Քեյ Ռայան «Լավագույններից: Նորընտիր բանաստեղծություններ»

2024-11-05

Ըստ բանաստեղծուհի Քեյ Ռայանի՝ պոեզիան կարևոր դեր ունի լեզուն պահպանելու գործում: Ինչպե՞ս: Պոեզիան նաև հաճույք է, և մենք ձգտում ենք մտապահելու տողերը, անգամ, եթե երբեմն չենք հասկանում դրանց էությունը:

Ռայանի աչքով ընկած ամեն ինչ դառնում է աշխույժ, գեղեցիկ, պարզ և ամբողջական: Նրա կանոնավոր տողերը «քողարկում են» խորը իմաստություն, իրերի էությունը բացահայտելու մոլեգին կարողություն և լի են ջերմությամբ:

Ռայանի ոճում միախառնվում են պաշտոնականը խոսակցականի հետ, ծանրությունը՝ թեթևության: Դա արտացոլում է նրա վերաբերմունքը փորձառության նկատմամբ. կյանքը ողբերգական է, բայց մենք դրան շատ լուրջ չպետք է վերաբերվենք: Այս առումով նա մի փոքր նման է Մոնտենին[1], ով նախընտրում է Դեմոկրիտեսի կենսակերպը Հերակլիտից[2]: Ռայանը, ինչպես Մոնտենը, կարծում է, որ «ավելի հաճելի է ծիծաղել, քան լաց լինել»:

Նա չի ձգտում ընթերցողի վրա տպավորություն գործել իր երևակայությամբ և զգացմունքների ու կասկածների խորությամբ: Փոխարենը նրա ընթերցողը մասնակցում է մեկնաբանելու, գնահատելու և դատելու հասուն փորձառությանը: Նրա արտահայտությունների և ներքին հանգերի շրջադարձերը սեղմ են և աչքի են ընկնում իրենց ճկունությամբ:

Ամերիկացի բանաստեղծներից քչերն են այդքան լավ օգտագործում բարակ տողերը՝ թողնելով նման մեծ ազդեցություն:

Ռայանը «մեծ» թեմաների մասին գրում է կարճ տողերով։ Իր լավագույն գործերում անգամ նա զերծ է մնում պաթետիկ արտահայտչամիջոցներից, ինչպես օրինակ «Ետ մի՛ նայիր» բանաստեղծության մեջ, որտեղ խոսում է իրերի անցողիկությունից:

Սա խնդիր չէ
անպարանոց
գլուխների համար:
Ձկները չեն կարող
անխոհեմորեն
պտտել իրենց գլուխները՝
ստուգելու
տապակվե՞լ են, թե՞ ոչ.
ոչ ոք դա չի
ակնկալում...
ով ետ է նայում,
իր կորուստն է ընդունում,
իսկ եթե չի նայում,
դարձյալ կորցնում է:

Ժամանակ առ ժամանակ հեղինակի դերն այս գործերում անէանում է: Բանաստեղծությունները հետզհետե ավելի աբստրակտ են դառնում, անձնական թեման պակասում է:
Այս ժողովածուի վերնագիրն ընտրվել է բանաստեղծուհու մեկ այլ՝ «Նիագարա գետ» գրքի բանաստեղծություններից մեկի նախադասությունից է, որտեղ խոսքի մեջ կիրառվում է «լավագույններից» արտահայտությունը.

Այնուամենայնիվ, ոչնչացված
կամ նվազած, մենք հասնում ենք,
մենք շարունակում ենք
լավագույններից կախվել,
կարծես նշանակություն չունի,
որ մեր ակրը պակասել է
մի քառակուսի ոտնաչափ:
Ասես մեր այգում
կարող է լինել մեկ լոբի,
ու մենք կուրախանանք, եթե
այն ծաղկի, ասես
մեկ լոբին կարող է
մեզ սնել:

Ռայանի գործերի թեթևության պատճառն այն է, որ նա իր անհանգստությունը մեզ ներկայացնում է զարմանալի պարզությամբ՝ առանց շատ բան պատմելու իր մասին: Կան շատ բանաստեղծներ, որոնց ուժն իրենց ես-ը ներկայացնելն է, ինչպես 2013 թ. Պուլիցերյանի դափնեկիր Շերոն Օլթսը: Սակայն Ռայանի պողպատյա գաղտնիությունը հազվագյուտ է: Նա մեզ հնարավորություն է տալիս մուտք գործելու այլ տեսակի մտերմության տարածք, որը կոչվում է մտքի մտերմություն:


[1] Միշել դը Մոնտեն (1533-1592) - ֆրանսիացի քաղաքական գործիչ, փիլիսոփա և էսսեիզմի հիմնադիր։

[2] Դեմոկրիտեսը և Հերակլիտոսը երկու փիլիսոփաներ էին, որոնցից առաջինը, ծիծաղելի և ունայն համարելով մարդկային վիճակը, հանրության առաջ միշտ հանդես էր գալիս ծաղրող և ծիծաղող դեմքով, մինչդեռ Հերակլիտոսը, խղճալով և կարեկցելով մարդկությանն այդ նույն վիճակի համար, մշտապես տխուր դեմքով էր և արցունքներով լցված աչքերով։

© Նյութը պատրաստեց՝ Անի Գասպարյանը:

մեկնաբանություններ