Էրիխ Մարիա Ռեմարկ «Ապրելու ժամանակը և Մեռնելու Ժամանակը»

► Դեռ լավ է, որ սիգարետ կա: Երբեմն սիգարետը նույնիսկ ընկերոջից էլ լավ է: Սիգարետները չեն մոլորեցնում: Նրանք լուռ ընկերներ են:

► Հավանաբար ամեն մարդ էլ այդպես է` մեկի համար լավ է լինում, իսկ մի ուրիշի համար` վատ:

► Զինվորի կյանքը պատահականությունից է կախված:

► Մեռնելն ավելի դյուրին է, քան ապրելը:

► Խիղճը սեվորաբար տանջում է նրանց, ովքեր անմեղ են:

► Սեփական օջախը փողից թանկ է:

► Մյուկկեն ոտքի մատները սապոգի մեջ իրար քսեց: Նա տանել չէր կարողանում վաշտի հրամանատարին: Ճիշտ է, հիմա էլ նա կանգնած էր հրամանատարի առաջ ձգված ու ձեռքերը կողքերին սեղմած, կարգապահությունը վե՜ր է ամեն տեսակի անձնական զգացմունքներից, բայց, որպեսզի արտահայտի իր արհամարհանքը, սապոգի մեջ ոտքի մատներն աննկատ իրար էր քսում:

► Քաջը նա է, ով պաշտպանվելու հնարավորություն ունի, իսկ մնացածը պարծենկոտություն է:

► Պատերազմի ժամանակ մարդկանց  երջանկության մասին ունեցած բոլոր պատկերացումները միշտ կապված են ուտելիքի հետ:

► Զարմանալի է, թե ինչպես ես սկսում հասկանալ ուրիշներին, երբ ինքդ նեղն ես ընկնում, -ասաց նա: -Իսկ քանի դեռ լավ ես ապրում, այդպիսի բան մտքովդ չի էլ անցնում:

► Երբ սիրում ես`ծնվում են նորանոր վախեր, որոնց մասին առաջ գաղափար էլ չունեիր:

► Այդ դու չէս դողում, Էլիզաբեթ.այդ կյանքն է դողում քո մեջ, դա ոչ մի կապ չունի վախկոտության կամ քաջության հետ: Քաջը նա է, ով պաշտպանվելու հնարավորություն ունի,մնացածը պարծենկոտություն է: Մեր կյանքը մեզանից խելացի՜ է...

► Դեռ երկու շաբաթ մտածելու ժամանակ կա: Դա քիչ չէ այն մարդու համար, ով սովորել է  կյանքը րոպեներով հաշվել:

► Մենք տոնում ենք ամեն ինչ միանգամից` այլևս տոներն առանձնացնելու ժամանակ չունենք...

► Ատելությունը անզգույշ է դարձնում մարդուն:

► - Վախենում է, -ասաց Գրեբերը: - Դե իհարկե...Բայց լավ շուն է: - Ընդ որում` մարդակեր: Ֆրեզենբուրգը շուռ եկավ: - Մենք բոլորս էլ մարդակերներ ենք: - Ինչու՞: - Որովհետև դա այդպես է: Մենք, ինչպես և նա, երևակայում ենք, թե մենք լավն ենք: Մեզ,  ինչպես և նրան, հարկավոր է մի քիչ լույս, ջերմություն ու բարեկամություն:

► Մինչև մարդու գլխին չխփեն` նա բան չի հասկանա, իսկ երբ վերջապես հասկանում է արդեն շատ ուշ է լինում:

► Հրաշք. մեզ միշտ սպասում են ինչ-որ տեղ, հուսալքման կողքին:

► Գիշերն ամեն ոք այնպիսին է ինչպիսին պետք է լիներ, այլ ոչ այնպիսին ինչպիսին դարձել է:

► Երբեմն մարդուն արցունքից բացի ոչինչ չի մնում:

► Զգուշությունը ավելի  լավ է, քան ուշացած զղջումը:

► Նա շրջանցեց սեղանն ու գրկեց Էլիզաբեթին: Գրկեց ու զգաց նրան որպես իր երկրորդ «ես»-ը, որն առաջանում է իր մեջ ավելի ջերմ, հարուստ, բազմերանգ ու թեթև` քան իր սեփականը:

► Եթե կյանքին պահանջներ չներկայացնես, ապա այն ամենն, ինչ ստանում ես նրանից, երկնային պարգև կթվա:

► Իր «ես»-ը, որ բացվում է առանց անցյալի ու առանց սահմանների բացվում է միայն որպես ներկա, որպես կյանքի, ընդ որում ` առանց մեղքի որևէ ստվերի:

► Էլիզաբեթը շիշը հատակից վերցրեց ու բաժակները բերնեբերան լցրեց: Գրեբերը հետևում էր նրան: Ամեն ինչ մի տեսակ անիրական էր թվում, ու դրա պատճառը գինին չէր միայն: Խոսքերը հալվում էին մթնշաղում, նրանք կորցրել էին իրենց իմաստը. իսկ այն, ինչ իմաստ ուներ, ապրում էր առանց խոսքերի և նրա մասին անհնար էր խոսել: Մթնշաղը նման էր անանուն գետի, նրա ալիքները բարձրանում էին ու իջնում, և խոսքերն, առագաստների նման, սահում էին նրանց վրայով...

► Կարեկցության և արդարության ամեն մի արտահայտություն հավերժորեն և անհույս դատապարտված է փշրվել` դիպչելով եսասիրությանը, անտարբերությանն ու սարսափին:

► - Հավատալ... ի՞նչ է մեզ մնում. - Ինչի՞ն հավատալ. - Աստծուն: Եվ մարդու մեջ բարու ակունքին: - Դուք երբեք թերահավատ չե՞ք եղել այդ բարու ակունքի նկատմամբ. - Եղել եմ, - պատասխանեց ծերունին, և այն էլ հաճա՛խ: Մի՞թե առանց կասկածի հավատ է լինում:

► - Հեշտ է մեղադրել ուրիշներին, կամ անվախ լինել, երբ ոչինչ չունես...-մտածեց նա: - Իսկ երբ որևէ թանկագին բանունես` ամբողջ աշխարհը փոխվում է աջքիդ: Ամեն ինչ և՛ հեշտ է դառնում, և՛ դժվար` երբեմն նույնիսկ անտանելի: Այսպիսի դեպքում էլ քաջություն է հարկավոր, բայց բոլորովին ուրիշ տեսակի քաջություն: Այն ուրիշ կերպ է կոչվում և, ճիշտն ասած, դեռ նոր է սկսվում...

► Երբեմն գրքերն օգնում են քեզ հաղթահարել ծանր պահերը:

► Եթե կյանքին պահանջներ չնեկայացնես, ապա այն ամենն, ինչ ստանում ես նրանից, երկնային պարգև կթվա:

► Իսկական ջրահեղձներ,-մտածեց նա,- որոնց խեղդել են կեղծիքի ու սարսափի մեջ, քշել գետնի տակ` ստիպելով ատել լույսը, ճշմարտությունն ու պարզությունը:

► Ծնողներն ու կինը մեկ հո՞ չեն.. առանց ծնողների կարելի է ապրել: Առողջ են` պրծավ-գնաց: Իսկ կինն ուրի՜շ բան է...

► Երբեք ոչ մի տեղ պետք չէ վերադառնալ...

► Մենք ամեն ինչ արդարացնում ենք անհրաժեշտությամբ, իհարկե, միայն մեր արածները:

► -Մի՞ թե պետք է միշտ մի որևէ բան ճիշտ լինի,-ասաց նա փոքր-ինչ լռելուց հետո: - Ինչո՞ ւ... բոլորովին էլ պարտադիր չէ: - Չգիտե՜մ... բայց եթե յուրաքանչյուրը չճգներ իր ճշմարտությունը անպայման փաթաթել դիմացինի վզին, մարդիկ թերևս ավելի հազվադեպ պատերազմեին:

► Երբ լռությունը ճչում է, ստիպված ես այդ ճիչը խլացնել ձեռքիդ տակ եղած ամենասուր աղմուկով:

► Իմ ու քո մեջ եղածը ուրիշ է... մենք իրար խաբելու կարիք չունենք: Դա արդեն քիչ բան չէ...

► - Ինչու դուք չեք ճչում: - Ես ճչում եմ, պարզապես դուք չեք լսում:

► Տարօրինակ զգացում էր այդ` թվում էր, թե նա մոլորվել է... ինքն իր մեջ...

► Նրանք լուռ նստած էին: Ամենուրեք լռություն էր տիրում, որն աստիճանաբար կենդանանում էր գիշերային խաղաղ ձայներից: Այդ ձայները` մերթ մեղմ զեփյուռը (կարծես անտա՜ռն էր հառաչում...), մերթ բուի կռինչը, մերթ խոտերի սվսվոցը, մերթ ամպերի ու լույսնի շողերի անվերջանալի խաղը` ոչ միայն չէին խախտում լռությունն, այլև ավելի էին խորացնում այն: Լռությունը հողից բարձրանանալով ծավալվում էր ու պարուրում նրանց: Ամեն շունչ քաշելիս նա ավելի ու ավելի խորն էր թափանցում նրանց մեջ: Նրանց բուն շնչառությունն իսկ ձուլվում էր լռության հետ, սփոփելով ու ձերբազատելով նրանց և դառնալով ավելի ու ավելի նուրբ, խոր ու անդորր: Նա այլևս ոչ թե թշնամի էր թվում, այլ հեռավոր ու բարեբեր նինջ...

► Գրքերն անհնար է քարշ տալ նաև գլխում: Նրանք բոլորովին անհարիր են այն ամենին, ինչ կատարվում է մեր շուրջը: Իսկ այն գրքերն էլ, որոնք համապատասխանում են` չես ուզում կարդալ:

► Զարմանալի է, թե մարդ ինչքան հեշտ է բաժանվում ամենից, ինչից երեկ թվում էր, թե անհնար է բաժանվել:

► Երկինքը, ամպերի արանքում, վառ կապույտ էր: Ամեն ինչ, կարծես թե անձրևից հետո, փայլում էր ու պսպղում: Ամեն ինչի մեջ ուժ էր զգացվում ու խորություն: Դա կյանքն էր` բացարձակ, հզոր ու պարզ կյանքը` առանց հարցերի, վշտի ու վհատման: Գրեբերին թվաց, թե նա սթափվեց մըղձավանջից: Կյանքն իր ամբողջ ուժով պարուրեց նրան և ամեն ինչ լուծեց իր մեջ: Թվում էր, թե կյանքը գտնվում է բոլոր մտքերից ու հարցերից անդին: Նա նման էր անխոս պատասխանի, այ'ն պատասխանին, որը Գրեբերը լսել էր դեռ այն օրերին ու գիշերներին, երբ ընդարմացումից, ջղաձգությունից ու օրհասից հետո, կյանքը նորից ջերմորեն ներս էր խուժում Գրեբերի մեջ` փրկարար բնազդի նման իր անհանգստացնող ալիքներով ողողելով նրա ուղեղը: Գրեբերը վեր կացավ: Նա քայլեց փլատակների, կիսավեր տների ու լորենու կողքով և հանկարծ զգաց, որ ինքն ինչ-որ բանի է սպասում: Ամեն ինչ նրա մեջ սպասում էր... Գրեբերն սպասում էր երեկոյին այնպես, ինչպես թշնամական կրակի տակ զինադադարի են սպասում:

► Մենք բոլորս այդպես ենք:Սարսափելի վախենում ենք մեր սեփական զգացմունքներից,իսկ երբ դրանք ծնվում ենպատրաստ ենք ինքներս մեզ խաբեբա համարել:

► Հույսը կվերադառնա այն ժամանակ, երբ ցավն անցնի, հարկավոր է միայն դիմանալ:

► Ինչե՜ր ասես, որ մարդ չի մտածում մթան մեջ, անձրևի ժամանակ...

► Մի՞թե պարտադիր է նախ սարսափ զգալ, որպեսզի հետո համոզվես, թե որևէ մեկին սիրում ես:

► Երբեմն գրքերը օգնում են հաղթահարել ծանր պահերը:

► Զգուշությունն ավելի լավ է քան ուշացած զղջումը:

► Անցյալը: Նա մեզ պետք չէ, նա մեզ միայն կաշկանդում է` մինչև անգամ նրա մեջ եղած լավը: Մեզ հարկավոր է ամեն ինչ նորից սկսել: Մեր անցյալը փուչ դուրս եկավ: Դեպի նա այլևս վերադարձ չկա:

► Ծիծաղելը լաց լինելուց լավ է, մանավանդ, երբ երկուսն էլ անօգուտ են:

► Սպասումն ավելի նախընտրելի է, քան... ոչինչի չսպասելը...

► Հնարավոր է արևի խավարում, բայց ոչ` հավերժական գիշեր... համենայդեպս մեր մոլորակի վրա: Պետք չէ այդպես շուտ վհատվել ու անձնատուր լինել:

► Հրաշքը մեզ միշտ սպասում է ինչ-որ տեղ, հուսալքման կողքին:

► Վիթխարի ու պաղ սարսափով լեցուն, նա ամեն ինչ լուսավորեց աղոտ, ամենուրեք թափանցող և ամեն ինչ քայքայող լույսով այնպես, ինչպես ռենգենյան ճառագայթները, որոնք կյանքի հմայնքն ու հրապույրը մի կողմ թողած, ցույց են տալիս միայն մերկ կմաղքն ու անխուսափելին...

► Եկեղեցին միակ դիկտատուրան է, որ դիմացել է դարերով:

Հ.Գ. Եթե դուք ունեք մեջբերումներ՝ դուրս բերված այս գրքից, ապա կարող եք ուղարկել մեզ հետադարձ կապով: