Պատրիկ Զյուսքինդ «Օծանելիք»

► Պատանուց այծիկի հոտ է գալիս, իսկ աղջիկը բուրում է, ինչպես ծաղիկը սպիտակ նարգիզի:-Հորացիոս

► Ա՜խ, որքան վատ է, որ ազնիվ մարդը ստիպված է հնարամտություն գործածել: Որքան ծանր է զոհաբերել այն ամենաթանկարժեքը, որ ունես՝ նման խղճուկ ձևով վարկաբեկելով սեփական պատիվը: Բայց ի՞չ կարող ես անել...

► Ոգու բոլոր մեծ սխրանքները ոչ միայն լույս, այլև ստվերներ են նետում և մարդկությանը բարեգործութունների հետ մեկտեղ բերում են նաև դառնություններ ու վշտեր:

► Մարդու բոլոր դժբախտությունները տեղի են ունենում այն պատճառով, որ նա չի ուզում հանգիստ մնալ իր տանը` այնտեղ, որտեղ պարտավոր է լինել: Այդպես էր ասում Պասկալը: Բայց Պասկալը մեծ մարդ էր Ֆրանժիպանի պես, ըստ էության` իր արհեստում վարպետ, իսկ նմանների պահանջ ներկայումս չկա: Այժմ նրանք ընթերցում են հուգենոտների կամ անգլիացիների հրահրիչ գրքերը: Կամ տրակտատներ են գրում, կամ, այսպես կոչված, գիտական մեծ աշխատություններ, որոնցում ամեն ինչ ու ամեն ոք հարցականի տակ է դրվում: Կարծես թե այլևս արժանահավատ ոչինչ չկա, և շուրջբոլորն ամեն ինչ փոխվել է: Ջրով բաժակի մեջ իբր լողում են փոքրիկ գազանիկներ, որոնց նախկինում ոչ ոք չի տեսել, ներկայումս սիֆիլիսը կարծես թե նորմալ հիվանդություն է և ոչ Աստծու պատիժ: Տերն իբր աշխարհը ստեղծել է ոչ թե յոթ օրում, այլ միլիոնավոր տարիների ընթացքում, եթե դա ընդհանրապես Աստվածն է եղել, վայրենիները ճիշտ այնպիսի մարդիկ են, ինչպես մենք, երեխաներին ճիշտ չենք դաստիարակում, երկիրն այլևս կլոր չէ, ինչպես եղել է մինչ այժմ, այլ վերևից ու ներքևից սեղմված՝ ինչպես սեխը. կարծես դրանում է խնդիրը: Բոլոր բնագավառներում հարցեր են առաջ քաշում, ու փորում, ու հետազոտում, ու հոտոտում, ինչի վրա ասես փորձարարություններ չեն կատարում: Ներկայումս քիչ է ասելը՝ ինչ է ու ինչպես է. ստիպված ես նաև ապացուցել, վկաներ ներկայացնել, թվեր բերել, ինչ-որ ծիծաղելի փորձեր կատարել: Ամեն կարգի դիդրոները, ու դալամբերները, ու վոլտերները, ու ռուսսոները, ու այլ գրչակները, ինչպես կուզես նրանց անվանիր, նրանց մեջ կան նույնիսկ հոգևորական անձինք ու բարեծնունդ պարոնայք, նրանք հասան իրենց ուզածին. սեփական դավադիր անհանգստությանը, անբավարարվածությանը ու աշխարհում ամեն ինչից դժգոհ լինելու այլասերված սովորությանը, կարճ ասած՝ անսահման քաոսը, որը թագավորում է նրանց գլուխներում, նրանք կարողացան տարածել ողջ հասարակության վրա: Որ կողմը նայես, բոլորը ցնցումների մեջ են: Մարդիկ, նույնիսկ կանայք, գրքեր են կարդում: Վանականները ժամերով նստած են սրճարաններում: Իսկ երբ մի անգամ ոստիկանությունը միջամտեց ու բանտ նստեցրեց այդ անուղղելի սրիկաներից մեկին, հեռվից անհեթեթ աղմուկ բարձրացրին, իսկ բարձրաստիճան պարոններն ու տիկնայք գործի դրեցին իրենց ազդեցությունը, այնպես որ, մի քանի շաբաթ անց նրան կրկին ազատ արձակեցին ու բաց թողեցին սահմանից այն կողմ, որտեղ նա հետագայում շարունակում էր անարգել պարսավագրել: Սալոններում բլբլում են բացարձակապես գիսաստղերի հետագծերի ու արշավախմբերի, լծակի ուժի ու Նյուտոնի, ջրատարների շինարարության, արյան շրջանառության ու երկրագնդի տրամագծի մասին: Եվ նույնիսկ թագավորը թույլ տվեց իր ներկայությամբ ցուցադրել նորամոդայիկ մի հիմարություն՝ արհեստական ամպրոպի պես ինչ-որ բան էլեկտրականություն անունով, բոլոր պալատականների ներկայությամբ ինչ-որ մեկը շփեց ինչ-որ շիշ, ու կայծեր թափվեցին դուրս, և դա նորին մեծության վրա, ասում են, խոր տպավորություն թողեց: Անհնար է պատկերացնել, որ նրա նախապապը՝ այն իրոք մեծ Լյուդովիկոսը, ում օրհնյալ կառավարումը Բալդինին երջանկություն ունեցավ տեսնելու, հանդուրժեր նման ծիծաղելի ցուցադրում իր ներկայությամբ: Բայց այդպիսին էր նոր ժամանակի ոգին, ու այն լավ ավարտ չի ունենա: Քանզի եթե արդեն թույլատրելի է Աստծու Եկեղեցու հեղինակությունն ամենաանամոթ ու անպատկառ ձևով կասկածի տակ դնելը, եթե ոչ պակաս աստվածատուր միապետության ու թագավորների սրբազան անձերի մասին է խոսվում ուղղակի որպես կառավարման այլ ձևերի ընդհանուր կատալոգում տեղ գտած հնարավոր տարբերակների, նրանց կարելի է ընտրել սեփական ճաշակով: Ի վերջո, հասել ենք նրան, որ անգամ անձամբ Աստծուն՝ ամենազոր Տիրոջը, համարում են ավելորդություն ու բացարձակ լրջությամբ պնդում, որ երկրի վրա կարգ ու կանոնը, բարոյականությունն ու երջանկությունը կարող են լինել առանց նրա ուղղակի բուն մարդկանց բնածին բարոյականության ու բանականության շնորհիվ... 0՜ Աստված, Աստված, այդ դեպքում համենայնդեպս պետք չէ զարմանալ, եթե ամեն ինչ ընթանում է գլխիվայր, և բարքերը վերջնականապես այլասերվել են, ու մարդկությունը իր վրա բերեց պատիժը նրա, ում մերժում է: Դա վատ կվերջանա: 1681 թվին մեծ գիսաստղը, որի վրա նրանք զվարճանում էին, որը նրանք համարում են ընդամենը աստղերի կույտ, Տիրոջ նախազգուշացնող նախանշանն էր, քանզի այն, այժմ արդեն մենք դա գիտենք, կանխագուշակեց սանձարձակության հոգևոր տարրալուծման, քաղաքական ու կրոնական ճահճի դարը, որը մարդկությունն ինքն էր ստեղծել իր համար, և որի մեջ նա ժամանակներ անց կթաղվի:

► Տերն ուղարկում է բարի ու վատ ժամանակներ, բայց Նա ցանկանում է, որ վատ ժամանակներում մենք չդժգոհենք, չողբանք, այլ մեզ պահենք իսկական տղամարդկանց պես:

► Երբեք մի դատիր առաջին տպավորությամբ:

► Ոչ մեկին նրա հնարավորություններից վեր հնարավոր չէ պարտավորեցնել:

► -Յուրաքանչյուր արվեստի և յուրաքանչյուր արհեստի մեջ տաղանդը գրեթե ոչինչ չի նշանակում, գլխավորը փորձն է, որը ձեռք է բերվում համեստության ու ջանասիրության շնորհիվ:-Բալդինի

► Ծեր մարդկանց մոտ երբեմն լինում են տարօրինակություններ ու խենթ մտքեր:

► Աշխարհի հետ՝ աշխարհի, որում ոչ մի մարդ չլիներ, կարելի էր ապրել։

► Մարդիկ կարող են աչքերը փակել ու չտեսնել մեծությունը, սարսափը, գեղեցկությունը և փակել ականջներն ու չլսել մարդկանց կամ բառերը: Բայց նրանք չեն կարող չենթարկվել բուրմունքին: Քանզի բուրմունքը շնչառության եղբայրն է: Նա բուրմունքով կմտնի մարդկանց մեջ, և նրանք չեն կարողանա նրանից պաշտպանվել, եթե ցանկանան ապրել: Իսկ բուրմունքը ներթափանցում է ամենախորքը՝ ուղիղ սրտի մեջ, ու այնտեղ է ներմուծում համակրանքի ու արհամարհանքի, զզվանքի ու հրապուրանքի, սիրո ու ատելության մասին անպայմանական դատողությունը: Ով տնօրինում է հոտը, նա տնօրինում է մարդկանց սրտերը:

► Որոշ ժամանակ նա նստած մնաց մտախոհ հանգստության մեջ ու խոր ներքաշումներով ներշնչում էր խունկով հագեցած օդը: Եվ կրկին ինքնագոհ քմծիծաղն անցավ նրա դեմքով: Այնուամենայնիվ, որքան խղճուկ բուրմունք ունի այդ Աստվածը: Որքան ծիծաղելիության աստիճան տհաճ հոտ է տարածում: Այն, ինչը ծխում էր խնկամանների մեջ, նույնիսկ իսկական խունկ էլ չէր: Դա վատորակ փոխնյութ էր՝ լորենու ածխի, դարչինի ու բորակի խառնուրդով: Աստված գարշահոտ էր արձակում: Աստված փոքրիկ, խղճուկ գարշահոտ արձակող էր: Նրան խաբում էին՝ այդ Աստծուն, կամ հենց Նա էր խաբեբա, ճիշտ այնպես, ինչպես Գրենույը, միայն թե շատ ավելի վատը:

► Այդ աղջիկը կուրացուցիչ սսպիտակ մաշկ ուներ: Նրա աչքերը կանաչավուն էին: Նրա դեմքին, պարանոցին ու կրծքի վրա կային պեպեններ: Նա բառի իսկական իմաստով դեռևս կրծքեր չուներ: Նա ուներ կրծքերի հազիվ նշմարելի սաղմնավորումներ: Նա ուներ անսահման քնքուշ ու թույլ բուրող, պեպեններով պատված փոքրիկ կրծքերի փոքրիկ սրածայր թասակներ, որոնք միգուցե միայն մի քանի օր անց, միգուցե միայն մի քանի ժամ անց… միգուցե հենց այս րոպեին էին սկսել ուռչել: Մի խոսքով՝ աղջիկը դեռևս երեխա էր: Բայց ինչպիսի՜ երեխա: Գրենույի ճակատը պատվեց քրտինքով: Նա գիտեր, որ երեխաներն առանձնապես ուժեղ հոտ չեն արձակում՝ ճիշտ ինչպես ծաղիկների կանաչ, չփթթած կոկոնները: Բայց այս ծաղիկը՝ այս պատի այն կողմի դեռևս գրեթե փակ կոկոնը, որին դեռևս ոչ ոք, Գրենույից բացի, չէր նկատել, որը դեռ նոր էր դուրս թողնում ծաղկաթերթերի բուրումնավետությունների ծայրերը, այժմ արդեն այնքան երկնային բուրմունք էր արձակում, որ մարդու մազերը բիզ-բիզ էին կանգնում: Իսկ եթե այն փթթի իր ողջ փարթամությամբ, ապա կարձակի բուրմունք, որի հոտը աշխարհը երբևիցէ չի առել: Իսկ երկու-երեք տարվա ընթացքում այդ հոտը կհասունանա ու այնպիսի իշխանութուն ձեռք կբերի, որ ոչ մեկը՝ ոչ տղամարդ, ոչ կին, չի կարողանա չենթարկվել դրան: Եվ մարդիկ այդ աղջկա կախարդանքի առջև կլինեն հնազանդ, զինաթափված, անգնական և չեն իմանա, թե ինչու: Եվ քանի որ նրանք հիմար են ու իրենց քթերը կարող են օգտագործել միայն փռշտալու համար և մտածում են, որ ամեն ինչ ու ամենքին կարող են ճանաչել աչքերով, նրանք կասեն, որ գերված են այդ աղջկա գեղեցկությամբ, ու նազելիությամբ, ու հմայքով: Իրենց սահմանափակվածությամբ նրանք կփառաբանեն աղջկա ոչնչով աչքի չընկնող գծերը` սլացիկ կազմվածքը, անթերի դիմագծերը: Նրա աչքերը, կասեն նրանք, նման են զմրուխտների, իսկ ատամները մարգարիտների, իսկ մաշկը հարթ է, ինչպես փղոսկրը, ինչպիսի հիմար համեմատություններ ասես որ չկան: Եվ նրանք աղջկան կհռչակեն ժասմին-Թագուհի, ու մի դատարկագլուխ նկարիչ կնկարի նրա դիմանկարը, և բոլորը կասեն, որ նա Ֆրանսիայի ամենագեղեցիկ կինն է: Եվ պատանյակները մանդոլինայի ծնգծնգոցի ներքո երկար գիշերներ կանցկացնեն նրա պատուհանի տակ… գեր ու հարուստ տղամարդիկ, ծնկերի վրա սողալով, նրա հորից կմուրան դստեր ձեռքը… և ցանկացած տարիքի կանայք նրան տեսնելու պահին հոգոց կհանեն ու քնի մեջ կերազեն այն մասին, որպեսզի թեկուզ մեկ օր նման գայթակղիչ տեսք ունենան, ինչպես նա: Եվ նրանք չեն իմանա, որ իրականում հմայված են ոչ թե նրա գեղեցկությամբ, այլ միմիայն նրա անզուգական, արքայական բուրմունքով: Միայն ինքը պետք է դա գիտենա, ինքը՝ Գրենույը, միայն ինքը: Նա հիմա արդեն գիտեր դա: Ա՜խ: Նա ուզում էր տիրանալ այդ բուրմունքին: Պատից այն կողմ գտնվող աղջկա բուրմունքը ցանկանում էր իրապես յուրացնել, հանել նրա վրայից, ինչպես մաշկը, և դարձնել իր սեփականությունը...

► Սակայն Ռիշիի իրական հարստությունը նրա դուստրն էր: Աղջիկը նրա միակ երեխան էր՝ ծննդյան օրից ուղիղ տասնվեց տարեկան, մգոտ-շիկահեր ծամերով ու կանաչ աչքերով: Նրա դեմքն այնքան սքանչելի էր, որ ցանկացած սեռի ու տարիքի այցելուները քարանում ու այլևս չէին կարողանում աչք կտրել նրանից, նրանք ուղղակի աչքերով լիզում էին նրա դեմքը, ինչպես պաղպաղակն են լիզում, և դրա հետ մեկտեղ նրանց մոտ հայտնվում էր նմանատիպ զբաղմունքի համար բնորոշ հիմարավուն կենտրոնացվածության արտահայտություն: Անձամբ Ռիշին, տեսնելով իր դստերը, իրեն բռնում էր այն մտքի վրա, որ որոշ ժամանակով՝ քառորդ ժամով կամ միգուցե կես ժամով, մոռանում էր ողջ աշխարհը և իր բոլոր գործերը, ինչը նրա հետ ընդհանրապես տեղի չէր ունենում նույնիսկ երազում, ամբողջովին լուծվում էր փառահեղ դստեր դիտահայման մեջ և հետո չէր կարողանում ասել, թե ինչով էր ինքն այդքան զբաղված: Իսկ որոշ ժամանակից ի վեր երեկոյան ժամերին, երբ դստերը պառկեցնում էր անկողին, կամ երբեմն առավոտյան ժամերին, երբ գալիս էր նրան արթնացնելու, իսկ դուստրը դեռևս պառկած էր քնած, կարծես Տեր Աստված էր նրան օրորել-քնեցրել, և գիշերային հագուստների քողի տակ կռահվում էին նրա ազդրերի ու կրծքերի կառուցվածքները, իսկ շապիկի բացվածքի միջից, պարանոցից, թևատակերի կորություններից, արմունկների տակի փոսիկներից ու հարթ ձեռքերից, որի վրա հանգչում էր նրա դեմքը, շիթվում էր նրա հանգիստ ու տաք շնչառությունը... Նա սրտնեղությամբ զգում էր, որ ներսում ինչ-որ մի բան խղճալի սեղմվում էր, բռնում էր կոկորդից ու ստիպում թուքը կուլ տալ, և, ողորմած Աստված, նա անիծում էր իրեն, որ այդ կնոջը հայր էր գալիս, այլ ոչ թե օտար ինչ-որ մի կողմնակի տղամարդ, ում առջև կպառկեր հենց այսպես, ինչպես պառկած է հիմա իր առջև, իսկ ինքը կկարողանար պառկել նրա մոտ, նրա վրա տիրանալու իր ողջ ծարավով: Եվ նա սկսում էր քրտնել, և նա դողում էր ողջ մարմնով՝ խեղդելով իր մեջ այդ հրեշավոր միտքը, ու խոնարհվում էր նրա վրա, որպեզի մաքրաբարո հայրական համբույրով արթնացնի նրան...

► Եթե գուշակել ես հակառակորդի մտադրությունը, առավելությունը քո կողմն է:

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ՝ դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: