Ջոն Պատրիկ Շենլի «Կասկած։ Առակ»

2024-12-03

Իռլանդաամերիկյան ընտանիքում ծնված հայտնի դրամատուրգ, սցենարիստ, թատրոնի և կինոյի ռեժիսոր Ջոն Պատրիկ Շենլիի կարիերան ոչ այնքան հարթ ընթացք է ունեցել։ Չնայած նրան, որ մի շարք ուսումնական հաստատություններից դուրս է մնացել, Նյու Յորքի համալսարանն ավարտել է գերազանցությամբ և իր ստեղծագործությունների համար արժանացել է մի շարք մրցանակների՝ Պուլիցերյան (2005 թ․), Օսկարի (1988 թ․), Թոնի մրցանակի (2005 թ․) և այլն։ Շենլին ավելի քան 23 պիեսի հեղինակ է, որոնք թարգմանվել և բեմադրվել են բազմաթիվ երկրներում, այդ թվում՝ տարեկան 80 բեմադրություն Հյուսիսային Ամերիկայում։ Շատ հաճախ հեղինակը հենց ինքն է ղեկավարել սեփական պիեսների բեմադրությունը՝ միաժամանակ պիեսի հիման վրա ֆիլմ նկարահանելով։ Այդպիսի աշխատանքների շարքում է 2004թ․-ին լույս տեսած «Կասկած» պիեսը, որը 2008թ․-ին մեծ էկրաններ բարձրացավ։

Վերոնշյալ պիեսի իրադարձությունները տեղի են ունենում 1960-ական թվականներին՝ Բրոնքսում[1] գտնվող մի կաթոլիկ ուսումնական հաստատությունում։ Ինը գործողությունից բաղկացած պիեսում ականատես ենք լինում կրթարանի տնօրենի կասկածներին՝ կրթարանում աշխատող քահանայի և կրթարանի մի երիտասարդ ուսանողի միջև անպատշաճ հարաբերությունների մասին:

Պիեսը սկսվում է քահանա հայր Ֆլինի առակով մի նավաստու մասին, որի նավը խորտակվում է և ողջ անձնակազմից միայն նավաստուն է հաջողվում ողջ մնալ։ Առակին հաջորդում են հետևյալ խոսքերը․ «կասկածը կարող է լինել նույնքան հզոր և հաստատուն կապ, որքան վստահությունը։ Նույնիսկ եթե մոլորության մեջ ես, միայնակ չես»։ Հաջորդող գործողություններում շարունակաբար ներկայացվում է այդ ուսումնական հաստատության տնօրենի՝ քույր Ալոյիշուսի կասկածամիտ վերաբերմունքը հայր Ֆլինի հանդեպ։ Նա ուսուցիչներից մեկի հետ քննարկում է Ֆլինի վարքը և ի պատասխան ստանում է այն, որ հայր Ֆլինը հարգանքի արժանի մարդ է և որ անհիմն են տնօրենի կասկածները։ Բացի այդ, տնօրենը նաև հետաքրքրվում է կրթարանի նորեկով՝ Դոնալդ Մյուլերով (կրթարանի առաջին և միակ աֆրոամերիկացի սանը), իմանալու համար արդյոք տղային լավ են վերաբերվում դասընկերները։ Ուսուցչուհին պնդում է, որ տղան դասարանում պաշտպան ունի՝ հանձինս հայր Ֆլինի։ Այս պատասխանը, սակայն, էլ ավելի է կարծրացնում տնօրենի կասկածները։

Հետագա գործողություններում պարզ է դառնում, որ Դոնալդ Մյուլերն ու հայր Ֆլինը միայնակ հանդիպել են ծխական տանը, որից հետո Դոնալդը վախեցած տեսք է ունեցել և վրայից ալկոհոլի հոտ է եկել: Սակայն հայր Ֆլինը պնդում է, որ տղային խորանի մոտ գինի խմելիս է բռնացրել և այդ պատճառով է առանձնացել հետը, որպեսզի բացատրի իր արարքի վատ հետևանքների մասին և որ մնացած սաների մոտ տղան անհարմար իրավիճակում չհայտնվի։ Այս ամենը քույր Ալոյիշուսին միայն ավելի են վախեցնում ու տղայի ապագայով մտահոգված, կրթարան է հրավիրում Մյուլերի մորը՝ հայտնելով իր կասկածների մասին, բայց մայրը, հակառակ տնօրենի սպասելիքներին, իր գոհունակությունն ու շնորհակալությունն է հայտնում հայր Ֆլինի վերաբերյալ և իրենց կապի մեջ ոչ մի անպատշաճ բան չի տեսնում, ավելացնելով, որ այդ հարցի շուրջ ցանկացած հրապարակային առճակատում կավարտվի նրանով, որ ամուսինը կսպանի իրենց որդուն:

Պիեսն ավարտվում է հայր Ֆլինի՝ կրթարանը լքելու և մեկ այլ հաստատություն տեղափոխվելու տեսարանով, քանզի տնօրենը սպառնացել էր ամեն գնով հայր Ֆլինի դիմակը պատռել։ Վերջում տնօրենը ուսուցիչներից մեկին ասում է, որ ոչ մի ապացույց չունի, բայց «կասկածներ ունի, այն էլ ինչպիսի՜ կասկածներ»։

Ի վերջո, քույր Ալոյիշուսը հասկանում է, որ հավատքը ոչինչ է, եթե մարդը հրաժարվում է կասկածի տակ դնել այն: Քանի որ նա իր ողջ կյանքն ու գոյությունը նվիրել է կաթոլիկությանը, հրաժարվում է ձեռքերը ծալած նստել, կասկածելով, որ հայր Ֆլինը ոչնչացնում է եկեղեցու բարոյականությունը: Իր կասկածամտության վրա հենվելով, ուրեմն, նա իրականում ցույց է տալիս իր անմնացորդ նվիրվածությունը կաթոլիկ եկեղեցուն և իր հավատքին։


[1] Նյու Յորքի հինգ շրջաններից մեկը։

© Նյութը պատրաստեց՝ Հենրիետա Ավագյանը

մեկնաբանություններ