Սմբատ Բունիաթյան «Երջանկության Երկու Ժամը»

Սմբատ ԲՈՒՆԻԱԹՅԱՆ

Տպագրված է՝ «Դրամատուրգիա»

գրական-գեղարվեստական

հանդես, 52-53, 2018թ.

 

ԵՐՋԱՆԿՈՒԹՅԱՆ ԵՐԿՈՒ ԺԱՄԸ

Դրամա երկու գործողությամբ, յոթ տեսարանով

Յուրաքանչյուր մարդ

իր սեփական կյանքի հանդիսատեսն է։

 

ԳՈՐԾՈՂ ԱՆՁԻՆՔ

ԳՆԴԱՊԵՏ

ԱՆՏՈՒԱՆ - միջին տարիքի տղամարդ։ Արձակագիր է։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Անտուանի կինը։ Տպավորիչ արտաքին ունի։

ԻԶԱԲԵԼ - Էլիզաբեթի քույրը։ Մոտ 22 տարեկան, պայծառ, քնքուշ ու խելացի։

ՋՈՆԻ - Էլիզաբեթի և Իզաբելի հայրը։ Տառապում է հոգեկան հիվանդությամբ։

ԳԱԲՐԻԵԼ ԻՍԱՀԱԿ - գլխավոր բժիշկ։

1-ին սանիտար

2-րդ սանիտար

Թռուցիկ բաժանող զինվոր

2-րդ զինվոր

Ենթասպա

Մի քանի խելագար

 

Բեմը բաժանված է միջնորմով։ Դեմ հանդիման երկու սենյակ, որոնցից ձախ կողմինը փոքր է մյուսից։ Ձախակողմյան սենյակը՝ դուռ, վանդակապատ պատուհան, սեղան, աթոռ, մահճակալ, որի վրա պառկած է Հիվանդը, կախիչ, վրան՝ հիվանդանոցային խալաթ։

Աջակողմյան սենյակում՝ հեռուստացույց, սեղան՝ չորս աթոռով, բազմոց, վառարան, արտահագուստների կախիչ։ Վառելափայտը վառարանի մոտ է։ Պատուհան, որը ետևի պատին է՝ հանդիսատեսին դեմ առ դեմ (ինչպես ձախակողմյան սենյակում)։ Այս սենյակն ունի երեք դուռ։ Առաջինը մուտքն է, երկրորդ դուռը տանում է ննջարան, իսկ երրորդը՝ խոհանոց։ 

 

ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ ԱՌԱՋԻՆ

Տեսարան առաջին

Լույսը մարում է։ Լուսարձակի ճառագայթը լուսավորում է միմիայն բեմի կենտրոնը։ Գալիս է Գնդապետը՝ ծանր, հավատավոր մարդու քայլվածքով։ Մի պահ լռում է՝ խոսքը ծանրակշիռ դարձնելու միտումով։

ԳՆԴԱՊԵՏ - Տիկնայք և պարոնայք։ Հեղափոխության համար կամավորներ են անհրաժեշտ։ Հեղափոխությունն իշխանության ղեկին կհասցնի նոր նախագահ, վարչապետ և նախարարներ։ Այս գործը գլուխ բերելու համար մեզ անհրաժեշտ են մարդիկ, ովքեր մե՛կ հայրենիք ունեն և սիրում են իրենց հայրենիքը մեկ անգամ ու մեկընդմիշտ։ Ձեզանից ո՞վ կտա իր լավագույնը հեղափոխության հաղթանակին։ (Ձեռքը պարզում է դեպի դահլիճը՝ պատահական հանդիսատեսների մատնացույց անելով:) Դո՞ւք… դո՞ւք… Իսկ գուցե դո՛ւք… (Պաուզա։) Տիկնայք և պարոնայք։ Արքան մեռավ։ Մի պահ վերցրեք ձեր գլխարկները։

Հանդիսավոր հեռանում է։

 

Տեսարան երկրորդ

Ձախ կողմի սենյակում, մահճակալին պառկած է Ջոնին։ Տնքում է, շուռումուռ գալիս։

Աջակողմյան սենյակում Անտուանն է՝ կիսադեմով դեպի հանդիսատեսը, սեղանի մոտ նստած։ Ստեղծագործում է. գրում է իր վեպը։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (բռունցքով սեղանին հարվածելով։)  Ես ձեզ կստիպեմ խոսել։ Դուք բոլորդ էլ կշարժվեք, անասուններ, կմտնեք գործողությունների մեջ ու կխաղաք ձեր դերերը։ Իմ բոլոր վեպերի հերոսները ի վերջո կենդանանում են։ Նրանք անում են այն, ինչը որ ե՛ս եմ ցանկանում։

Այս սենյակում լույսը մարում է։ Մնում է սեղանը լուսավորող լուսամփոփը։

Բացվում է ձախակողմյան սենյակի դուռը, ներս է մտնում Իզաբելը՝ Ջոնիի աղջիկը։ Ձեռքին հովանոց ունի և տոպրակ։

ԻԶԱԲԵԼ – Բարի լույս, հայրիկ։ Վե՛ր կաց, քեզ նարինջներ եմ բերել։

Ջոնին պառկած է՝ գլուխը վերմակի տակ, չի շարժվում։ Լարված լռություն է։

ԻԶԱԲԵԼ – Հայրի՞կ։

ՋՈՆԻ - (երկարացնում է ձեռքը վերմակի տակից): Տո՛ւր իմ նարինջները։

ԻԶԱԲԵԼ - (չի զարմանում, ծանոթ է հոր տարօրինակություններին): Իհարկե, կտամ, բայց չես կարող ուտել, լավ կլինի նախ վեր կենաս։

Հիվանդն ի վերջո շարժվում է։ Վերմակը մի կողմ նետելով՝ նստում  ծանր ու մեծ։ Դեմքին դրոշմված են տանջանք, անորոշություն։ Մազերը՝ խառնացրիվ։ Իզաբելը տոպրակը դնում է սեղանին, կախիչից խալաթը վերցնելով՝ գցում հոր ուսերին։ Նստում է նրան դեմ հանդիման՝ աթոռին։

ՋՈՆԻ - Ի՞նչ կա դրսում, մարդիկ դեռ մնացե՞լ են։

ԻԶԱԲԵԼ - Դրսում աշուն է՝ տխուր ու հիասքանչ։ Լսո՞ւմ ես անձրևի ձայնը։ Տեղատարափը քշել է մարդկանց, ինձ նման գժեր քիչ կան փողոցներում։ 

ՋՈՆԻ - (ճոճվելով, անորոշության մեջ սևեռված հայացքով, քթի տակ՝ ինքն իրեն կրկնում է աղջկա վերջին խոսքերը): Գժեր քիչ կան փողոցներում։ (Սթափվում է։) Ամսի քանի՞սը կլինի, հը՞։

ԻԶԱԲԵԼ - (պատասխանում է՝ տոպրակից նարինջներ հանելով և սեղանին շարելով)։ Այսօ՜օ՜օ՜ր… Եթե չեմ սխալվում՝ քսանմեկն է։ Նարինջ կեղևե՞մ։

ՋՈՆԻ - Կեղևիր։ Բայց ես դանակ չունեմ։ Էստեղ ոչ ոք դանակ չունի։ Բժիշկը չի թողնում։ Եղունգներով կպոկե՞ս կեղևը։

ԻԶԱԲԵԼ - (ծիծաղում է, բայց՝ շինծու): Բան գտար ասելու։ Չե՞ս հիշում, թե ոնց էինք վառարանից հանած կարտոֆիլները մաքրում։ Ո՞վ էր հաղթում, ե՞ս, թե՞ դու։

ՋՈՆԻ - Դա վաղո՞ւց է եղել։   

ԻԶԱԲԵԼ - Իմ մանկության ամենավառ հուշերը, ախր, կապված են ձմռան երեկոների հետ, երբ սառույցով էին նախշազարդվում լուսամուտների ապակիները, իսկ վառարանին դրված թեյամանը կարմրում էր՝ գոլորշի արձակելով։ Հիմա ասա՛, հայրիկ, ո՞վ էր հաղթում. ե՞ս, թե՞ դու։

ՋՈՆԻ - (կրկին ընկնելով ինքնամոռացության մեջ): Լսում եմ անձրևի ձայնը… Լսում եմ… Ջուրը բլբլթում է թեյամանում։ Կնոջ ձայն… Մեկը ինձ է կանչում…

ԻԶԱԲԵԼ - (վախեցած): Թո՛ղ այդ մտքերը, հայրիկ, արի ուրիշ բանից խոսենք։

ՋՈՆԻ - (շեշտակի նայելով աղջկան): Ես կարոտում եմ քո մորը, կարոտում եմ Մարիաննային, հասկանո՞ւմ ես։ Մենք բարձրանում էինք լյառն ի վեր… Ինձ երբեք չեմ ների, երբե՛ք… Պիտի կանխեի նրան, երբ ոտքը կախ էր գցել… Իսկ հետո՝ մնաց ետևում։ (Բորբոքվում է իր իսկ խոսքից, ապա՝ շարունակում՝ ձեռքերը դեպի երկինք կարկառելով։) Աստված իմ… Դա ի՞նչ պատիժ էր, ի՞նչ էր նշանակում քո հրամանը. «Չշրջվեք ու ետ չնայե՛ք, կմեռնեք այլապես»։  Հիմա կանգնած է կինս քարքարոտ ճանապարհին, կանգնած է՝ անտեր ու անհոգս։ Իմ Մարիաննան աղի արձան է, և անձրևն է լվանում նրա ցանկալի մարմինը։

ԻԶԱԲԵԼ - (փութով ոտքի է կանգնում, նարինջներից մի քանիսը ընկնում են հատակին, փաթաթվում է հորը): Հայրի՛կ, թող այդ մտքերը, մայրս ավտովթարից մահացավ, չե՞ս հիշում։

ՋՈՆԻ - (անշարժանում է՝ խառնափնթոր մտքերը ժողովելու ջանքեր գործադրելով): Ավտովթա՞ր, ասում ես։ Մարիաննան ավտովթարի՞ց է մահացել։

ԻԶԱԲԵԼ - Իհարկե։ Տարիներ առաջ։

ՋՈՆԻ - Իսկ քո՞ւյրդ ուր է։ Որտե՞ղ է Էլիզաբեթը, ինչո՞ւ չի գալիս։ Հո մի բան չի՞ պատահել։ Բժիշկն ասում էր՝ քաղաքում չի։ Հապա ո՞ւր է, ո՞ր գրողի ծոցում է։

ԻԶԱԲԵԼ - Արի նստենք, հայր։ (Թերևս ստիպելով՝ հորը նստեցնում է մահճակալին, նարինջները հավաքելով՝ ինքն էլ տեղավորվում աթոռին։) Մի չարացիր, խնդրում եմ։ Աշխատանքը խլել է Էլիզաբեթի ողջ կորովն ու ժամանակը։ Ես էլ հաճախ չեմ տեսնում նրան։

Լռում են՝ միմյանց աչքերի մեջ նայելով։ Հետզհետե ուժգնացող ձայներ՝ դրսից։ Ցուցարարների գոռում-գոչյուն։ Զգացվում է, որ արտաքին աշխարհից ներս թափանցող աղմուկը գրավել է նրանց ուշադրությունը։

ՋՈՆԻ - Սա ի՞նչ է։

ԻԶԱԲԵԼ - Քաղաքում խժդժություններ են, իշխանափոխության փորձեր։ Մարդիկ պայքարում են լուսավոր օրեր ունենալու համար և ապագա ունենալու համար։

ՋՈՆԻ - (մոտենում է պատուհանին։ Կանգնած է մեջքով դեպի հանդիսատեսը։ Կատարվողն ընդունում է հիվանդագին բռնկումով. կարծես դրսի աշխարհի հետ է խոսում։) Անմիտնե՛ր։ Դուք չգիտեք, թե ինչ է կորուստը։ Դուք բոլորդ կույր գոծիքներ եք։ (Ձեռքով հարվածում է ճաղավանդակին՝ բղավելով։) Նեռի զավակներ, ես ձեզ ցույց կտամ, դեռ չգիտեք, թե ում հետ եք գործ ունենալու…

Սենյակ են վազում բժիշկ Գաբրիել Իսահակն ու երկու սանիտար։

ԳԱԲՐԻԵԼ ԻՍԱՀԱԿ - (փաղաքուշ ձայնով): Ջոնի՛, ի՞նչ ես անում։

Հիվանդը շրջվում է։ Աչքերում ատելության կայծեր կան։ Բժիշկը հասկացնում է Իզաբելին, որ շտապ հեռանա։ Լռելյայն ենթարկվելով՝ աղջիկը գնում է։ Սանիտարները զգուշորեն մոտենում են Ջոնիին։

ՋՈՆԻ - Չմոտենա՛ք։ Ի՞նչ եք ուզում։ Կարծում եք՝ խելագար եմ, հա՞։ Հապա դո՛ւրս նայեք։ (Պատուհանը մատնացույց անելով։) Իսկական խելագարները այնտեղ են. թոկից փախած մարդիկ, որ դուրս են եկել, որպեսզի խորտակեն մեր կյանքն ու մտքերը։ Բայց ես ասում եմ ձեզ. երկնքից ծծումբ ու կրակ է տեղալու շուտով… Ինձ գժի տեղ եք դրել, հա՞։ Կարծում եք՝ զառանցո՞ւմ եմ։

Սանիտարները ճանկում են Ջոնիին աջ և ձախ թևերից, ուժով նստեցնում մահճակալին։

ԳԱԲՐԻԵԼ ԻՍԱՀԱԿ - (դեղահաբ մեկնելով, հրամայական): Տվե՛ք, թող խմի։

1-ին սանիտարը փոխանցում է հաբը, մյուսը, սեղանին դրված բաժակը վերցնելով՝ ջուրն է մատուցում։ Ջոնին ենթարկվում է։

ԳԱԲՐԻԵԼ ԻՍԱՀԱԿ - (կրկին՝ փաղաքուշ ձայնով): Պառկիր, Ջոնի, պառկիր։ Ամեն բան լավ է։ Մարդիկ միշտ էլ ինչ-որ բաներ են պահանջում։ Նրանք համախմբվում են երբեմն, բայց և պառակտվում են ի վերջո, իսկ իրականությունը մնում է անփոփոխ։ Ուրեմն հանգիստ եղիր։ Այ, այդպես…

Հիվանդը հանձնվում է կամաց-կամաց։ Բժիշկն ու սանիտարները դուրս են գալիս։ Երբ նրանք հեռանում են,  Ջոնին ցատկում է մահճակալից։ Նրա պիրկ մարմնի մեջ դիվական ուժ է եռում։ Թքում է հաբը, ապա՝ չարանենգ հռհռում։

ՋՈՆԻ - Թո՛ւ։ Կարծում եք՝ կո՞ւլ եմ տալիս ձեր զզվելի հաբերը։ Հիմարնե՛ր։ Չեք հասկանում խոսքերս, որովհետև չգիտեք, թե ինչ կա իրականության ետևում։ Որովհետև կույր եք։ Ոչի՛նչ, դեռ կտեսնե՛ք, թե ինչեր է լինելու։ (Լուսամուտին մոտենալով՝ անշարժանում է, ապա՝ փլվում անկողնուն։) Դեռ կտեսնե՛ք։

Սենյակում մարում է լույսը։

 

Տեսարան երրորդ

Վառվում է աջակողմյան սենյակի լույսը։ Անտուանը կանգնած է լուսամուտի մոտ՝ կիսադեմով դեպի հանդիսատեսը։ Փողոցում ծավալվում են իրադարձություններ։ Դա հասկանալի է դառնում գոռում-գոչյուններից, ռազմատենչ ճիչերից։

1.- Ժողովուրդ, ոտքի՛ կանգնեք։

2.- Առա՛ջ, առա՛ջ, հաղթանակը մոտ է։

3.- Ասում են՝ Նախագահը փախուստի փորձ է արել։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (մտքերի մեջ ընկած, ետ ու առաջ քայլում է սենյակում՝ ինքն իրեն խոսելով։ Ապա՝ նստում իր աթոռին, սեղանի մոտ): Տեսնես Էլիզաբեթը որտեղ է։ Եթե կինն ուշանում է, ուրեմն կա՛մ խանութ է մտել, կա՛մ փողոցում հանդիպել է մեկին։ Իհարկե։ Եթե կին, ուրեմն՝ առևտուր և անվերջանալի զրույցներ։ Հը՜մ… Ճշմարտությո՛ւնը խոսեցի… Ախր ո՞ւր մնաց, է՜…

Ներս է մտնում Էլիզաբեթը։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ողջույն։ Նկատե՞լ ես, հրաշալի աշուն է. արևոտ, տաք ու գժոտ։ Հապա մոտեցիր պատուհանին ու տես։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (պատուհանին մոտենալով): Էստեղ ի՞նչ կա արտասովոր։ Սովորական, անտրամադիր աշուն է։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Նայիր տերևներին։ Կարծես աշնան հոգեվարքն են փոխանցում։ Իմ կարծիքով, մի քիչ գժոտ պիտի լինես՝ այդպես սիրուն ու նազանքով մեռնելու համար։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Չեմ վիճում։ Բայց լիարժեք չեմ էլ ընդունում։ Որտե՞ղ էիր։ Ի՞նչ կար դրսի աշխարհում։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ի՞նչ պիտի լիներ. գործադուլ,  ցույցեր… Խանութները փակ են, հաց չկա։ Ինչ-որ մեկը շեփոր էր նվագում՝ համընդհանուր ոգևորություն առաջացնելով։ Եվ գիտե՞ս, թե ինչն է զարմանալի։ Ցուցարարների մեջ պատկառելի մարդիկ կան. մտավորականներ, ուսուցիչներ, քաղաքական գործիչներ… Նրանք արդարությո՛ւն են պահանջում, բայց մի՞թե արդարություն եղել է երբևէ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Կարևոր չի, թե նրանք ինչ են պահանջում։ Շարժումը պետք է ոգի ունենա։ Ոգի՛ն է պրկում զանգվածի ուժը։ Եվ ասեմ ավելին, սիրելիս։ Յուրաքանչյուր հեղափոխություն սրտի վիրահատություն է։ Մարդիկ ոտքի են կանգնում հավատով, բայց հեռանում են խաբված։ Նրանք հետո են հասկանում, որ նենգ նպատակներ իրականացնելու համար անհրաժեշտ է ամբոխ և սրտամոտ մի բան։ Օրինակ՝ արդարություն։ Հասկանալով սա, շատերը հետո մեռնում են սրտի կաթվածից։ Ես, իհարկե, բարոյական մահն ի նկատի ունեմ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Անտուա՜ն… Ի՜նչ խորն է վերլուծությունդ։ Ես համամիտ եմ, իհարկե, որովհետև գոյություն ունի պատմական անցյալ։ Վերցնենք, օրինակ, Հոկտեմբերյան Մեծ հեղափոխությունը։  Ի՞նչ տվեց համառուսաստանյան այդ շարժումը հասարակ մարդուն և մտածո՛ղ մարդուն։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (ժպտալով): Նկատո՞ւմ ես, ես ու դու դասախոսություն ենք սկսել։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (ի պատասխան ժպտալով): Բայց համաձայնվիր, որ լա՛վ դասախոսություն է։ Գիտե՞ս, թե որտեղից է սկզբնավորվում դասախոսության իմ թեման։ Երբ տուն էի վերադառնում, «Առագաստ» սրճարանի մոտ խառնաշփոթ սկսվեց։ Հետո ոստիկանները մի քանի հոգու ծեծելով տարան։ Երիտասարդ էին, բեղ-մորուքով։ Նրանցից մեկը բղավեց. «Ժողովո՜ւրդ, մենք բանտը ներսից ենք քանդելու, իսկ դուք դրսից հուպ տվեք»։  Իսկ հեռուստացույցով ասում են, թե մի քանի խելառների շարժում է։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (վրդովմունքով)։ Տեսնո՞ւմ ես։ Եթե սուտն է արմատը, ապա ի՞նչ համ կարող է ունենալ պտուղը։ Սա մի քանի խելառների շարժում չի, Էլիզաբեթ։ Քիչ առաջ նրանց երթն անցնում էր մեր փողոցով։ Գիտե՞ս, մարդկանց վարքագծին հետևելով՝ շատ բան կարելի է կռահել։ Խառնափնթոր, ի միջի այլոց ցույցը հստակ տարբերվում է կազմակերպված շարժումից։ Նրանք զինված էին երկաթյա ձողերով և առաջնորդներ ունեին։ Վատ հոտ եմ առնում։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Դե լավ, ժամանակից առաջ չընկնենք։ Գրո՞ւմ ես վեպդ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Գրում եմ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Եվ ի՞նչ, չի՞ ավարտվում։

Մոտենալով կնոջը՝ Անտուանը գրկում է նրան, փաղաքշում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Երբ հեռանում է մուսան, մտքերը լռում են, խոհերը թողնում են ինձ ու համբարձվում։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (ամուսնուն համբուրելով): Այդպես էլ պետք է լիներ։ (Ազատվում է գրկախառնությունից:)  Հիմա սուրճ կբերեմ։ (Դուրս է գալիս։)

ԱՆՏՈՒԱՆ - (կնոջ ետևից կանչելով): Եվ՝ կոնյակ։

Դրսից՝ ռազմական ինքնաթիռների վժժոց, որ հասունանում ու մարում է հեռվում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (ինքն իրեն): Օհո՜… Կարծես պատերազմ լինի։ Հապա տեսնենք։ (Միացնում է հեռուստացույցը։)

ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ - Բարև ձեզ։ Յուրաքանչյուր կես ժամը մեկ հետևեք լուրերի արտակարգ թողարկումներին։ Ներկա պահի դրությամբ՝ ծայրահեղականները գրավել են Կառավարության շենքն ու Նախագահի հրաժարականն են պահանջում։ Ավազակային հարձակման է ենթարկվել Քանաքեռավանի զորամասը։  Ծայրահեղականները զինանոցի պահեստն են մտել լուսաբացին՝բռնագրավելով  «Կալաշնիկով» ավտոմատներ, «Լիմոնկա» նռնակներ և «Մակարով» ատրճանակներ, այլ զինամթերք։ Գողոնը տեղափոխվել է զորանոցի բեռնատարներով, որոնք ևս առևանգվել են։ Կան զոհեր, վիրավորներ։

Հարգելի քաղաքացիներ։ Մնացեք տներում։ Քաղաքացիական կա՛մք դրսևորեք։ Եթե ձեզ կմոտենան կասկածելի անձինք՝ խոսակցության մեջ ներքաշելու նպատակով, անմիջապես կապ հաստատեք մեզ հետ թեժ գծի հեռախոսահամարով։ Քաղաքում պարետային ժամ է հայտարարված։

Անտուանն անջատում է հեռուստացույցը։ Ներս է մտնում Էլիզաբեթը՝ սուրճ և կոնյակ բերելով։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ցրտեց կարծես։ Չե՞ս մրսում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (մտքերից սթափվելով): Ինչ ասացի՞ր։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ասում եմ՝ վառարանում կրակը մարել է։ Փայտ կգցե՞ս։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (վառարանին մոտենալով): Այո, իհարկե։ Քսանմեկերորդ դարասկիզբն է, իսկ մենք դեռ վառարանով ենք տաքանում։ (Փայտ է գցում։) Քաղաքակրթությունը ծայրահեղ հակասությունների ամբողջականություն է։ Ոմանք հիմա, այս պահին, իրենց ճարպոտ հետույքներն են տաքացնում օվկիանոսի արևի ներքո, իսկ մեզ մոտ հեղափոխություն է և պարետային ժամ։ Ոմանք ապրում են ութսուն, իննսուն, մինչև իսկ՝ հարյուր տարի, որովհետև երկիրը լավագույն բուժօգնություն է տրամադրում նրանց, իսկ Աֆրիկայում, ադամանդի հանքահորերում վախճանվում են տակավին երիտասարդներ։ Մեռնում են ընտիր տղերք, իսկ նրանց կյանքի լույսով գտնված ադամանդները շողշողում են քածերի մատանիներին։

Էլիզաբեթը, որ բաժակներն էր դասավորում սեղանի վրա, զարմացած շրջվում է։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Չհասկացա, սա ի՞նչ մենախոսություն է։ Հենց քեզ մենակ եմ թողնում տրամադրությունդ փոխվում է։ Ինչ-որ բան էնպես չի՞։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (կեղծ անհոգությամբ): Ոչ, ի՞նչ ես ասում, սեր իմ, ամեն բան կարգին է։ Պարզապես մարդիկ են մեռնում մեր սուս ու փուս քաղաքի փողոցներում։ Նրանք ցանկանում են ընդամենը մի պարզ բան։ Նրանք ուզում են մարդավայել ապրել և կյանքի որակ են պահանջում իրենց երեխաների ու թոռների համար։ Բայց իշխանությունները չեն սիրում ազատամիտներին։ Իշխանությունները ստրուկներ են դաստիարակում, իսկ երբ բանը բանից անցնում է՝ դիմում են ուժային պատժամիջոցների։ Քաղաքում պարետային ժամ է հայտարարված։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (զարմանքով և ահաբեկված): Այ քեզ բան։ Իզաբելին պետք է գտնել։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Սակայն ինչպե՞ս։  Հեռախոսակապն անջատված է։ Դա, հավանաբար, արված է մարդկանց համախմբումը կանխելու միտումով։ Բայց եթե անջատված է կապը, մարդիկ ինչպե՞ս կարող են զանգահարել թեժ գծի հեռախոսահամարով։ Դու սրանից բան հասկանո՞ւմ ես։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ի՞նչ ասեմ։ Քաոսը տրամաբանություն չունի։ Ես հիմա Իզաբելի մասին եմ մտածում։ Քույրս միշտ էլ եղել է ինքնագլուխ և ամեն բան իր ուզածով է արել։ Դե՜, տան փոքրն էր, ծնողներն էլ երես էին տալիս։ Մոտ արի, սուրճը սառչում է։

Նստում են սեղանի մոտ, խմում են սուրճ և կոնյակ։ Լռում են։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Մենք սա՛ չենք երազել, Էլիզաբեթ, մեր կյանքը այլ կերպ պիտի կառուցվեր։ Հեշտ է սիրվում այն հայրենիքը, որտեղ խնդիրներ չկան առանձնապես։ Նման երկրներում մարդիկ ապրում և արարում են ներդաշնակության մեջ։ Գոհ են ու կուշտ։ Նրանք ակամա հայրենասերներ են։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Իսկ մե՞նք։ Ինչ կասես մե՛ր մասին։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Չգիտեմ։ Խորապես հիասթափվել եմ, այլևս չեմ ուզում լինել այստեղ, խարդավանքների այս միջավայրում։ Գիտե՞ս, թե որն է ամենամեծ խնդիրը։ Այս պետությունը վաճառել է մեր օդը, ջուրը, հողը… Մեր ոտքերի տակ դատարկություն է, մենք բոլորս օրըստօրե ընկնում ենք, իսկ ընկնող մարդը չի կարող ստեղծագործել, չի կարող փայփայել իր կողակցին ու չի կարող օրորոց դնել դատարկության վրա։ Հեղափոխության գնացող այս մարդիկ չեն հասկանում, որ կտրված են իրենց արմատներից։ Նրանք սկիզբ չունեն։ Ու եթե սկիզբ չունեն, վերադարձ էլ չի լինելու։ Հետևաբար, այս հեղափոխությունը դատապարտված է նունիսկ հաղթանակի դեպքում։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (ձգվելով՝ շոյում է ամուսնու այտը): Սիրում եմ քեզ։ Սիրում եմ քո ազնվությունը։ Ես իմ կյանքը հանգիստ եմ ապրում, որովհետև գիտեմ, որ ամուսինս ունի կայուն սկզբունքներ։ Շնորհակալ եմ, Անտուան… Շնորհակալ եմ…

ԱՆՏՈՒԱՆ - Հաճելի խոսքեր՝ հաճելի կնոջից։ Իսկ կոնյակը ընտիր էր։ Ուրեմն թող գրողի ծոցը գնա ողջ այս իրականությունն իր հեղափոխությամբ հանդերձ։ Ես քեզ պարի եմ հրավիրում։

Երաժշտություն։ Պարում են։ Նրանց կեցվածքը հուշում է, որ կորուստ ճանաչող մարդիկ են։ Նրանք պարում են՝ գրկախառնության մեջ մխիթարություն որոնելով։

Մինչ նրանք պարում են, վառվում է ձախակողմյան սենյակի լույսը։ Աղմուկ և կնոջ ձայն՝ դրսից. «Օգնեցե՜ք, ի սեր Աստծո, օգնեցե՜ք»… Ջոնին վեր է թռչում անկողնուց, պատուհանին մոտենալով՝ կանգնում ականջալուր։

ՋՈՆԻ - Ահա։ (Ինքն իր հետ խոսելով՝ ճեմում է։) Այսպես էլ պետք է լիներ։ Հենց այսպե՛ս։ Ես գիտեի, որ ծծումբն ու կրակը ի վերջո թափվելու են երկնքից։ Բայց՝ ե՞րբ։ Ահա սկսվում է։ Ի՞նչ անեմ։ (Մի կում ջուր է խմում, մի պահ կանգնում մտամոլոր։) Ի՞նչ անեմ։ Առաջինը բժշկի հախից եմ գալու։ Ազատությանը մատուցված զոհը՝ զոհ չէ, այլ նպատակ։ (Ոգևորվա՛ծ։) Այո՛, այո՛, ինձ ոչ ոք չի կանգնեցնի…

Ուժերը լքում են հանկարծ, միանգամից։ Գլուխը բռնելով (սուր գլխացավ), քարշ գալով՝ հասնում է անկողնուն, պառկում։ Մթնում է։

Աջակողմյան սենյակում մի փոքր շարունակվում է երաժշտությունը, ապա՝ լռում։ Պարն ավարտվում է։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Մի բաժակ էլ խմենք։ Դու ինձ հրաշալի բառեր ասացիր։ Ես էլ խոսք ունեմ։ Բայց չկարծես, թե հակադարձում եմ հաճոյախոսությունդ։ Իմ ասելիքը ծնունդ առավ այս պարի մնջախաղից։

Անտուանը մոտենում է սեղանին, կոնյակ է լցնում, իսկ Էլիզաբեթը գնում, կանգնում է պատուհանի մոտ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ.- Հեղափոխությունը թափ է հավաքում։ Լսո՞ւմ ես, Անտուան։ Այնտեղ հարցեր են լուծում հրազենով։ Որտեղի՞ց այս ատելությունը։ Ընդ որում՝ արյունը չի պառակտում նրանց. արյունը ծարավ է ծնում։ Այսպես եղել է միշտ, այսպես եղել է ի սկզբանե, այն պահից ի վեր, երբ Կայենը սպանեց Աբելին։ Աստված իմ… Նրանք Կենտրոնական արխիվի շենքն են շրջապատել, դռներն են կոտրում։

Անտուանը շտապ մոտենում է պատուհանին։

ԱՆՏՈՒԱՆ- Այո, տեսնում եմ։ Ցավալի՜, ցավալի՛ իրականություն։ Սրա վերջը ի՞նչ պիտի լինի։

Դռան զանգ։ Էլիզաբեթը բացում է դուռը։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (խիստ ուրախացած): Վերջապե՜ս…

Մտնում է Իզաբելը, գրկախառնվում են։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ – Ախր, որտե՞ղ էիր, առավոտից քեզ ենք սպասում, տեղս չէի գտնում արդեն։

ԻԶԱԲԵԼ- (պատասխանում է՝ միաժամանակ կախելով անձրևանոցն ու պայուսակը)։ Նախ՝ գործեր ունեի, իսկ հետո անցնում էի հարակից փողոցներով, որպեսզի շրջափակման մեջ չընկնեմ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Արի խոհանոց գնանք, սոված կլինես։ Ճիշտ է, հաց չունենք, բայց ես բլիթներ եմ թխել։

ԻԶԱԲԵԼ - Չեմ առարկում, սիրելի քույրս։ Ահավո՛ր քաղցած եմ։

Դուրս են գալիս։

Անտուանը փայտ է գցում վառարանի մեջ, նայում է ժամացույցին ու կրկին միացնում հեռուստացույցը։

ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ - Բարև ձեզ։ Լուրերի արտահերթ թողարկումն է։ Այս պահի դրությամբ, ցուցարարները գրավել են օդանավակայանն ու բարիկադներ են կառուցել երկաթգծերի վրա։ Երկրի Նախագահը մերժել է բանակցություններ սկսելու առաջարկը՝ հեղափոխականներին ահաբեկիչներ անվանելով։ Հիվանդանոցները լեփ-լեցուն են վիրավորներով։ Դիահերձարանները լեփ-լեցուն են նույնպես։ Մահացածներից շատերի ինքնությունն անհայտ է։ Ձեր ուշադրությանն ենք ներկայացնում լուսանկարներ։ Այս մարդկանց ճանաչողները թող արձագանքեն թեժ գծի հեռախոսահամարով։ Հետևեք մեր թողարկումներին։

Ներս են մտնում Էլիզաբեթն ու իզաբելը, նստում են սեղանի մոտ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (Իզաբելին։) Հետո ի՞նչ եղավ։

ԻԶԱԲԵԼ - Սկզբում չէին ուզում ներս թողնել, ասում էին՝ հայրդ հոգեկան անհավասարակշիռ վիճակում է, բայց ես համոզեցի պահակին։ Հազար դրամ դրեցի գրպանն, ու դռները բացվեցին։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ուրեմն Ջոնիի մո՞տ էիր գնացել։

ԻԶԱԲԵԼ - Այո։ Ես նրան հաճախ եմ այցելում։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Դե ասա, ինչպե՞ս էր։

ԻԶԱԲԵԼ - (հուսահատ): Է՜հ, ի՛նչ ասեմ։ Քանի դեռ գիտակցությունը չէր մթագնել՝ ոչինչ, բայց հետո կնոջը հիշեց, ու էլի սկսվեց առաջվա երգը։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ցավում եմ։ Իսկապե՛ս։ Ի՜նչ ցավալի բան։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (Իզաբելին): Այո։ Ախր, դու ինձ չլսեցիր այն ժամանակ։ Ես հիմա էլ պնդում եմ, որ Ջոնին պետք է ներկա լիներ մայրիկի թաղմանը։

ԻԶԱԲԵԼ - Էլիզաբեթ, դու մոռանում ես, թե ինչ էր խնդրում Մարիաննան, մեր մայրը, ավտովթարից հետո։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Մի րոպե՛… Քանի որ բացվել է այս խոսակցությունը, եկեք որոշ պարզաբանումներ մտցնենք։ Տարիներ են անցել, բայց, ինչ մեղքս թաքցնեմ, մի մութ կասկած կրծում է սիրտս։ Մարիաննան ի՞նքն էր խնդրել՝ Ջոնիի հետ կապված, թե՞ դո՛ւք եք եզրահանգման եկել՝ որպես հիմք ընդունելով հոգեվարքի խոստովանությունը։

ԻԶԱԲԵԼ - Հոգեվարքի խոստովանություն, որպես այդպիսին, չի եղել։ Ավտովթարից հետո մայրս խոսում էր պարզ, գիտակցված՝ սառը բանականությամբ առաջնորդվելով։ Երբ մայրիկը հասկացավ, որ կորցնում է կյանքը, մեզանից երդում կորզեց։ Ասում էր՝ ամբողջ կյանքս Ջոնին է խորտակել, երդվե՛ք, որ այդ մարդը չի կանգնելու իմ դագաղի մոտ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Հետո՞ ինչ։ Բայց Ջոնին էլ մարդ է ի վերջո։ Մենք այսօր նրա՛ն ունենք կենդանի, իսկ մայրիկը չկա։ Պետք էր մտածել կենդանի՛ մարդու մասին։

ԻԶԱԲԵԼ - Չգիտեմ, չգիտեմ… Սրտիս մեջ քար կա, յուրահատուկ մի ծանրություն, որից չեմ կարողանում ազատվել։ Երբեմն խիղճս է խոսում, երբեմն՝ տրամաբանությունս։ Այս երկուսը շարունակ հակամարտում են՝ երկվություն ծնելով, ու ես ոչ մի կերպ չեմ կարողանում ազատվել դրանից։ Չեմ կարողանում գտնել ինքս ինձ հետ խաղաղ ապրելու ներդաշնակությունը։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Անցյալը ետ չես բերի։ Ես հիշում եմ այդ օրերը։ Շարունակ վիճաբանում էիք ու անհեթեթություններ էիք դուրս տալիս, չգիտեիք անգամ ձեր նստելն ու վեր կենալը։ Որովհետև երկու քարի արանքում էիք հայտնվել։ Մի կողմից մահացածի կամքն էր, մյուս կողմից՝ խղճահարությունը։ Հավատարիմ մնալով երդմանն ու ձեր մոր կամքը կատարելով, դուք շատ լավ հասկանում էիք, որ սեփական հորը դագաղին մոտ չթողնելը դաժան է ու անմարդկային։ Սակայն ինչ եղել՝ եղել է։ Փորձեք ազատվել խղճի խայթերից։ Մի բան գիտեմ և հաստատ գիտեմ։ Ջոնին ամբողջ կյանքում սիրել է Մարիաննային ու շարունակում է սիրել։

 ԷԼԻԶԱԲԵԹ – Այ, դրան համաձայն չեմ։ Սիրող մարդը չի խորտակում իր կնոջ կյանքն ու չի թունավորում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (Իզաբելին)։  Դու է՞լ ես այդպես մտածում։

ԻԶԱԲԵԼ- Դեպքեր գիտեմ, գրքերում էլ եմ կարդացել, որ լինում են ամուսիններ, ովքեր ամբողջ կյանքում իրար միս են ուտում, բայց երբ նրանցից մեկը մահանում է, մյուսը չի դիմանում վշտին։ Ոմանք մինչև իսկ ինքնասպանության են դիմում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Համամիտ եմ։ Ավտովթարը խլեց ձեր մոր կյանքը, երբ Մարիաննան ու Ջոնին համեմատաբար երիտասարդ էին։ Նրանք կենաց օրեր ունեին առջևում, իսկ Ջոնին, հավանաբար, իր կյանքը Մարիաննայի հետ վերակառուցելու պլաններ ուներ։

ԻԶԱԲԵԼ - Ուրեմն՝ ի՞նչ։ Այսօր նա իր պլաննե՞րն է ափսոսում, թե՞ կնոջ կորուստը։ Այստեղ ճշմարտությունները իրարամերժ են, ու ես չեմ կարողանում ըմբռնել դրանք միաժամանակ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Եկեք չդատենք։ Բայց կարո՞ղ ենք, արդյոք, հաշտվել այս իրականության հետ։ Ճիշտ է, Ջոնին ուներ որոշ տարօրինակություններ։ Բայց նրա հիվանդությունը սկսեց զարգանալ այն բանից հետո, երբ իմացավ, որ աղջիկները իրենից խլել են կնոջ դագաղի մոտ կանգնելու հնարավորությունը… Դիակի վրա արցունք թափելու հնարավորությունը… Ապաշխարելո՛ւ հնարավորությունը։ Չե՞ք սարսափում այս ճշմարտությունից։ (Իզաբելին.)  Ապա մենք ինչպե՞ս ենք ապրելու վաղը… Ինչպե՞ս ենք ապրելու հետո… Ես վստահ եմ, որ Ջոնին կբուժվեր, բայց մենք մեր թեթև ձեռքով ու հիմարությամբ խթանեցինք նրա հիվանդությունը։

ԻԶԱԲԵԼ - Լռիր, քույր, լռի՛ր… Ես դա չեմ կարող տանել։ Այո՛։ Մենք արել ենք մի բան, ինչը երբեք չենք կարող շտկել։ Մինչև հիմա ականջներիս մեջ է մայրիկի ձայնը։ (Էլիզաբեթին.) Հիշո՞ւմ ես, թե հիվանդանոցում ինչպես էր աղերսում՝ բազմիցս պնդելով, թե վախճանվող մարդուն տրված երդումը անդրժելի է, որովհետև կնքված է մահվան անեծքով։ 

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Եթե մերկացնում ենք ճշմարտությունը, եկեք մերկացնենք մինչև վերջ։ Մահացածի ետևից չեն խոսում, բայց Ջոնիի խելագարության հարցում մեղքի իր բաժինն ունի նաև մեր մայրը՝ Մարիաննան։ Դա ի՞նչ դաժանություն էր։ Նա ծեփեց մեր բերանները անեծքով, որն այսօր դիվական հիվանդություն է և հալածում է Ջոնիին, մեր հորը։

ԻԶԱԲԵԼ - Ընդունում եմ իմ մեղքը, Էլիզաբեթ։ Ե՛ս կանխեցի քեզ թաղման նախօրեին, երբ փորձում էիր հայրիկին լուր ուղարկել։ Այսօր իմ գութն եմ մատուցում հորս՝ ափսոսանքի մեջ սեր խտացնելով, բայց մեղքեր քավելու ժամն անցել է այլևս։ (Խորը դառնությամբ և խղճահարությամբ։)  Եթե իմանաք, թե հայրիկն ինչեր էր ասում այսօր, թե ինչեր էր անում…

 ԱՆՏՈՒԱՆ - Ծանր բեռ եք վերցրել ձեր ուսերին։ Եվ արժանապատվորե՛ն պիտի կրեք ուրեմն։ Ջոնիին պետք է հաճախ այցելել։ Մենք այդ բացը կլրացնենք, իհարկե։ Ես հիմա էլ մեծ հույսեր ունեմ։ Գլխավոր բժիշկը համոզված է, որ բուժումները դրական ելք են ունենալու։ (Իզաբելին.) Իսկ ի՞նչ էր ասում հայրիկը, շատ հետաքրքիր է։

ԻԶԱԲԵԼ - Այդ մարդը չի կարողանում ազատվել մեղավորության զգացողությունից։ Ասում էր՝ կինս աղի արձան է դարձել, բայց եթե ես պաշտպանեի ու պահպանեի նրան, հիմա ողջ կլիներ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Այ քեզ բան։ Չգիտեմ, թե ինչ մտքեր են եռում ձեր հոր գլխի մեջ։ Նրա ասածը հայտնի պատմություն է Սոդոմ և Գոմոր քաղաքների կործանման մասին և Աստծո պատուհասից փրկվող Ղովտի մասին։ Աստվածաշնչում է գրված։

ԻԶԱԲԵԼ - Ինչ անուն ասացի՞ր… Ղո՞վտ։ Նա հենց այդ անունն էր կրկնում ժամանակ առ ժամանակ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Խե՜ղճ հայրիկ։ Միշտ էլ սիրել եմ նրան։ (Իզաբելին.) Անկեղծ ասա, ինձ հավատո՞ւմ ես։

ԻԶԱԲԵԼ - Ջոնին մեր մանկության ընկերն է եղել, դա երբեք չի մոռացվի։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (թեման փոխելով): Տխրեցինք։ Եկեք մի քիչ էլ մեր մասին խոսենք։ Եթե քաղաքում պարետային ժամ է հայտարարված, ուրեմն դրությունը լուրջ է։ Չգիտեմ ինչ անեմ։ Խնայողություններս բանկում են, բայց քաղաքը կաթվածահար է։ Ո՛չ կարողանում եմ գումար հանել բանկից, ո՛չ էլ փող ունեմ տանը։ Նկուղում մնացած պահածոներն ենք ուտում արդեն։

ԻԶԱԲԵԼ – Չգիտեմ, սա ձեզ ինչքանով դուր կգա, բայց ես հեղափոխության հետ եմ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Այսի՛նքն։

ԻԶԱԲԵԼ - Վախենալու ոչինչ չկա, քույրիկս։ Մենք ազատ ու անկախ երկրում պիտի ապրենք։ Ցանկացած նվաճում իր գինն ունի։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Իզաբե՛լ։ Վտանգավոր խաղ ես սկսել, ուշքի արի։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (հիստերիկ ճչալով): Մայրիկը մահացավ, մեր հայրը խելագար է, հիմա էլ դո՞ւ ես խաղում կյանքիդ հետ։ (Ձեռքը պատուհանի կողմը պարզելով:)  Տե՛ս, թե ինչ է կատարվում։

ԻԶԱԲԵԼ - (կեղծ անհոգությամբ): Իսկ ի՞նչ է կատարվում։

Ձայներ՝ դրսից։ Աղմուկ-աղաղակ։ Վայնասուն։ Պայթյուններ, կրակոցներ։ Երեքն էլ շտապ մոտենում են պատուհանին։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Նրանք կենտրոնական արխիվն են հրկիզում։ Նրանք հրկիզում են մեր արժեքներն ու անցյալը։

Քարացած նայում են պատուհանից դուրս։ Վառվում է ձախակողմյան սենյակի լույսը։ Վերմակը մի կողմ գցելով՝ Ջոնին նստում է։ Աչքերում ցնորք կա։ Նայում է աջ-ձախ, հոտոտում՝ օդն ագահաբար քաշելով քթանցքների մեջ։

ՋՈՆԻ - Ծո՛ւխը… Ես ճանաչում եմ այս ծուխը… Ահա՝ սկսվեց… (Կատվային զգուշավոր շարժումներով մոտենում է պատուհանին, հանկարծ՝ քրքջում հաղթական)։ Անմիտնե՛ր, մեղքի ծնունդներ, հիմա ո՞ւր պիտի փախչեք։ Հիմա դատաստանի ժամն է։ Հիմա ծծումբ ու բոց է թափվում երկնքից։ (Սկսում է ցնցել ճաղավանդակը, ձայնը դառնում է բղավոց:) Աստված իմ, մի՞թե կանայք ու երեխաներն էլ պիտի ճաշակեն քո ցասման կրակը։ Մի՞թե անմեղներին էլ կկործանես ստահակների հետ։ (Ներս են վազում սանիտարներն ու բժիշկը։ Սանիտարները ուժով պոկում են նրան ճաղավանդակից, բայց Ջոնին կարողանում է ազատվել։ Կառչելով մահճակալի երկաթե գլխամասից՝ ամբողջ ուժով ցնցում է ու բղավում:) Մենք բոլորս Սոդոմ-Գոմորի զավակներ ենք։ Թողե՛ք ինձ։ Այնտեղ կանայք կան, այնտեղ կան երեխաներ, ու նրանք բոլորը այրվելու են հիմա։ (Սանիտարները ջանում են պոկել նրան մահճակալի գլխամասից:)  Մարիաննա… Իմ Մարիաննան… Աստված իմ, դա ի՞նչ պատիժ էր՝ չշրջվեք ու ետ չնայեք, այլապես աղի արձան կդառնաք։ (Սանիտարները վերջապես հեռացնում են նրան մահճակալից, զսպաշապիկ  են հագցնում, իսկ Ջոնին բղավում է:) Մարիաննա… Ես կորցրի նրան։ Հիմա նա կանգնած է քարքարոտ ճանապարհին, հիմա նա աղի արձան է, իսկ անձրևը լվանում է նրա ցանկալի մարմինը։

ԳԱԲՐԻԵԼ ԻՍԱՀԱԿ - (լուռ սպասում էր՝ մինչ զսպաշապիկը հագցնեն-վերջացնեն։ Գրպանից հանելով ներարկիչը՝ մոտենում է): Ջոնի, Ջոնի…. շատ հիմարություններ արեցիր։ (Սրսկում է զսպաշապիկի վրայից՝ ուսագլխից, միաժամանակ խոսելով:) Մարդու ամենամեծ թշնամին նրա մտքերն են։ Ահա՛։ Հիմա կմոռանաս վշտերդ։

Ջոնին թուլանում է՝ կատարվողն ընդունելով իբրև անխուսափելի ճակատագիր։

Աջակողմյան սենյակ։ Անտուանը, Էլիզաբեթն ու Իզաբելը հեռանում են պատուհանից, ծանր սրտով նստում սեղանի մոտ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (կոնյակ լցնելով): Հուսով եմ՝ զոհեր չեն լինի։

Ձախակողմյան սենյակից լսվում է անկողնու վրա շարժվող Ջոնիի հառաչանքը։

ՋՈՆԻ - Ես կփրկեմ նրանց։

Լույսը մարում է երկու սենյակներում։

 

 

ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ ԵՐԿՐՈՐԴ

Տեսարան չորրորդ

Նույնը՝ ինչպես առաջին տեսարանում։ Մթություն։ Վարագույրը բարձրացված չէ։ Լուսարձակի ճառագայթը լուսավորում է բեմի կենտրոնը։ Այստեղ ամբիոն է դրված։ Աջից կամ ձախից գալիս է Գնդապետը։ Ձիգ, արժանապատիվ կեցվածք ունի։ Ամբիոնի մոտ կանգնելով՝ մի պահ լռում է՝ խոսքը ծանրակշիռ դարձնելու միտումով։

ԳՆԴԱՊԵՏ - Տիկնայք և պարոնայք։ Կամուրջներն այրված են, չկա ետդարձի ճանապարհ։ Հեղափոխությունը խժռում է՝ կորստյան մատնելով օրենքներ, որոնք շղթայել են ձեր կյանքն ու անուրջները։ Ահա ժա՛մն է։ Ժա՛մը, երբ դուք պետք է կողմնորոշվեք։ Հարկ է, որ յուրաքանչյուր ոք ցույց տա իր դիրքորոշումը՝ իր լավագույնը զոհաբելով հանուն հայրենիքի և Հեղափոխության։ Մենք հայրենիք ենք կառուցում, հիշե՛ք սա։ Ուզում եմ քաջ գիտենաք, որ դուք ապրել եք մի երկրում, որտեղ պետությունը գլխատել ու խլել է՝ բանտերում լռեցնելով մեր պապերի ավանդույթները։ Հասկացե՛ք վերջապես. հայրենիք կարող է կոչվել այն երկիրը, որտեղ պետությունը չի ոտնահարում իր քաղաքացիների իրավունքները։ Չի խլում նրանց տաղանդը, միտքն ու մարդկային գործոնը, այլ նպաստում է արժանապատիվ կյանքին։ Հայրենիք կարող է կոչվել այն երկիրը, որտեղ պետությունն է սատարում իր քաղաքացիներին՝ տրամադրելով առաջնակարգ բուժօգնություն, ծերանոցներ, կրթություն։ (Պաթոսով, բռունցքով շեշտելով կոչը:)  Ուրեմն, ի՛ զեն։ Ոտքի՛ ելեք, քանի դեռ մեր զավակների երակներում չի լռել արյան հիշողությունը։ Ես խոսում եմ ժողովրդի՛ անունից։ Ես ձեզ հետ եմ։ (Կոչն ուղղելով բեմեզրում կանգնած իր զինվորներին:) Է՜յ, տարեք այս անպետք առարկան, քանզի իմ ու ժողովրդի միջև անջրպետ չի կարող լինել։ (Երկու զինվոր գալիս, տանում են ամբիոնը: Պաուզա։) Սակայն մենք զոհեր ունենք։ Եկեք մեկ րոպե լռությամբ հարգենք նրանց հիշատակը։

Մի պահ մնում է լուռ, ի նշան հարգանքի՝ գլուխը խոնարհելով։ Լուսարձակի լույսը մարում է։ Գնդապետը հեռանում է, իսկ վարագույրը՝ բարձրանում։

 

Տեսարան հինգերորդ

Բեմի վրա փոփոխություններ չկան։ Ձախակողմյան սենյակում մութ է։ Աջ կողմի սենյակում՝ կիսախավար։ Վառ է սեղանի լամպը, իսկ Անտուանն իր վեպն է գրում։ Րոպեներ անց մոտենում է պատուհանին, ապա վերադառնում՝ գործը շարունակելու միտումով։

Դռան զանգ։ Անտուանը դժկամությամբ է կտրվում գործից, գնում է դեպի դուռը՝ փնփնթալով։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Մարդ իր տան մեջ էլ հանգիստ չունի։ Տեսնես՝ ովքեր են։

Բացում է դուռը։ Դրսից՝ տղամարդու ձայն։

ԹՌՈՒՑԻԿ ԲԱԺԱՆՈՂ - Բարև ձեզ, հարգելի քաղաքացի։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Բարև։

ԹՌՈՒՑԻԿ ԲԱԺԱՆՈՂ - (մտնում է ներս): Բոլորին բաժանում ենք այս թերթիկները։ Վերցրե՛ք, սա ձեր օրինակն է։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (թերթիկը դժկամությամբ վերցնելով): Բայց ո՞վ եք։ Պատահական մարդուց թուղթ ու գիր վերցնելուն դեմ եմ։

ԹՌՈՒՑԻԿ ԲԱԺԱՆՈՂ - Սա թուղթ ու գիր չի, բարեկամ։ Սա մեր ապագա նախագահի ուղերձն է իր ժողովրդին։ Իսկ ինչ վերաբերում է ինձ, ապա իմացեք, որ ես Հեղափոխության մունետիկն եմ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Գիտե՞ս, թե ինչ խորհուրդ կտամ։ Շտապ կորիր այստեղից (սպառնալից քայլ է անում դեպի անծանոթը), քանի մռութդ չեմ ջարդել։

ԹՌՈՒՑԻԿ ԲԱԺԱՆՈՂ - (ընկրկելով): Իզո՜ւր… Իզո՛ւր եք տաքանում։ Ով մեզ հետ չի՝ մեր դեմ է։ Հիշե՛ք սա։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Չքվի՛ր, անասուն։ Ցանկացած հեղափոխություն կազմակերպում են անհաջողակ պլեբեյները, որպեսզի հասնեն իշխանության։

Թռուցիկ բաժանողը հեռանում է համարյա փախուստի դիմելով։ Անտուանը շրխկոցով փակում է դուռը։ Թուղթը ճմռթելով՝ նետում է բազմոցին, ապա՝ նստում սեղանի մոտ, որպեսզի շարունակի գիրը։ Սակայն այլայլված՝ խռովքի մեջ է։ Կոնյակ է լցնում, մի շնչով  դատարկում բաժակի պարունակությունը։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Հեղափոխությո՜ւն… Ուղե՜րձ… Նորընտիր նախագա՜հ, որին հռչակել են առանց քվեարկության և որի երեսն էլ չենք տեսել… Ես ձե՛ր…

Րոպե անց խորասուզվում է ընթերցանության մեջ։ Վառվում է ձախակողմյան սենյակի լույսը։ Դատարկություն։ Ջոնին չկա։ Բացվում է դուռն ու սանիտարները ներս են բերում պատգարակի վրա մեկնված բժշկին՝ Գաբրիել Իսահակին։ Սանիտարների խալաթները արյունոտ են։ Հանդիսատեսը պարզ տեսնում է, թե ով է պատգարակի վրա պառկածը։ Նրա վզի վրա նկատվում է խորը կտրվածք և լերդացած արյուն։

1-ԻՆ ՍԱՆԻՏԱՐ - (մյուսին դիմելով): Ճիշտ որոշում էր։ Դիակը դնենք Ջոնիի մահճակալին, մինչև որ կգան դիահերձարանից։ Սակայն ե՞րբ կգան, ո՞վ գիտի…

2-ՐԴ ՍԱՆԻՏԱՐ - Պետք է չոր սառույց լցնել մարմնի վրա։ Դիահերձարանի շենքը մնացել է հեղափոխականների օղակում։

1-ԻՆ ՍԱՆԻՏԱՐ - (ծիծաղելով): Այսինքն՝ շունը տիրոջը չի ճանաչում։

2-ՐԴ ՍԱՆԻՏԱՐ - (հռհռալով): Կամ, ավելի ճիշտ՝ մեռե՛լը տիրոջը չի ճանաչում։

Պատգարակը թեքելով՝ դիակն անփույթ գցում են մահճակալին։

1-ԻՆ ՍԱՆԻՏԱՐ - Ես գնամ սառույցի ետևից։

Դուրս է գալիս։ 2-րդ սանիտարը գնում, կանգնում է դիակի գլխավերևում։

2-ՐԴ ՍԱՆԻՏԱՐ - (ծամածռվելով): Կյանքից հեռացավ, այսինքն՝ իր կամքից անկախ հեռացավ դոկտոր պրոֆեսոր Գաբրիել Իսահակը։ Նա իր կյանքը նվիրել էր խելքը կորցրած մարդկանց խելքը գտնելու գործին, բայց, իրականում, ամենամեծ խելագարը հենց ինքն էր։ Քնիր, բարեկամ։ Ու հանկարծ չփորձես արթնանալ։

Մտնում է առաջին սանիտարը՝ սառույցի տոպրակներ բերելով։

1-ԻՆ ՍԱՆԻՏԱՐ - Օգնի՛ր։

Տոպրակները շարում են դիակի վրա։

1-ԻՆ ՍԱՆԻՏԱՐ - Հանկարծ չմրսի՞ …

Համերաշխ հռհռալով՝ դուրս են գալիս։ Սենյակի լույսը մարում է։

Բացվում է աջակողմյան սենյակի դուռը։ Էլիզաբեթը մտնում է ներս։ Մազերը թաց են։ Անձրևանոցը կախելով՝ առաջանում է։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ողջույն, սիրելիս։ Քայլում էի ու մտածում։ Երեկ հրաշալի բառ օգտագործեցիր, միանգամից երևում է, որ տաղանդավոր գրող ես։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ի՞նչ բառ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Հիշո՞ւմ ես։ Ես ասացի՝ հրաշալի աշուն է, արևոտ, տաք ու գժոտ, իսկ դու ասացիր՝ անտրամադիր աշուն է։ «Անտրամադիր»… Գտնվա՛ծ բառ է, դիպուկ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Զարմանում, զարմանում ու շարունակ զարմանում եմ, թե դու ինչպես ես կարողանում հիշել անգամ ամենաանկարևոր մանրամասները։

Մոտենալով սեղանի մոտ նստած ամուսնուն, Էլիզաբեթը գրկում է նրան։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Անտուա՛ն։ Ամբողջ աշխարհը անտրամադիր է. մարդի՛կ, ծառե՛րը, քամի՛ն… Դրսում դժոխք է, պատերին, տեղ-տեղ՝ արյան բծեր, բազմաթիվ փողոցներ փակ են, անցուդարձ չկա։ Մարդիկ վախենում են։ Այնպիսի տպավորություն ունեմ, թե շատ կարևոր մի բան պապանձվել է անվերադարձ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (կնոջ փաղաքշանքին պատասխանելով): Քաղաքում վտանգավոր է, գիտեմ։ Մարդիկ խուսափում են իրարից, որովհետև չգիտեն, թե ով՝ ով է։ Անիծյալ հեղափոխություն…

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Եվ՝ անիծյալ մարդիկ…

ԱՆՏՈՒԱՆ - Նստիր։ Քեզ համար սուրճ կպատրաստեմ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Թող մնա՝ հետո։ Սիրտս վատ բան է վկայում։ Շշուկներ են պտտվում, թե քաղաքում մոլագար է հայտնվել։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Իրո՞ք։ (Նայում է ժամացույցին:) Հինգ րոպեից լուրերի ժամն է, գուցե մի բան կասեն։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Իզաբելը որտե՞ղ է։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Չգիտեմ։ Վաղ առավոտյան դուրս եկավ։

Էլիզաբեթը նստում է բազմոցին, ճմռթած թուղթը նկատելով՝ վերցնում, բացում է։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Սա ի՞նչ է։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Մոլորված մի մարդ էր եկել։ Ասում էր՝ ես հեղափոխության մունետիկն եմ։ Տվեց ու գնաց, բայց չեմ կարդացել։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (մտքում կարդում է): Ահա՛ թե ինչ։ Թռուցիկ է։ Հեղափոխությանը միանալու կոչ։ Ընդ որում՝ գրված է քերականական սխալներով ու տառասխալներով։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Էդպես էլ գիտեի։ Հիմարնե՛ր։ Նրանք չեն հասկանում, որ յուրաքանչյուր ոք ազատ է։ Մարդը պիտի լինի օրինապահ քաղաքացի, բայց ոչ՝ կամակատար։ Գիտե՞ս, թե նրանք ինչպես են խլում մեր ազատությունը։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ասա, սիրելիս։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Աշխարհի արարումից ի վեր ոչինչ չի փոխվել, և այդ մարդն էլ, որ իրեն հեղափոխության մունետիկ էր կոչում, թութակի պես կրկնում էր բազմիցս ծեծված մի նախադասություն. «Ով մեզ հետ չի՝ մեր դեմ է»։ Հասկանո՞ւմ ես, խոսքն ինչի մասին է։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Կռահում եմ։ Բայց կուզենայի միտքդ շարունակես։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Համաձայն այդ խոսքի, դու կա՛մ համախոհ ես, կա՛մ ընդդիմադիր։ Սակայն, իրականում, իր ազատությունն է զոհաբերում թե՛ համախոհը, թե՛ ընդդիմադիրը։ Սա բոլոր ժամանակների բթամիտ խաղերից ամենաբթամիտն ու ամենակատարյալը կարող ենք համարել, որովհետև այս խաղի մեջ ներքաշվում է ճնշող մեծամասնությունը։ Ճշմարիտ ազատությունը՝ բանտարկյալի ազատությունն է։ Որովհետև այն ձեռք է բերվում զոհաբերության ու պայքարի գնով։ Սակայն ի՜նչ հեշտությամբ է վաճառվում հետո…

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Իմ խելացի՛, իմ տաղանդավո՛ր։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ժամը լրացավ։ (Մոտենում է հեռուստացույցին:) Տեսնենք, ինչ սյուրպրիզներ են մատուցելու հիմա։ (Միացնում է:)

Էլիզաբեթը գնում, կանգնում է ամուսնու կողքին, հեռուստաէկրանի առջև։

ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ - Բարև ձեզ։ Լուրերի հերթական թողարկումն է։ Կոչ ենք անում բոլոր խելամիտ քաղաքացիներին։ Մնացե՛ք տներում։ Ազատության հրապարակում իրավիճակը դուրս է եկել հսկողությունից։ Ցուցարարները հրազեն ունեն։ Արյունոտ առճակատումից հետո, գործող բանակի ուժերը նահանջել են։ Զոհերի թիվը հասնում է մոտավորապես ութ հարյուրի։ (Պաուզա:) Հեղավոխական շարժմանն են միանում նորանոր ուժեր։ Մարդիկ են հավաքվում Հանրապետության շրջաններից։ (Պաուզա:) Եվ վերջում, ևս մեկ շատ կարևոր հաղորդագրություն։ Քաղաքում մոլագար է հայտնվել։ Նրա անունն է Ջոնի։ Մայրաքաղաքի գլխավոր հոգեբուժարանից փախչելուց առաջ Ջոնի մոլագարը կտրել է հոգեբուժարանի գլխավոր բժշկի՝ Գաբրիել Իսահակի քներակը՝ մահվան ելքով։ Հոգեբուժարանն այժմ թշնամու օղակի ներսում է, չգիտենք, թե այնտեղ ինչ է կատարվում։ Այս մարդուն քաղաքում տեսնողները թող զանգահարեն թեժ գծի հեռախոսահամարով։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Հայրի՜կ…

Կնոջ ուսերը գրկելով՝ Անտուանը նրան տանում, նստեցնում է բազմոցին։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (հեծկլտում է): Հայրի՜կ, այդ ի՛նչ ես արել, այդ ի՜նչ ես արել…

Անտուանը մոտենում է սեղանին, կոնյակ լցնելով՝ մատուցում կնոջը։ Մի կողմ հրելով բաժակը՝ Էլիզաբեթը ոտքի է կանգնում կախարդվածի պես։ Նա քայլում է դեպի բեմեզրը՝ հանդիսատեսին դեմհանդիման։ Առաջ պարզված ձեռքերը կարծես խորդուբորդ պատեր են շոշափում։ Իր ողջ անհուսության և վշտի մեջ քարանալով՝ Էլիզաբեթն արտասանում է ՄԵՆԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ՝ մեղմ երաժշտության ներքո։

 

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Հայր իմ… Մենք ամո՜ւր, ամո՜ւր կառչել էինք աշնան քամուց ու երամ կորցրած թռչուններ էինք փրկում։ Այդ խելահեղ պայքարում գոյատևելով՝ մենք փոքրիշատե ըմբռնում էինք, թե երբեմն ինչքան թանկ կարող են լինել անիծյալ մարդիկ։ Իհարկե… Մենք ամո՜ւր, ամո՜ւր կառչե՛լ էինք աշնան քմահաճույքից , իսկ անձրևը անտերունչ աղոթքներ էր գլորում երկինքն ի վար։ 
Մարդն իր ողջ կյանքի ընթացքում անում է ընդամենը մեկ բան։ Նա զբաղված է հազար ու մի գործերով, արարում ու կառուցում է, մշակում և հայտնաբերում է, կյանքի է կոչում ու իմաստավորում է… Իրականում, անելով այս ամենը, մարդն ընդամենը պայքարում է՝ փորձելով կանոնակարգել իր կյանքն ու գոյության բանաձևը, որովհետև շուրջբոլորը քաոս է։ ՔԱՈ՛Ս։ Մեռյալները հողի հավիտենական երեխաներն են։ Նրանք քնած են հողի որովայնում, որը մենք երբևէ մի անգամ և շարունակաբար բացում ենք բահ ու քլունգների վիրահատությամբ, որպեսզի ամփոփենք նվիրականն ու անդառնալին։ Բայց ի՞նչ է սա։ Սա անելով մենք քաո՞ս ենք կանոնակարգում, թե՞ ուժ ենք հաղորդում համընդհանուր քաոսին։ Ո՞վ գիտի։

Հայր իմ… Կառչելով աշնան հարափոփոխ քամիներից և՝ ամո՜ւր-ամո՜ւր կառչելով, մենք մեր ենթագիտակցության ողջ զորությամբ փորձում ենք պահպանել երիտասարդություն, սեր, փաղաքշանք… Այդ խելահեղ պայքարում ծերանալով՝ մենք փոքրիշատե ըմբռնում ենք, թե երբեմն ինչքան թանկ կարող են լինել անիծյալ մարդիկ։

Մթնում է։

Վարագույր

 

Տեսարան վեցերորդ

Էլիզաբեթը կուչուձիգ նստած է բազմոցին, շալով փաթաթված։ Նայում է մի կետի, կամացուկ ճոճվում՝ քթի տակ ինչ-որ բան շշնջալով։ Նրա կեցվածքը խորը վիշտ է արտահայտում։ Անտունը կանգնած է պատուհանի մոտ՝ կիսադեմով։

Ձայներ՝ դրսից։

1.- Արա՛գ, արա՛գ, մեքենաները մոտեցրեք բարիկադին։

2.- Բենզինով շշերը բերեք։

3.- Ձեզանից ո՞վ զենք չունի։

Բացվում է դուռը, վճռական քայլքով ներս է մտնում Իզաբելը։ Բավական խոշոր պայուսակը կախված է ուսից։ Անձրևանոցն ու պայուսակը կախելով՝ առաջանում է։ Անտուանը չի շրջվում։

ԻԶԱԲԵԼ - Բարի օր։ Ի՞նչ եք թթվել, հո բան չի՞ պատահել։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Որտեղի՞ց ես գալիս։

ԻԶԱԲԵԼ - Լավ հարց է։ Էլիզաբե՞թ, հիվանդացե՞լ ես, ինչ է…

Էլիզաբեթը չի արձագանքում։ Անտուանը փայտ է գցում վառարանը, Իզաբելը շվարած կանգնել, մնացել է սենյակի կենտրոնում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Չասացիր, թե որտեղից ես գալիս։

ԻԶԱԲԵԼ - (դյուրագրգիռ): Իսկ դուք ի՛մ հարցերին չեք պատասխանում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Գնա, նստիր քրոջդ մոտ, հիմա նա քո կարիքն ունի։

Իզաբելը նստում է բազմոցին, գրկում քրոջ ուսերը։

ԻԶԱԲԵԼ - Խոսի՛ր, քույրս, սիրտս չի դիմանում։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Լսե՞լ ես վերջին լուրերը։

ԻԶԱԲԵԼ - (Անտուանին): Վերջին լուրե՞րը։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Տեսնում եմ՝ բանից անտեղյակ ես։ Պատրաստվիր, վատ նորություն եմ հայտնելու…  Ձեր հայրը փախել է հոգեբուժարանից։

Էլիզաբեթը սկսում է հեծկլտալ։

ԻԶԱԲԵԼ - Ինչպե՞ս թե՝ փախել է։ Հսկողությունն այնտեղ ծայրահեղ խիստ է։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Համամիտ եմ։ Սակայն, իմ կարծիքով, այնտեղ հիմա այլ իրավիճակ է։

ԻԶԱԲԵԼ - Որտե՞ղ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Հոգեբուժարանում, իհարկե։

Էլիզաբեթը փաթաթվում է քրոջը, անմխիթար հեկեկում է։

ԻԶԱԲԵԼ - Անտուան, էլ մի ձգձգիր, խնդրում եմ, միանգամից պատմի՛ր ողջ եղելությունը։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Քիչ բան գիտենք։ Հեռուստացույցով հայտնեցին, որ Ջոնին վնասել է գլխավոր բժշկին՝ կտրելով քներակը։ Բժիշկը մահացել է, իսկ ձեր հայրը հիմա թափառում է քաղաքում։ Նրան որոնում են։

ԻԶԱԲԵԼ - Այ քեզ բան։ Ո՞վ կմտածեր։ Ախր, հայրիկն այնքան բարի, այնքան գթասիրտ է։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Մարդը պատասխանատու չի իր արարքների համար. խելագարից ի՞նչ պահանջես։

ԻԶԱԲԵԼ - (քրոջը): Հիշո՞ւմ ես… Թափառական շներ ու կատուներ էինք կերակրում, կաթնամթերք էինք հասցնում մեր շենքի ցնդած պառավներին… Իսկ հիշո՞ւմ ես, քանի անգամ ենք ծեծվել՝ ծաղրուծանակից պաշտպանելով մեր բակի Ռուզանին ու Լուսինեին։ Ախր, այդ ամենը հայրիկն է մեզ սովորեցրել։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Զարմանալի մարդ էր։ Նրա ամենախորը զայրույթի մեջ անգամ մի տեսակ անպաշտպան գթասրտություն կար։

ԻԶԱԲԵԼ - Խե՜ղճ Ջոնի։ Խե՜ղճ հայրիկ։ Տեսնես, ինչն է նրան հունից հանել։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Կարծում եմ, ազդել են փողոցում ծավալվող իրադարձությունները։ Հոգեբուժարանը մնացել է ցուցարարների օղակում։ Այնտեղ հիմա արյունոտ բախումներ են։

ԻԶԱԲԵԼ - Ասում եք՝ նրան որոնո՞ւմ են։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ – Որոնո՛ւմ են։ Լուսանկարն էլ ցույց տվեցին հեռուստացույցով։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Գիտե՞ք, ինչ եմ մտածում։ Այդ բժիշկը, հավանաբար, երեխաներ ունի…  Հարազատներ… Նրանք կարող են օգտվել այս խառը իրավիճակից։

ԻԶԱԲԵԼ - Այսի՛նքն… ինչպե՞ս հասկանանք խոսքդ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Վրեժի ծարավը կուրացնում է մարդկանց։ Եթե ես լինեի բժշկի դուստրը, անպայման վրեժ կլուծեի։ Մանավանդ, փողոցներում շունը տիրոջը չի ճանաչում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Վրեժ կարելի է լուծել անուղղակի։ Ջոնիին կարող են խաբեությամբ դրդել անմիտ արարքի, կարող են ուղարկել այնպիսի մի տեղ, ուր մեռնելու հավանականությունը մեծ է։ Խելացնոր մարդու երևակայության հետ խաղալը այնքան էլ դժվար չի։

ԻԶԱԲԵԼ - Մի րոպե… Եկեք պարզ խոսենք։ Ձեր ասելով՝ բժշկի հարազատները վրեժ կլուծեն կա՛մ անձամբ, կա՛մ անուղղակի, ճի՞շտ եմ հասկանում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Հանգստացիր, Իզաբել։ Մենք չենք պնդում, թե հենց այդպես կլինի։ Պարզապես չի բացառվում նաև այդ տարբերակը։ Ու հիմա լավ կլինի մտածենք, թե ինչով կարող ենք օգնել Ջոնիին։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Առաջարկներ կա՞ն։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ի՞նչ ասեմ։ Փորձեք կռահել, թե ձեր հայրը ո՛ւր կարող էր գնալ, քաղաքի ո՛ր փողոցներն էին նրան հարազատ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Մայրիկը հաճախ էր հիշում քնարով աղջկա արձանը։ Նրանք այդ արձանի մոտ ժամադրվել են բազմիցս…

ԻԶԱԲԵԼ - Պայծառ հիշողություններ կան նաև Մանկական երկաթգծի հետ կապված։ Հայրիկը սիրում էր կաղնիների պուրակը։ Շատ անգամ ենք եղել այնտեղ։ Ինձ ման էր տալիս ուսերին դրած, իսկ ես խառնում էի նրա մազերը։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ուրեմն այսպես։ Քաղաքում վտանգավոր է, դուք մնում եք տանը, իսկ ես գնում եմ Ջոնիին որոնելու։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Բայց…

ԱՆՏՈՒԱՆ - (ձեռքի շարժումով կնոջը լռեցնելով)։ Վե՛րջ։ Սա չի քննարկվում։

ԻԶԱԲԵԼ - Կնոջդ կարող ես հրամայել, ինձ՝ ոչ։ Ասեմ նաև, որ ուրիշ գործեր էլ ունեմ քաղաքում։ Ունեմ ծանոթներ, որոնք կօգնեն ինձ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ – Բայց ինչպե՞ս կարող եմ մնալ տանը՝ գիտենալով, որ հայրս, քույրս ու ամուսինս թափառում են իրար բզկտող մարդկանց քաղաքում։ Լինելու բան չի, ես էլ եմ գալիս։

Դռան զանգ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ես կբացեմ։

Բացում է դուռը։ Ներս են մտնում թռուցիկ բաժանողը, երկու տղամարդ։ Թռուցիկ բաժանողն ու նրանցից մեկը զինվոր են, մյուսը՝ ենթասպա։

ԹՌՈՒՑԻԿ ԲԱԺԱՆՈՂ - (Անտուանին մատնացույց անելով): Ահա՛։ Այս մարդն էր ինձ սպառնում, բայց ամենավատը՝ սպառնում էր հեղափոխությանը՝ հակաքարոզչություն ծավալելով։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (քաջաբար)։ Մի րոպե։ Նախ՝ ներկայացեք, տեսնեմ՝ ինչ եք ուզում։

ԶԻՆՎՈՐ - Մենք ներկայացնում ենք նորընտիր կառավարության իշխանությունը։ Պաշտպանության նախարարի հրամանով դուք ձերբակալված եք։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (զարմանքով)։  Ի՞նչ նախարար։

ԵՆԹԱՍՊԱ - Առայժմ չենք հրապարակում անունը, բայց ուզում ենք իմանաք, որ նախկին կառավարությունը լուծարվել է։ Ձեր սիրելի նախագահը, վարչապետն ու նախարարները այլևս չկան։ Ոմանց գնդակահարել ենք, ոմանք էլ ճղել են արանքը։

ԶԻՆՎՈՐ - Իսկ մանր-մունր պաշտոնյաների լինել-չլինելը ժամանակի հարց է։ (Երկիմաստ:) Խելամիտ մարդը հոսանքին հակառակ չի գնում։

ԵՆԹԱՍՊԱ - (ձեռնաշղթաներ հանելով): Կարող եք վերցնել առաջին անհրաժեշտության իրեր, հիգիենայի պարագաներ։ Ձեզ հինգ րոպե ժամանակ։

Էլիզաբեթն ու Իզաբելը շվարած կանգնել են։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Իսկ ո՞ւր է հրամանը, տվեք տեսնեմ։

Ենթասպան քառածալ թուղթ է հանում գրպանից, մեկնում Անտուանին։ Տեղից պոկվելով՝ Էլիզաբեթը կանգնում է ամուսնու և զինվորականի միջև, տարածում ձեռքերը՝ կարծես հիմա պաշտպանելու է Անտուանին ու նրան չեն տանելու։

ԶԻՆՎՈՐ - Տիկի՛ն։ Մի՛ խանգարեք, այլապես ուժի կդիմենք։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Դուք չեք կարող ձերբակալել անմեղ մարդուն։ Նա ի՞նչ է արել, ասացե՛ք.  ինչպե՞ս կարող էր թշնամի դառնալ, եթե օրեր շարունակ դուրս չի եկել տնից ու ոչ մեկի հետ չի շփվել։

ԵՆԹԱՍՊԱ - Ռազմական ոստիկանությո՛ւնը կորոշի։ Հեղափոխության առաքելությունը՝ արդարություն վերականգնելու մեջ է։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (կարդալով թուղթը): Սպասիր, Էլիզաբեթ։ Համոզված եմ՝ լուրջ բան չկա։ Տեսնո՛ւմ ես. եթե չգնամ՝ ուժով տանելու են։ Մի կողմ քաշվիր, իսկ ավելի ճիշտ՝ իրերս հավաքիր։

ԻԶԱԲԵԼ - (քրոջը մոտենալով): Ես ծանոթներ ունեմ շտաբում, կգնամ Անտուանի հետ, իսկ հետո կզբաղվեմ Ջոնիին գտնելու գործով։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Պայուսակը հավաքեմ… ի՞նչ դնեմ մեջը… Ի՞նչ անեմ… (Ննջասենյակ գնալով:) Աշխարհի վերջն է… Ո՞ր մեղքի համար…

Իզաբելը հագնում է անձրևանոցը, Անտուանը՝ նույնպես։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ձեռնաշղթաների կարիք չկա, չեմ փախչի։ Ազնիվ խոսք եմ տալիս։

ԵՆԹԱՍՊԱ - Դե՜… Ձեր մեղքը Ձեր վիզը։  Փախուստի փորձ արեցիք՝ կրակելու ենք առանց նախազգուշացման։

Վերադառնում է Էլիզաբեթը՝ պայուսակով։ Անտուանին փաթաթվում, հեկեկում է։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Վերջ տուր, Էլիզաբեթ, ամեն բան լավ կլինի։ Վերջ տուր, ասում եմ, հիմա քեզ հուզվել չի կարելի։

ԻԶԱԲԵԼ - (Անտուանին մոտենալով)։ Անտուա՞ն։ Դրանով ի՞նչ ես ուզում ասել, խոսքիդ տակ ի՞նչ կա։

ԶԻՆՎՈՐ - Լա՛վ, լա՛վ, հերի՛ք է։ Քեզ նմաններին չենք գնդակահարում։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ճիշտ ես հասկացել, Իզաբել, մեր առաջնեկին ենք սպասում։ Երկու ամսվա հղիություն է։

ԻԶԱԲԵԼ - (Էլիզաբեթին գրկելով): Շնորհավորում եմ, ինչո՞ւ չէիր ասում։

Զինվորականները տարակուսանքի մեջ են, անհանգիստ դոփում են տեղում։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Հիմա դրա ժամանակը չի, Իզաբե՛լ։ Գնա՛ Անտուանի հետ, տես ինչ ես անում։ Չուշանաս։ Ես քո լուրին եմ սպասում։

ԵՆԹԱՍՊԱ - (Էլիզաբեթին):  Տիկի՛ն… Ես չունեմ մանրամասներ բացահայտելու իրավունքը, բայց Ձեր դրությունը տեսնելով՝ կասեմ։ Ձեր ամուսնուն բան չի պատահի, հանգիստ եղեք, եթե իհարկե լեզուն շաղ չտա ու ամբախ-զամբախ չխոսի։ Նրանից ստորագրություն են պահանջելու։ Հիմա հավաքում են բոլոր նրանց, ովքեր հետագայում կարող են ընդդիմադիր կուսակցություններ ձևավորել։ Այդ վտանգը կանխելու նպատակով, նրանց բոլորին տալիս են մի փաստաթուղթ, որտեղ ասվում է, որ՝ ես, այսինչ այսինչյանս, պարտավորվում եմ, որ իմ հայացքներն ու գաղափարները չեմ օգտագործելու նորընտիր կառավարության դեմ։ Ովքեր չեն ստորագրում՝ մնում են բանտում։ Դրա համար ասեցի, որ հետը հագուստներ վերցնի։ Բայց եթե ստորագրեց՝ այսօր իսկ տուն կգա։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (զզվանքով)։  Ի՜նչ նողկալի բան։ Իշխանությունը դեռ մի կարգին չձևավորած, արդեն մարդկանց են գլխատում։ Այսինքն, կա՛մ բանտում կփտես, կա՛մ կմեռնես բարոյական մահով։ Հրաշալի՛, չտեսնված երկիր եք կառուցելու, խոսք չկա։

ԵՆԹԱՍՊԱ - Ասում էի, չէ՞, սրա նմաններին լավ եմ ճանաչում։ Թվում է՝ կրթված, խելացի մարդիկ են, բայց խոսում են ամբախ-զամբախ՝ տհաճ պատմությունների մեջ ընկնելով։

ԹՌՈՒՑԻԿ ԲԱԺԱՆՈՂ - Բա ի՞նձ ինչեր էր ասում, թող ու փախի։

ԶԻՆՎՈՐ - (հեգնանքով)։ Դրա համար փախար, չէ՞։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ – (Անտուանին)։ Խնդրում եմ… (Ծունկի է իջնում:) Հանուն մեր երեխայի ստորագրիր այդ փաստաթուղթը։ Թող քեզ բարոյապե՛ս գնդակահարեն, բայց ողջ-առողջ տուն վերադարձիր։ Խնդրում եմ…

ԱՆՏՈՒԱՆ - (կնոջը բարձրացնելով): Հանգստացիր, Էլիզաբեթ։ Մենք բոլորս բազմիցս մեռնում ենք մեր եզակի կյանքում։ Իմ կյանքի վրա կթքե՛մ հանուն համոզմունքի, հանուն թասիբի կամ շնորհապարտության, բայց մեր սիրո վրայով չեմ անցնի երբեք։ Ես կստորագրեմ այդ անիծյալ փաստաթուղթը։ Կստորագրե՛մ, գրողը տանի։

ԵՆԹԱՍՊԱ -(հրամայական)։  Գնացի՛նք։

Անտուանին իրենց մեջ առնելով, զինվորականները դուրս են գալիս, նրանց հետևում է Իզաբելը, սակայն վերադառնում է։

ԻԶԱԲԵԼ - Պայուսակս մոռացա։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (կասկածելով)։  Շարունակ ուզում եմ հարցնել ու մոռանում եմ։ Ի՞նչ կա ծանր պայուսակիդ մեջ։

ԻԶԱԲԵԼ - Գրքերս են։ Ուսանող եմ, չէ՞։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (ձեռքը պայուսակին գցելով): Թող տեսնեմ։

Իզաբելը փորձում է դիմադրել, բայց Էլիզաբեթը խլում է պայուսակը։

 ԷԼԻԶԱԲԵԹ-  (պարունակությանը ծանոթանալով)։  Ահա՛ թե ինչ։ Թռուցիկնե՞ր ես բաժանում։

ԻԶԱԲԵԼ - Այո, բաժանո՛ւմ եմ։ Ասել եմ, չէ՞, որ կողմ եմ հեղափոխությանը։ Մենք պիտի լա՛վ ապրենք։ Ես քո հնամաշ կոշիկներով ու շրջազգեստներով եմ մեծացել։ «Ոչինչ»,- ասում էր մայրիկը,- «մեծ քրոջդ շորերն են, տես, ինչ լավ են պահպանվել, ամոթ բան չկա»։ Իսկ համադասարանցիներս ծաղրում էին, արհամարհում։ Ամբողջ կյանքում խեղդվել եմ աղքատության հոտից։ Բավակա՛ն է։

Մի կերպ հասնելով աթոռին՝ Էլիզաբեթը նստում է։ Նրա ողջ կերպարանքը հուսահատություն է արտացոլում։

ԻԶԱԲԵԼ - (պայուսակը վերցնելով): Մի հուզվիր, խնդրում եմ, լավ օրերը դեռ առջևում են։ Արի քեզ ննջարան տանեմ, որ խիղճս հանգիստ լինի։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Գնա՛, չեմ ուզում քեզ տեսնել։

Իզաբելը գնում է, Էլիզաբեթը փայտ է գցում վառարանի մեջ, միացնում է հեռուստացույցը։ Երաժշտություն։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Մի տեսակ լավ չեմ։ Երազն ու իրականությունը խառնվել են։ Գլխիս մեջ քաոս է… Սա ի՞նչ կյանք է, ախա՜ր…(Պառկում է բազմոցին։)

 

Վառվում է ձախակողմյան սենյակի լույսը։ Ներս են խուժում երկու սանիտարները։ Վախեցած են։ Յուրաքանչյուրի ձեռքում մի-մի մահակ կա։ Քաշելով մահճակալը, որի վրա բժշկի դիակն է, նրանք մահճակալը դեմ են տալիս դռանը։ Հստակ երևում է, որ վտանգից են պաշտպանվելու։

1-ԻՆ ՍԱՆԻՏԱՐ - Հազիվ պրծանք։

2-ՐԴ ՍԱՆԻՏԱՐ - Եթե գտնեն՝ բաններս բուրդ է։

1-ԻՆ ՍԱՆԻՏԱՐ - (ականջ է դնում)։ Ոտնաձայներ լսո՞ւմ ես։

2-ՐԴ ՍԱՆԻՏԱՐ - (ականջ դնելով): Չէ, քեզ թվում է։

1-ԻՆ ՍԱՆԻՏԱՐ - Չի թվում, հաստատ բան եմ ասում։

ԳՈՌՈՑՆԵՐ՝ ԴՐՍԻՑ։

1.- Էստեղ մարդ կա։

2.- Ուրիշ ո՞ւր պիտի փախչեին։

3.- Դո՛ւռը կոտրեք, դո՛ւռը։

Դռանը տեղացող հարվածներ։ Սանիտարները ահաբեկված են, բայց և ունեն պայքարելու վճռականություն։

Աջակողմյան սենյակում լռում է երաժշտությունը։

ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ - Կրկին բարև ձեզ։ Եթերում լուրերի արտահերթ թողարկումն է։ Որոնումները շարունակվում են։ Ջոնի անունով մոլագարը դեռևս ազատության մեջ է։ Ահա նրա լուսանկարը։ Նրան տեսնողները կամ ճանաչողները թող զանգահարեն թեժ գծի հեռախոսահամարով։ Ոշադրությո՛ւն։

Բազմոցից պոկվելով՝ Էլիզաբեթը նստում է էկրանի դիմաց։

Ձախակողմյան սենյակում դուռը կոտրում են։ Մի քանի խելագար՝ գծավոր պիժամաներով, ներխուժում են սենյակ՝ շրջելով մահճակալը։ Բժշկի դիակը, գլորվելով, բեմից ընկնում է դահլիճ։ Սկսվում է ձեռնամարտ։ Ճիչե՛ր։ Հիշոցնե՛ր։ Այս ընթացքում հնչում է հեռուստատեսային հաղորդագրությունը՝ դեպքերը ծավալվում են հաղորդագրության ներքո։

ՀԱՂՈՐԴԱՎԱՐ - Մայրաքաղաքի գլխավոր հոգեբուժարանում բունտ է։ Ցուցարարները կոտրել են հոգեբուժարանի դռները՝ հոգեկան հիվանդներին ազատություն շնորհելով։ Իրենց շարքերը համալրելու նպատակով զենք ու հագուստ են բաժանել հիվանդներին։ Զգուշացե՛ք։ Բոլորդ մնացեք տներում։ Քաղաքում զինված խելագարներ են վխտում։

Երկու սանիտարները պարտվում են անհավասար մարտում։ Հոգեկան հիվանդները ոլորում են նրանց թևերն ու տանում են։ Տեսարանն ավարտվում է. «Զգուշացե՛ք։ Բոլորդ մնացեք տներում։ Քաղաքում զինված խելագարներ են վխտում» նախադասությամբ։

 

 

Տեսարան յոթերորդ

Աջակողմյան սենյակ։ Էլիզաբեթը պառկած է բազմոցին։ Ձախակողմյան սենյակում՝ մթություն։ Բացվում է դուռը, Անտուանը մտնում է ներս։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (ուրախ): Որտե՞ղ ես, սեր իմ։

Բազմոցից պոկվելով՝ Էլիզաբեթը վազում է նրան ընդառաջ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Վերջապե՜ս… (Գրկախառնվում են:)

ԱՆՏՈՒԱՆ - Գիտե՞ս, որտեղից եմ գալիս։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Որտեղի՞ց։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Հիմարների թագավորությունից։ Չես կարող պատկերացնել, թե բթամտության ինչ արգելքներ եմ հաղթահարել։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (ցնծությամբ)։ Դե արի նշենք վերադարձդ։ Համ էլ կպատմես գլխովդ անցածը։

Անձրևանոցն ու պայուսակը կախելով, Անտուանը գրկում է կնոջը, նստում են սեղանի մոտ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Մի րոպե։ (Փայտ է գցում վառարանը:) Որտե՞ղ է իմ սրտի բալասանը։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ինձ թվում էր՝ քո սրտի բալասանը ես եմ։ (Կոնյակի շիշը ամուսնուն մեկնելով:) Ահա՛։

Անտուանը լցնում է, ցրված մտքերը ժողովելով՝ դատարկում բաժակը։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Դե, պատմիր։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Սկզբում մտածում էի՝ կհամոզեմ ու կխուսափեմ փաստաթուղթը ստորագրելուց։ Բայց հիմարի հետ վիճաբանելն անհնար է, որովհետև իր հիմարության դաշտում նա ամենաուժեղն է։ Բանը հասավ նրան, որ ինձ ուզում էին կալանավորել։ Ինչ պիտակ ասես չկպցրեցին. է՛լ ազգի դավաճան, Է՛լ արկածախնդիր ու  հեղափոխության թշնամի…. Մի գաղտնիք ասե՞մ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ – Դե՞…

ԱՆՏՈՒԱՆ - Կեղծ ստորագրություն եմ դրել։ Բթամիտ են՝ ահավոր։

Մտքներով չանցավ, որ ստորագրությանս իսկությունը պետք է ճշտել՝ անձնագրում եղածի հետ համեմատելով։ Սակայն դրանց այդքան խելք որտեղի՞ց։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Այնուամենայնիվ, ասածդ արեցիր։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Դատապարտո՞ւմ ես։

 ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ոչ, իհարկե։ Ամեն գնով պահպանել ես մարդկային քո դեմքը։ Միշտ էլ սիրել եմ քո հաստատակամությունը, գնահատել եմ՝ հպարտության թաքուն զգացումով։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Շնորհակալ եմ։ Ինչո՞վ էիր զբաղված։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Քնել էի։ Երազն ու իրականությունը խառնվել էին… Արթնացա հեռուստացույցի ձայնից։ Գիտե՞ս, ինչ է եղել։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Հաստատ արտառոց մի բան են հայտարարել զոմբիացնող էս արկղով։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Այդպես էլ կա։ Պատկերացնո՞ւմ ես, հեղափոխության այսպես կոչված մարտիկները բացել են հոգեբուժարանի դռները՝ գժերին ազատություն շնորհելով։ Հետո զենք ու հագուստ են բաժանել նրանց։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (բացականչում է)։ Հեղափոխություն՝ առանց կանոնների։ Նպատակը արդարացնում է միջոցները։ Ահա ևս մի չարչրկված ճշմարտություն, որը երբեք չեմ ընդունել ու չեմ ընդունելու։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ.- Նրանք զինվոր են դարձրել հոգեկան հիվանդներին։ Այդ մասին մտածելն իսկ սարսափելի է։

ԱՆՏՈՒԱՆ.- Այո, սարսափելի է։ Իզաբելը չի՞ վերադարձել։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ.- Մի՞թե քեզ հետ չէր։

ԱՆՏՈՒԱՆ.- Ինձ հետ էր մինչև շտաբ մտնելը, բայց հետո ինչ-որ մարդիկ մոտեցան, երևում էր, որ մտերիմ են, ու քույրդ գնաց։ Կասկածներ ունեմ, Էլիզաբեթ, կասկածնե՛ր…

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Պարզաբանիր, խնդրում եմ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ինձ թվում է, Իզաբելը ևս ներքաշված է այս շարժման մեջ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ- (լռում է՝ լարված մտածելով)։  Ճիշտ ես նկատել։ Պայուսակի մեջ թռուցիկներ գտա քո գնալուց հետո։ Ի՞նչ կարող ենք անել։

ԱՆՏՈՒԱՆ.- Իսկապե՞ս։ (Եվս մի բաժակ լցնելով։) Կխոսեմ նրա հետ, տեսնենք ինչ դուրս կգա։ Ամեն դեպքում՝ երեխա չի, որ փակենք տանը։ Մարդուն պետք է առաջնորդել խելամտությամբ, քանզի ուժը ատելություն է ծնում, իսկ պարտադրանքը՝ հակառակն անելու ցանկություն։ Տեսնե՛նք։

Բացվում է դուռը։ Ներս են մտնում Իզաբելն ու Ջոնին։ Վերջինս խիստ երկյուղած է, անհավասարակշիռ։ Իզաբելը նրան բերում է ձեռքից բռնած, համարյա քարշ տալով։ Ջոնին փորձում է փախչել, սակայն Իզաբելը կառչում է նրանից՝ ելքն արգելելով։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Առաջ արի, հայր, քեզ շատ էի կարոտել։

Փաթաթվելով հորը՝ Էլիզաբեթը համբուրում է նրան։ Բոլորը սեղանի շուրջ են նստում։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Սոված կլինեք, ես հիմա…

ԻԶԱԲԵԼ - (քրոջը): Քիչ հետո… Դրսում հրաշալի աշուն է։ Ես ու հայրիկը զբոսնում էինք կաղնիների պուրակում, Մանկական երկաթգծին հասանք։ Շոգեքարշը չկար։ Բարձրացանք վագոն ու պատկերացնում էինք, թե վագոնն ինչպես է գլորվում ռելսերի վրայով՝ ճեղքելով աշնան քամին ու անձրևը։ Ճի՞շտ եմ ասում, հայրիկ։

ՋՈՆԻ - (ցնցվելով)։ Այո… Վագոնն իսկապես շարժվում էր։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Առաջարկ ունեմ։ Թող Իզաբելն ու Ջոնին լվացվեն, իրենց կարգի բերեն, իսկ ես այդ ընթացքում ճաշը կտաքացնեմ։ Հետո կընթրենք բոլորս միասին, կհիշենք հին-հին բաներ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Լավ մտք է։ Ես էլ մի բաժակ կխմեմ, անիծյալ լարվածությունը չի թողնում։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Դե՛, վեր կացանք։

Էլիզաբեթը գնում է խոհանոց, Ջոնին ու Իզաբելը դուրս են գալիս մյուս դռնով։ Անտուանը խմում է։ Դռան զանգ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (փնփնթալով)։ Արդեն զզվում եմ բոլոր իրադարձություններից։ Տեսնես հիմա՞ ինչեր են ասելու։

Բացում է դուռը։ Ներս են մտնում ենթասպան և երկու զինվոր, մեկը թռուցիկ բաժանողն է։

ԶԻՆՎՈՐ.- Հանդիպումները շարունակվում են, Անտուան։ Մեզ իհարկե չէիր սպասում, չէ՞։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ստորագրել եմ, հիմա՞ ինչ եք ուզում։

ԵՆԹԱՍՊ - Քեզ հետ հարց չկա։ Ջոնին այստե՞ղ է։

 Անտուանն ապուշ կտրած նայում է նրանց՝ փորձելով հասկանալ իր անելիքը։ Դեմքին դրոշմված է խորը ցավի և խորը վշտի արտահայտություն։

ԹՌՈՒՑԻԿ ԲԱԺԱՆՈՂ - Ժխտելն անիմաստ է, տեղեկացված ենք վստահելի աղբյուրից։

ԱՆՏՈՒԱՆ.- Իսկ ես չեմ էլ փորձում։

ԶԻՆՎՈՐ.- Ուրեմն՝ որտե՞ղ է, պիտի տանենք նրան։

ԱՆՏՈՒԱՆ-  Աղաչում եմ, ասացեք, ո՞ւր եք տանելու Ջոնիին։

Զինվորները հայացքներ են փոխանակում։

ԱՆՏՈՒԱՆ.- Երդվում եմ, այլևս երբեք չեմ քննադատելու Հեղափոխությունը։ Օրինապահ քաղաքացի եմ եղել ու կլինեմ։ Ահա ազնիվ խոսք եմ

տալիս ու խնդրում եմ։ Ջոնիին հանգիստ թողեք։ Թող մնա մեզ մոտ։ Մենք կխնամենք նրան, կտանենք լավագույն մասնագետների մոտ։ Գաբրիել Իսահակը հաստատ համոզված էր, որ նրա խելագարությունը բուժման ենթակա է։

ԵՆԹԱՍՊԱ - Գիտենք, որ խոշոր մտավորական ես, մեր իրականության լավագույն գրողներից մեկը։ Եթե խոստանաս, որ լեզուդ շաղ չես տա այսուայնտեղ, կվստահենք քեզ այդ գաղտնիքը։ Թեև գաղտնիք կոչվածը՝ գաղտնիք է ա՛յս պահի դրությամբ։ Մի քանի ժամից հեռուստացույցով կհրապարակեն ճշմարտությունը։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ես կլռեմ, խոստանո՛ւմ եմ։

ԶԻՆՎՈՐ - Դե լավ։ Հոգեբուժարանի շենքն այրվել-ավերվել է։ Բանտերը լեփլեցուն են։ Չնայած խելագարությանը՝ Ջոնին հանցագործ է։ Ռազմական դատարանը նրան դատել է պատերազմի՛ օրենքով։ Ջոնիին գնդակահարելու են։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (ահաբեկված)։  Աստված իմ… Չէ՞ որ խելագար է։ Նրան փրկելու որևէ տարբերակ չկա՞։

ԵՆԹԱՍՊԱ - Չեմ կարծում։ Հրամանը գրպանումս է։

ԱՆՏՈՒԱՆ-  (իրեն հավաքելով)։  Այդ դեպքում ձեզ մի բան պիտի խնդրեմ։ Երդվում եմ պատվովս, Ջոնին այստեղից դուրս չի գա։ Ձեզ հետ խոսում եմ ինչպես տղամարդը՝ տղամարդու հետ։ Դուք էլ, իհարկե, ընտանիք ունեք, ծնողներ։ Շատ սիրելի մարդիկ ունեք անշուշտ։ Խնդրում եմ, երկու ժամից եկեք։ Կինս հիմա ընթրիք է պատրաստում, իսկ Իզաբելը Ջոնիին տարել է բաղնիք, օգնում է, որ լվացվի ու մարդու տեսք ստանա։ Ընդամենը երկու ժամ։ Ի՞նչ կասեք։

Զինվորականները լռում են՝ ասվածը ծանրութեթև անելով։

ԱՆՏՈՒԱՆ.- Հիմա կոնյակ կբերմ։

Բերում է կոնյակի չբացված մի շիշ, մեկնում զինվորականներին։

ԱՆՏՈՒԱՆ.- Մնացեք ներքևում՝ մուտքի մոտ՝ փախուստի հնարավորություն բացառելով։ Խնդրում եմ։ Ընդամենը երկու ժամ։

ԵՆԹԱՍՊԱ - (կոնյակի շիշը վերցնելով)։  Համոզեցիր։ Երկո՛ւ ժամ, ոչ ավել։

ԱՆՏՈՒԱՆ -  Շնորհակալ եմ, տղերք։ Ձեր լավությունը չեմ մոռանա։

Զինվորականները դուրս են գալիս։ Ակնթարթ անց՝ սենյակ են մտնում Էլիզաբեթը, Ջոնին և Իզաբելը։ Էլիզաբեթը բերում է ուտեստ, ափսեներ։ Իզաբելը օգնում է նրան։ Սեղան են գցում։ Ջոնին խնամված, կոկիկ տեսք ունի։ Ի վերջո՝ հավաքվում են սեղանի շուրջ։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Կարծես դռան զանգ լսեցի…

ԱՆՏՈՒԱՆ - Մարդահամար են անցկացնում, ճշտում էին այստեղ բնակվողների թիվը։

ԻԶԱԲԵԼ - Բաժակները լցրեք։ Ի՜նչ հաճելի է, երբ բոլորս միասին ենք։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Եկեք խմենք այս հանդիպման համար։ (Ջոնիին.) Ճի՞շտ եմ ասում, հայրիկ։

ՋՈՆԻ - Ոչ, եկեք խմենք Մարիաննայի համար։ (Դուստրերին.) Ձեր մայրը չտեսնված կին էր։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Ճիշտ է, եկեք խմենք Մարիաննայի համար, համաձայն եմ հայրիկի հետ։

ԻԶԱԲԵԼ - Բառերը մի տեսակ ավելորդ են դառնում։ Շնորհակալ եմ, հայր։ Խմեցինք։

Խմում են։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Տեսեք, ինչ կարկանդակներ եմ պատրաստել։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Դու միշտ էլ ընտիր խորտիկներ ես պատրաստում։ Բողոքներ չկան։

ՋՈՆԻ - (Անտուանին): Չորս տարի է՝ ամուսնացած եք, բայց ձեն-ձուն չկա։ Չեք ուզո՞ւմ մի բան մտածել։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Ինչպե՞ս չէ։ Արդեն մտածել ենք։ Մայիսին կծնվի թոռնիկդ։

ՋՈՆԻ - Իսկապե՞ս։ Դե լցրու, հո ամեն անգամ չեմ հիշեցնելու։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (լցնում է, ապա՝ բաժակ բարձրացնում)։ Ես քիչ տարիներ եմ ապրել այս աշխարհում, բայց կարողացել եմ գտնել հետաքրքիր մի ճշմարտություն։ Մարդը սկսում է դավաճանել ինքն իրեն, երբ ուրանում է սերը։ Այս աշխարհում բոլոր պտուղները գոյանում են սիրուց. հողի՛ պտուղը, երկնքի՛ պտուղները, որ կոչվում են անձրև, ցող, ձյուն… Անձնվեր աշխատանքի՛ պտուղները… (Ջոնիին.) Մենք քեզ հայր ենք կոչում, որովհետև սիրում ենք անկեղծ ու անմնացորդ։ Էլիզաբեթն ու Իզաբելը քո՛ սիրո պտուղներն են, հայր, իսկ ամիսներ անց թոռ ես ունենալու։ Դու հարուստ մարդ ես։

ԻԶԱԲԵԼ - Ի՜նչ երջանիկ օր է այսօր։

Խմում են։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - Եկեք պարենք։

Մեղմ երաժշտություն։ Պարում են Ջոնին ու Էլիզաբեթը և Իզաբելն ու Անտուանը։

ԻԶԱԲԵԼ - Հիմա էլ ես եմ ուզում պարել հայրիկի հետ։

Փոխվում են զույգերով։ Անտուանն ու Էլիզաբեթը նստում են։ Իզաբելը չի խոսում։ Նա փաթաթվել է հորը՝ գլուխը կրծքին։  Մինչ պարում են Իզաբելն ու Ջոնին, ձախակողմյան մութ սենյակն է մտնում գծավոր պիժամայով մի խելագար։ Նա վառվող մոմ ունի ձեռքին, ափով պահպանում է դյուրաթեք կրակը։ Ոչինչ չի խոսում, այլ պարզապես քարշ է գալիս դեպի սենյակի անկյունը։ Նստում է հատակին՝ ծնկները հավաքելով, խոնարհելով գլուխը։ Լոկ՝ մոմի կրակն է պահպանում։ Քանի որ այս սենյակում մութ է, հանդիսատեսին նկատելի է ընդամենը խավար անկյունում անշարժ ուրվագիծը, իսկ մոմի կրակը պայծառ կետ է մթության մեջ։  Խելագարի հայտնությունը ակնթարթային է։ Նա չի շեղում հանդիսատեսին։

Աջակողմյան սենյակում շարունակվում է Իզաբելի և Ջոնիի պարը։ Երաժշտությունը  լռում է։ Պարողները վերադառնում են սեղանի մոտ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - Մի խոսք էլ հասունացավ, սպասեք, լցնեմ բաժակները։

ՋՈՆԻ - Թույլ կտա՞ս ես ասեմ։

ԱՆՏՈՒԱՆ - (ժամացույցին նայելով): Իհարկե, հայր, իհարկե։

ՋՈՆԻ - Ինձ թվում էր՝ ես ծեր եմ ու ավելորդ։ Տարիներ շարունակ տանջվել եմ խղճի խայթից, որովհետև չհասցրեցի իմ լավագույնը նվիրել կնոջս՝ Մարիաննային։ Ես շատ հիմարություններ եմ արել։ (Աղջիկներին.) Խնդրում եմ, ներեք ինձ, եթե կարող եք։ Ապրել եմ իրականության մեջ խորտակված երազներով, իսկ կյանքս մղձավանջների շղթա է եղել։ Բայց հիմա մտքերս պարզ են ու հստակ, կարծես երբեք չեմ եղել հոգեբուժարանում։ Թվում է՝ անտեսանելի մի ձեռք վերցրել է ինձանից ողջ տառապանքս՝ թողնելով հուշեր, որոնք պայծառ են և լուսավոր։

ԻԶԱԲԵԼ - Այո, հայր, կյանքը շարունակվում է։

ԷԼԻԶԱԲԵԹ - (թաց աչքերը սրբելով)։ Թող մեր բոլոր կորուստները մնան անցյալում։

ՋՈՆԻ - Ինձ վախեցնում է «անցյալ» բառը։ Բայց հույս եմ գտնում սրտիս մեջ, երբ մտածում եմ ապագայի մասին։ Եկեք խմենք լավ օրերի՛ համար։ Մենք բոլորս ունենք թաքուն աղոթքներ, որոնք չեն մոռացվում, իսկ Աստված իրականություն է դարձնում մեր նվիրական ցանկությունները, երբ մոտենում է ապրելու ժամը։ Եկեք խմենք ապրելո՛ւ համար։

Դռան զանգ։ Բաժակ բարձրացրած նրանց ձեռքերը քարանում են օդում։

Ձախակողմյան սենյակի խելագարը մոտենում է բեմեզրին, փչում-հանգցնում է մոմը։

 

Վարագույր