիք են:

► Դա է երջանկության և առաքինության  գաղտնիքը, սիրել այն, ինչ նախատեսված է քեզ համար: Դաստիարակման ամբողջ նպատակը հենց դա է` մարդկանց մեջ իրենց անխուսափելի հասարակական ճակատագրի նկատմամբ սեր արմատավորել:

► Այն, ինչ մարդն է միավորել, բնությունը բաժանել անզոր է:

►  Ծնող` անպատշաճ բառապաշար:

► Պատմությունը բարբաջանք է:

► Նրանք, ովքեր արհամարհված են զգում իրենց, հարկ է, որ իրենք արհամարհողի տեսք ընդունեն:

► Քաղաքակրթությունն անհնար է առանց հասարակական կայունության: Իսկ հասարակական կայունությունն անհնար է առանց անհատի կայունության: Մեքենան պտտվում է, պտտվում և պիտի շարունակի պտտվել ընդմիշտ: Մահվան է հավասար նրա կանգը: Հազար միլիոն մարդ երկրի կեղևն էր ճանկռում: Անիվները սկսեցն պտտվել: Հարյուր հիսուն տարի անց արդեն երկու միլիարդ մարդ կար: Կանգնեցրե՛ք բոլոր անիվները. Հարյուր հիսուն շաբաթից կրկին հազար միլիոն կդառնան. Հազարավոր, բյուրաավոր, անհամար տղամարդկ ու կանայք սովամահ կլինեն: Անիվները անդադար պիտի պտտվեն բայց չեն կարող դա անել առանց հսկողության: Պետք են մարդիկ, որոնք կծառայեն նրանց, մարդիկ, որոնք նույնչափ հաստատ են, որչափ անիվներն իրենց սռնակերի վրա, առողջ մարդիկ, հնազանդ և մշտապես գոհունակ մարդիկ:

► Ամեն ոք պատկանում է այլոց:

► Այժմ` մեր առաջադեմ ժամանակներում, տարեց մարդիկ աշխատում են, զուգավորվում, նրանք ազատ ժամանակ չունեն, հաճույքից չեն կտրվում, րոպե իսկ չունեն նստելու և մտածելու համար, իսկ եթե, այդուհանդերձ, անհաջող պատահականությամբ նրանց խիստ զբաղվածության մեջ ժամանակ որևէ ճեղք է բացվում, ապա միշտ կա սոմա, քաղցրահամ սոմա, կես գրամը կիսարձակուրդ է, ամբողջական գրամը՝ հանգստյան օրեր, երկուսը՝ ուղևորություն դեպքի շքեղ արևելք, երեքը՝ դեպի լուսնի մութ հավերժություն, որտեղից վերադառնալով՝ նրանք արդեն ճեղք մյուս կողմում են, ապահով կանգնած առօրյա աշխատանքի և զվարճությունների ամուր հողին՝ մի զգայաֆիլմից մյուսը թրև գալով, մի աղջկա գրկից դեպի մեկ ուրիշ պնևմատիկ աղջկա գիրկն ընկնելով, էլեկտրամագնիսական գոլֆի դասընթացից դեպի...

► Երբևէ զգացե՞լ ես այնպես, ասես ներսումդ ինչ-որ բան կա, որ հարմար առիթի է սպասում դուրս գալու համար: Էներգիայի որոշակի ավելցուկ, որ չես օգտագործում, հասկանում ես, ինչպես ջուրը, որ զուր հոսում է, բայց փոխարենը կարող է ջրանիվները պտտել:

► Օ՛հ, այսպիսի դրությունն այնքան սահմանափակ է: Դրանք մի տեսակ անկարևոր են: Ես զգում եմ, որ կարող եմ շատ ավելի կարևոր բան գրել: Այո՜, և շատ ավելի ուժգին, ավելի ազդու: Բայց  ի՞նչ: Ի՞նչ ավելի կարևոր ասելի կա: Եվ ինչպե՞ս ազդեցիկ լիել, երբ քեզնից արդեն իսկ ակնկալվում է որոշակի ասելիք: Բառերը կարող են ռենտգենյան ճառագայթների նման լինել. Եթե ճիշտ ես օգտագործում, դրանք կարող են թափանցել ուր ասես: Կարդում ես, և բառերը մեջդ են մխրճվում: Ահա թե ինչ եմ սովորեցնում  իմ ուսանողներին՝ ինչպես գրել խոր թափանցելու համար: Բայց ի՞նչ օգուտ Համայնքային երգի կամ հոտառաան երգեհոնների վերջին բարեփոխումների մասին խորաթափանց հոդված գրելուց: Բացի այդ՝ հնարավո՞ր է արդյոք գտնել իսկապես ազդեցիկ բառեր, ասենք՝ ռենտգենյան ամենաուժեղ ճառագայթների նման, երբ գրում ես նմանօրինակ թեմանորեվ: Հնարավո՞ր է ասել ինչ-որ բան ոչնչի մասին: Ահա թե ինչի է ի վերջո հանգում այս ամենը:

► Բայց տարօրինակ է, որ ալֆաներից ու բետաներից օգուտն ավելի շատ չէ, քան այս զզվելի, փոքրիկ գամմաներից, դելտաներից ու էփսիլոնրից:

► Ծովն ինձ ստիպում է զգալ ասես ավելի… Ավելի մոտ ինքս ինձ, հասկանում ես: Ավելի ինքնուրույն, ոչ թե ինչ-որ այլ բանի մասնիկ: Ոչ թե պարզապես հասարակական օրգանիզմի մի բջիջ:

► Ամեն ոք աշխատում է այլոց համար: Մենք չենք կարող առանց  որևէ մեկի:

► Երբ երեխան հարցնում է քեզ, թե ինչպես է ուղղաթիռն աշխատում, կամ ով է ստեղծել աշխարհը, դե՞, ի՞նչ պատասխանես, երբ դու բետա ես և աշխատել ես միայն Բեղմնավորման սենյակում: Ի՞նչ պատասխանես:

► Եվ նա պատմում էր իրեն արկղից դուրս եկող հաճելի երաժշտության մասին և բոլոր խաղերի, որոնք կարելի էր խաղալ, և համեղ կերակուրների ու խմիչքների մասին և լույսի մասին, որ հայնվում էր, երբ սեղմում էին պատի վրայի փոքրիկ կոճակը, և նկարների մասին, որ տեսնելու հետ մեկտեղ կարելի էր լսել և զգալ և շնչել բույրը, և մեկ ուրիշ արկղի մասին, որ հաճելի բույրեր էր ստեղծում, և լեռնեի պես բարձր վարդագույն ու կանաչ, արծաթագույն ու կապույտ շենքերի մասին և այն մասին, որ բոլորը երջանիկ են, և ոչ ոք  տխուր կամ զայրացած չէ, և ամեն ոք պատկանում է այլոց, և արկղերի մասին, որոնցով կարող ես տեսնել և լսել այն ամենը, ինչ կատարվում է աշխարհի մյուս ծայրում, և երեխաների մասին՝ մաքուր, սիրուն անոթներում. Ամեն ինչ այնքան մաքուր է, և ոչ մի տհաճ հոտ, ոչ մի կեղտ, և մարդիկ երբեք միայնակ չեն, այլ ապրում են միասին և այնքան ուրախ ու երջանիկ են:

► Եթե մարդը տարբեր է, ապա դատապարտված է միայնության: Նրա հանդեպ դաժան են:

► Ինչ հետաքրքիր կլիներ, եթե մարդը ստիպված չլիներ հոգալ երջանկության մասին:

► Երջանկությունը երբեք վեհ չի լինում:

► Յուրաքանչյուր  փոփոխություն սպառնալիք է կայունության համար: Գիտական յուրաքանչյուր հայնագործություն ի բնե կործանարար է, նույնիսկ ինքը՝ գիտությունն է երբեմն հնարավոր թշնամի համարվում:

► Միայն արվեստը չէ, որ անհամատեղելի է երջանկության հետ, գիտությունը ևս այդպիսին է:

► Մենք ինքներս մեզ չենք պատկանում, ինչպես, որ մեզ չի պատկանում այն, ինչ ունենք: Մենք չենք արարել ինքներս մեզ, մենք չենք կարող մեր գերական լինել: Մենք մեր տերը չենք: Աստված է մեր տերը: Մի՞թե երջանկություն չէ խնդրի այս կերպ դիտումը: Մի՞թե  որևէ երջանկություն կամ մխիթարություն է տալիս մտածելը, որ մենք ինքներս մեզ ենք պատկանում: Այդպես գուցե թվա ծաղկուն հասակի երիտասարդներին:  Վերջիններս գուցե կարծեն, որ հիանալի է ամեն ինչին, ինչպես թվում է իրենց, ինքնուրույն հասնելը, ոչ մեկից կախում չունենալը, տեսադաշտից դուրս ոչնչի մասին չմտածելը, ապրելն առանց շարունակական թույլտվության, շարունակական աղոթքի, այլոց կամքի հետ շարունակաբար հաշվի նստելու տաղտկության: Բայց ժամանակի ընթացքում նրանք էլ մյուսների պես կհասկանան, որ անկախությունը մարդու համար չէ, որ այն անբնական վիճակ է, ժամանակավոր լուծում և չի կարող մինչև կյանքի վերջ ուղեկցել մեզ… - Ջոն Հենրի Նյուման

► - Եվ, ըստ ՁԵզ, Աստված չկա՞:                                                                                           
- Ո՛չ, ըստ իս, միանգամայն հնարավոր է, որ կա այդպիսի մեկը: Բայց նա տարբեր կերպ է ինքնադրսևորվում տարբեր ժամանակաշրջաններում: Նախաժամանակակից շրջանում նա ինքնադրսևորում էր այս գրքերում նկարագրվածի պես: Հիմա…                                                                                         
- Ինչպե՞ս է ինքնադրսևորվում հիմա:                                                                          
-Դե՛, ինքնադրսևորվումէ իր բացակայությամբ, ասես առհասարակ գոյություն չունի:

- Դա Ձեր մեղավորությունն է:                                                                                                   
- Ավելի շուտ քաղաքակրթության մեղավորությունը: Աստված համատեղելի չէ մեքենաների, գիտական բժշկության և համամարդկային երջանկության հետ: Պետք է ընտրություն կատարել: Մեր քաղաքակրթությունն ընտրել է մեքենաները, բժշկությունն ու երջանկությունը:

► Երջանկությունը խստապահանջ տեր է. Հատկապես այլոց երջանկությունը: Կրկնակի խստապահանջ, քան ճշմարտությունը, եթե մարդ վարժված չէ այն աներկբայորեն ընդունելու:

► Ճշմարտությունը սպառնալիք է, գիտությունը՝ հասարակական վտանգ:

► - Եթե գիտեք Աստծու մասին, ինչո՞ւ չեք պատմում նրանց, ինչո՞ւ եք նրանցից թաքցնում Աստծու մասին այն գրքերը:
-Դրանք հարյուրավոր տարիներ առաջվա Աստծու մասին են: Ոչ թե ներկայիս Աստծու:
- Բայց Աստված չի փոխվում:- Մարդիկ են փոխվում:
- Մենք ամեն ինչում հարմարավետություն ենք սիրում:                                                  
- Բայց ես չե՛մ ուզում հարմարավետություն: Ես Աստծո՛ւն եմ ուզում, պոեզիա՛ եմ ուզում, իրական վտա՛նգ եմ ուզում, ազատությո՛ւն եմ ուզում, առաքինությո՛ւմ եմ ուզում: Ես մե՛ղք եմ ուզում:                                                                    
- Փաստորեն, Դուք պահանջում եք դժբախտ լինելու իրավունք:                                          
- Թող որ այդպես լինի: Ես պահանջում եմ դժբախտ լինելու իմ իրավունքը:

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ` դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: