Ջումպա Լահիրի «Հիվանդություններ վերծանողը»

2024-10-10

Հնդկական ծագումով ամերիկացի գրող Ջումպա Լահիրին ծնվել է Լոնդոնում և մանկությունն անցկացրել Ռոդ Այլենդում[1]։ Որպես հնդիկ ներգաղթյալների դուստր, նրա գրականությունը հիմնականում նվիրված է ներգաղթյալներին հանդիպող դժվարություններին և նրա գործերը հաճախ ոգեշնչված են ծնողներից և Հնդկաստանի Կալկաթա քաղաքում մի ընտանիք այցելելու փորձից: Նմանատիպ բովանդակաություն ունի ինը պատմվածքներից բաղկացած «Հիվանդություններ վերծանող»-ը ժողովածուն, որը հրատարակվել է 1999 թ․-ին` արժանանալով Պուլիցերյան մրցանակի գեղարվեստական գրականություն անվանակարգում։ Ժողովածուն վաճառվել է ավելի քան 15 միլիոն օրինակով ամբողջ աշխարհում:

Պատմվածքները բնիկ հնդկացիների և հնդկաամերիկացիների կյանքի մասին են, ովքեր բախվում են «Նոր աշխարհի» և իրենց արմատների հետ։ Պատմվածքներում միմյանց դեռևս անծանոթ կերպարների ճանապարհները խաչվում են ոչ մտերմիկ պատճառներով, սակայն ի վերջո նրանք հայտնվում են ինտիմ իրավիճակներում: Օրինակ, ժողովածուի վերնագիրը կրող պատմվածքում երկու գլխավոր կերպարները հայտնվում են միասին մեքենայում, քանի որ նրանցից մեկը մյուսին վարձել է որպես էքսկուրսավար: Ժողովածուի մյուս պատմություններում ներկայացված են տանտիրուհին և տան վարձակալները, ճգնաժամի մեջ գտնվող ամուսնական զույգը և այլն:

«Հիվանդություններ վերծանող»-ը պատմվածքում նկարագրվում է հնդիկ ներգաղթյալ ընտանիքի կյանքը՝ լի ոչ այնքան հաճո դիպվածներով։ Այստեղ Դասերի ընտանիքը մի միջին տարիքի զբոսավարի ուղեկցությամբ ճամփորդում է դեպի Կոնարակի արևի տաճար[2]։ Տիկին և պարոն Դասերը չափազանց մանկամտաբար են իրենց դրսևորում ուղևորության ընթացքում, ինչը հատկապես տեսանելի է իրենց երեխաների հետ շփման մեջ և որը նաև նկատելի է դառնում պարոն Կապասիին՝ զբոսավարին։ Մայրը շարունակ արհամարհում է երեխաներին և տարված է միայն ինքն իրենով, սակայն, չնայած դրան, իրեն հետաքրքիր է, թե ով է իրենց ուղեկցում դեպի տեսարժան վայրեր և պարոն Կապասիին հարցուփորձ    է անում։ Այստեղ իմանում ենք, որ պարոն Կապասին հիվանդանոցում աշխատում է որպես թարգմանիչ ՝ նշելով, որ իր լեզվական հմտություններն անիմաստ վատնում է այնտեղ։ Սակայն տիկին Դասը դա համարում է ռոմանտիկ և մեծ պատասխանատվություն՝ նշելով, որ հիվանդների առողջությունը կախված է պարոն Կապասիի կողմից իրենց հիվանդությունների ճիշտ մեկնաբանությունից։ Պարոն Կապասին սկսում է ռոմանտիկ հետաքրքրություն զարգացնել տիկին Դասի նկատմամբ և մի օր նրանք առանձնազրույց են ունենում, երբ պարոն Դասը և երեխաները գնացել էին տեղանքն ուսումնասիրելու։ Այդ ընթացքում տիկին Դասը, հաշվի առնելով Կապասիի մասնագիտությունն ու աշխատանքը, բացահայտում է մի գաղտնիք. նա պատմում է իր մի ժամանակ ունեցած սիրավեպի մասին, և որ իր որդիներից մեկն ամուսնուց՝ պարոն Դասից չէ։ Պարոն Կապասիին պատմելով, նա հույս ուներ, որ վերջապես որևէ մեկը կկարողանար մեկնաբանել իր հույզերը և չդատել իր արարքը։ Սակայն, ի զարմանս կնոջը, պարոն Կապասին ցույց է տալիս իր խոր հիասթափությունը՝ մատնանշելով կնոջ մեղքը։ Միմյանց հետ կիսած զրույցներն ու տիկին Դասի հանդեպ ունեցած մեծ հրապուրանքներն այլևս հօդս են ցնդում, քանզի իր պատկերացրած կատարյալ կինը, որի հետ շարունակ մտքերով փոխանակվում էր, ամենևին էլ կատարյալ չէր։ Կինը զայրացած էր նրա վրա, քանի որ Կապասիից լսեց այն, ինչը պետք է լսեր, ոչ թե այն՝ ինչ ուզում էր։ Երբ տիկին Դասը վրդովված դուրս է գալիս մեքենայից, պարոն Կապասին հասկանում է, որ այդ կնոջ համար ինքը կարևոր չէր և երբեք էլ չէր լինի և որ այդ ամբողջ ընթացքում կինը ոչ թե սեր էր զգում նրա հանդեպ, այլ միայն ցանկություն: Պարոն Կապասիին ակնհայտ է, որ տիկին Դասը հոգնել է դժբախտությունից և մեղավոր լինելուց իր ընտանիքի և ընդհանրապես կյանքի հանդեպ, ինչն էլ բացատրում էր այդ ընտանիքի տարօրինակ պահվածքը ուղևորության սկզբից։

Ջումպա Լահիրիի պատվածքները հիմնականում անսպասելի են և կտրուկ վերջաբաններով։ Կերպարները միանգամից մտերմանում են, միանգամից էլ հիասթափվում։ Այս պատմությունները անսխալ կերպով գծագրում են հերոսների հուզական ճանապարհորդությունները, որոնք սիրո փնտրտուքների մեջ են՝ ազգերի և սերունդների արգելքներից այն կողմ:


[1] Նահանգ ԱՄՆ-ի հյուսիսարևելյան մասում:

[2] 13-րդ դարի հուշարձան հնդկական Օրիսա նահանգի Կոնարակ քաղաքում, Բենգալյան ծոցի ափից ոչ հեռու:

© Նյութը պատրաստեց՝ Հենրիետա Ավագյանը

մեկնաբանություններ